Сыйфатлы ризык – сәламәтлекме?

Казанның “Корстон” күңел ачу-сәүдә үзәгендә ветеринария хезмәткәрләренең дүртенче халыкара конгрессы үз эшен башлап җибәрә. Россия Авыл хуҗалыгы министрлыгы, РФ Ветеринария ассоциациясе, Татарстан Респуб­ликасы Авыл хуҗалыгы һәм азык-төлек министрлыгы, төрле фәнни һәм гамәли оешмалар тарафыннан оештырылган әлеге форумда күп чит ил галимнәре дә катнаша.

Элегрәк бары тик Мәс­кәү­дә генә узган мондый форумның Татарстан башкаласында үтүе тикмәгә түгел, билгеле. Ветеринария өлкә­сендә үзенең фәнни ачышлары, тәҗрибәле галимнәре, бел­гечләренең күплеге бе­лән дөнья күләмендә дан алган ветеринария үзәгенең нәкъ менә Казанда булуы сәбәпче мо­ңа. Озак еллар дәвамында Татарстан һәм Россия төбәкләре өчен генә түгел, чит илләргә дә югары квалификацияле белгечләр әзер­ләү­че Н.Бауман исе­мендәге Казан дәүләт ветеринария академиясе танылган галим­нәре белән хаклы рәвештә горурлана.
Халыкара конгресста сүз ит һәм сөт җитештерү өлкә­сендәге, кошчылык, гому­мән, терлекчелек тармагындагы күпсанлы ветеринария проб­лемалары турында барачак. Шул исәптән игътибар соңгы елларда аеруча нык борчу тудыручы азык-төлек хәвеф­сез­легенә юнәлте­ләчәк, ди форумны оештыручылар.

Йомырка белән генә ярышырлык

Бүген дөньяның кайсы илен генә алсак та, халыкны бары тик үзләрендә генә үстерелгән, эшкәртелгән ризык белән тулысынча тәэмин итүчесе юктыр, мөгаен. Без­нең илгә килгәндә, бигрәк тә. Өстәлләребездә чит илдән кертелгән продуктлар күлә­ме артканнан-арта. Күп вакыт аның кайчан, кайсы илдә җитештерелүен белмичә дә калабыз. Бөтендөнья Сәүдә Оешмасына кергәннән соң, хәлләр тагын да катлаулана төшә. Ни өчен дигәндә, ил капкалары барлык төр продукция өчен көннән-көн киңрәк ачыла бит.

Рәсми мәгълүматлардан күренгәнчә, 2013 елда көн­дәлек кулланылучы азык-төлекнең яртысына якыны читтән кертелгән. Ни хик­мәттер, бу күрсәткеч быел тагын да арткан. Бел­гечләр әйтүенчә, хәзер инде читтән кертелүче азык-тө­леккә элеккеге еллардагы кебек квота, ягъни чикләү дә куеп булмый. Бары тик үзе­бездә җитеш­терелгән про­дукциянең сыйфатын тагын да яхшырту һәм бәясен арзанрак итү бәра­бәренә генә чит илләр белән ярыша алабыз.

Сыйфатына килгәндә, анысына тел-теш тидерерлек түгел инде. Тик бәяләр генә чабуга ябыша шул. Читтән кертелә торган барлык төр азык-төлек арасыннан Россия әлегә бары тик йомырка белән генә ярыша ала. Анысы да соңгы елларда төзелгән заманча фермаларда. Калган барлык төр про­дук­цияләр – чит ил җитеш­терүчесе файдасына. Безгә исә әлегә югалтуларны санарга гына кала. Аның кү­ләме аз түгел – экспертлар, Бөтендөнья Сәүдә Оешмасы шартларында Россиягә арзан бәяле азык-төлек кер­тү үзебезнең җитеште­рүчегә узган елда 90 миллирд сумлык югалту китерде, дип саный

Ә инде чит ризыклар­ның чагыштырмача түбән сыйфатлы, төрле катнашмалар белән “баетылган” булуын да исәпкә алсак, зыян өс­тенә зыян икәнлеге ачык­лана. Казанда узучы форумда мондый хәлдән чыгу юллары турында тү­гәрәк өстәл янында ачык­тан-ачык сөй­ләшүләр булыр дип кө­телә.

Конгресста ветеринария белгечләре генә түгел, төр­ле фәнни учреждение җи­тәк­­челәре, диагностика ла­бо­ра­торияләре, җитеш­терү һәм эшкәртү, ветеринария һәм медицина җиһазлары, дарулар, инструментлар һәм баш­ка кирәк-яраклар җи­тештерү пред­приятие­лә­ре вәкилләре, мал табиблары, бик күп аспирантлар һәм студентлар да катнаша. Форум кысаларында төрле күр­­гәзмәләр, алдынгы тәҗ­рибә турында махсус стендлар, белешмә заллары эш­ләячәк.

Өстәлеңдә ниләр бар?

Сөйләшүләрдә Россия алдында торган иң зур проблемаларның берсе – ГМО, ягъни генетикасы үз­гәртелгән организм турында да сүзләр шактый булыр, шәт. Дөресен әйткәндә, бу мәсь­әләдә әлегә галим­нәр һәм ил җитәк­че­ләреннән генә тү­гел, халыктан да капма-каршы фи­керләр еш ише­тергә туры килә. Дөнья күләмендә дә шундый ук хәл. Кайдадыр ГМОлы продукция җитеш­терүне арт­тырганнан-арт­тыра баралар, кайдадыр аны җитеш­терү тыелган булып санала. Шул исәптән Россиядә дә ГМОлы азык-төлекне файдалану дәвам итә. Җитеште­рүчеләр өчен үсемлекнең генетикасын үзгәртү шактый файда ките­рүе бәхәссез. Беренчедән, мондый ысул белән яңа төр сортлар уйлап табу вакыты тизләтелә. Андый сорт­лар корткыч-бө­җәк­ләргә дә бирешми. Ди­мәк, шактый чыгымлы пре­парат­ларның ки­рәге калмый. Шул ук вакытта, орлык тизрәк шытып чыга, үсә һәм уңышы да 15-25 процентка күбрәк була.

Дөнья күләмендә ачлыктан интегүче кешеләр дистә­ләрчә миллион белән исәп­ләнгән­дә, бу кадәресе дә бик мө­һим, әлбәттә. Әмма, мондый азык-тө­лек кулланудан киләчәк буыннарга зыян килмәсме? Бүген анысын кистереп кенә беркем дә әйтә алмый.

Дө­рес, төрле галим­нәр тарафыннан уздырылган тәҗри­бәләр мондый ихтимал барлыгын күптән әй­теп килә. Россиядә исә 50 миллион гектар уңдырышлы җир чәчү әйләнешеннән тө­шеп калган бер вакытта халыкны мондый куркыныч астына кую­ның бер хаҗәте дә юктыр дип беләм. Безгә булганның кадерен белеп яшәргә генә кирәк.

Чит илләрдән кертелүче азык-төлекнең шактый кү­ләме ГМО катнашмасы белән җитештерелгән булу да сер түгел. Казанда узучы форумда да галимнәребез бу турыда үз фикерләрен әйтми калмастыр, шәт. Гомумән, халык сәламәт­леге сагында мөһим урын биләүче ветеринария бел­гечләре тормышыбызны хәвефсез итәр өчен кулдан килгәннең барысын да эш­ләр дигән өмет бар.