Балаңны “Доместос”сыз китермә

Ике яше тулу белән кызыбызны балалар бакчасыны йөртә башладык. Урын бар, килегез дип чакырып торганда, башка балалар белән уйнарга яраткан балабызны ни дип йөртмәскә әле? Өч яшь тулганын өйдә көтеп утыру мәҗбүри түгел бит.

Бик рәхәтләнеп йөртәбез, үзе дә шатланып йөри. Бакчада яңа төркем тупланды, яңа балалар, димәк, бөтен нәрсә –уенчыклар, кирәк-яраклар, башкасы – барысы да өр-яңадан кирәк. Кечкенәләр тупланган яңа төркемебезгә 30га якын бала җыелды. Вак балага төрледән-төрле кызык, мавыктыргыч уенчыклар кирәк -- бу бәхәссез. Әллә балалар бакчасында бернинди уенчык та юкмы? Бернинди кирәк ярак та бүленеп бирелмиме? Бар. Чүлмәкләре дә бар, тик саны җитеп бетми. Уенчыклары да бар, тик бик аз һәм безнекеләрнең яшенә туры килми. Группа идәненә җәелә торган җәймә дә бар хәтта, тик ул иске, таушалган, шуңа күрә балаларга абыну куркынычы яный. Димәк, анысын да яңартасы бар. Ә хөкүмәт боларның барысы өчен дә акчаны бүлеп бирә алмый. Бүлеп биргәнен көтеп утырып та булмый, безгә бүген кирәк. Кыскасы, без ата-аналар җыелышында акча җыешырга кирәк дигән уртак фикергә килдек. Меңешәр тәңкә җыешсак, куркыныч түгел бит? Дөрес, кечкенә акча да түгел шикелле, тик аны үзебезнең балалар файдасына җыешканда, берәү дә бөлгеннеккә төшмичәк, ачка да үлмичәк. Моның белән барысы да ризалашты, куллар күтәрешеп, кирәкле протоколларны язып та куйдык. Бөтен җирдә тәртибе шундый инде аның.
Мине ата-аналар комитеты җитәкчесе итеп куйдылар. Бирәсе кеше акчаны җыелыш көнне үк тапшырып бетерде. Әкренләп бер-ике атна, бер-ике ай эчендә тапшыручылар да булды. Тиенен-тиенгә чутлап, җыелган бөтен акчага уенчыклар, файдалы әсбаплар, кирәкле әйберләр сатып алып, тапшырып барам. Саны җитмәгән чүлмәкләрен дә алдым, ирем белән идәнгә бик матур палас та алып кайтып җәйдек. Бөтен әйбер бик кирәкле, балаларыбыз өчен көндәлек шөгыльләнү өчен бик файдалы уенчыклар, әсбаплар гына сатып алырга тырыштым, бернинди артык кыйбатлы, кирәкмәс нәрсә юк. Ата-аналар белән җыелышта килешенгән уенчыклар, тәрбияче тәкъдим иткән әсбапларны гына алдым -- пластилин, язу-сызу һ.б.

Балалар бакчасының бөтенесендә дә шул инде ул – барыбер акча җыелмыйча калмый. Кайсыгыз йөрәгегезгә кулын куеп: “Юк, алай түгел” ,-- дип әйтә? Акчасын да җыярга туры килә, әле шактый бакчада сатып алып килергә тиешле кирәк-яраклар исемлеген кулга да тоттырып җибәрәләр. Ул исемлектә туалет кәгазеннән башлап, доместос ише юу сыекчаларына кадәр бар. Барыбыз да шуның аша үткән кешеләр, барыбыз да бер илдә, бер җәмгыятьтә яшибез, беләбез.

Берничә ел элек, олы малайны бакчага урнаштырырга вакыт җиткәч, Казанның өстен аска китереп балалар бакчасы эзләгән идек. Якын тирәбездәгеләрен карап чыктым, мөдирләрнеә шалтыраттым – юк! Урын юк иде берсендә дә. Шулай да, бер-икесендә юк дип кырт кисмәделәр, ремонт ясасагыз, балагызны кабул итәбез диделәр. Әйтик, бер бакчада без үзебез генә музыкаль залга тулысынча ремонт ясарга тиеш идек. Исәпләп карагач, материаллары гына 15 мең сумга төшә иде. Аннан баш тартып, бүтән бакчага “нибарысы” 7 меңгә тимер ишек урнаштырып биреп, малайны бакчалы иткән идек шулай. Әйтик, Америкада башкача дип уйлыйсызмы? Анда безнеке шикелле – озын көннең буена тота торган, ашата-эчертә торган бакчалар бөтенләй юк икән. Булса да коточкыч кыйммәт. “Баланы бакчага йөртәм дисәң, шуның өчен генә дә миллионер булырга кирәк”, -- дип әйтә бүгенге көндә Америкада яшәп, бала үстереп ятучы дустым.

Шөкер, кечкенәбез киткән бакчадагы урын өчен берни сорамадылар. Хәзер тәртипләр дә кырыс – электрон чират белән генә эш итәләр. Бу яхшы нәрсә. Бакчабызда “доместос”лы исемлекне дә бирмиләр, берни сорамыйлар, җыелган акчалар тулысынча үзебезнең балаларга уенчыкка гына тотыла. Бакчабыз мөдире аңлатуынча, хөкүмәт тарафыннан бакчабызга бүленеп бирелгән, мөдир карамагында булган акчага икесенең берсе генә тия – йә уенчык, йә юу-чистарту кирәк-яраклары. “Билгеле инде, мин беренче чиратта чисталыкны кайгыртырга тиеш, инфекцияләргә, эпидемиягә юл куймаска тиеш”, -- дип аңлата мөдир. Әлбәттә, ул хаклы.

Ну ярый, акчаны тапшырасы кешеләр тапшырып бетерделәр. Берничәсе калды, төрткәләмичә, түләми торганнары инде болары. Беркөнне шалтыраткалап, исләренә төшергәләп утырдым. Хәтерлисезме, җыелышта шундый уртак фикергә килгән идек, балалар уйный торган уенчыкларның барысы да ата-аналар акчасына алынган, тапшырып бетерсәгез иде дидем. Бернинди мәҗбүр итү дә юк бит әле. Тапшыра аласың икән –тапшырасың, юк икән – юк. “Юк, бирмим”, -- дигән кешедән беркем дә мәҗбүриләп акча каерып алырга җыенмый бит инде! Берсе дә каршы килмәде, шушы араларда акчаны алып киләрбез диделәр. Шуннан соң бер-ике көннән мине ашыгыч рәвештә балалар бакчасына чакырталар – ниндидер ир кеше бакча мөдиренә шалтыратып: “Сездә ата-аналардан акча җыялар икән, чарасын күрегез”, -- дигән. Үзенең исемен дә әйтмәгән. Бакча мөдире дә, безнең тәрбиячеләр дә – барысы да кыл өстендә, ниндидер җинаять эшләгәннәрмени! Сатып алган нәрсәләрнең бөтен чеклары да кулымда, җыелышта расланган протоколларыбыз да бар, кыскасы, бу очракта булырга тиеште бөтен кирәкле кәгазьләр дә кулыбызда. Ә юк – мөдир дә, тәрбиячеләр дә кыл өстендә! Әйтерсең, бу акчалар безнең балалар өчен түгел, ә аларның шәхси мәнфәгатьләре өчен җыела диярсең!

Бу ситуациядә иң ачу китергече – ахыргы гаепләнүче итеп тәрбияче кала. Бездә - бушлаймәгариф системасы, бездә хөкүмәт тарафыннан барысы да гарантияләнә, акча җыярга берәүнең дә хакы юк! Кайсыдыр төркемдә кирәк-яракларга дип акча җыела икән, димәк шул төркемнең тәрбиячесе гаепле. Аны эштән куарга кирәк. Менә шулай итеп безнең кабахәт система мескен тәрбиячене кысага китереп тыга, аннан чып-чын “заложник” ясый.

Ә чынлыкта ничек соң? Кирәкме соң тәрбиячегә бу акча җыю мәшәкате? Кирәкме бу кайнаш, кирәкме аңа “акча җыялар” дигән гаепләүләрне күтәрү? Пычагыма да кирәк түгел. Аңа безнең балаларны озын көннең буена карап, тәрбияләп, өйрәтәсен өйрәтеп, кичен безгә исән-сау тапшырасы гына бар. Хөкүмәт тарафыннан бүленә торган ике карандаш, бер туп, өч машина белән дә көнен уздыра ала ул тәрбияче. Ә артыгын безнең хөкүмәт бирми, теләсәң нишлә. Ата-аналардан да мәҗбүри җыю тыела, чөнки бездә мәгариф системасы бушлай бит имеш! Җитәрлек күләмдә, баланың бүгенге ихтыяҗларын канәгатьләндерерлек итеп үзе дә акчасын бүлеп бирми. Ә печәнне кем салып торырга тиеш шулай булгач?!

Астыртын рәвештә, исемен дә әйтмичә мөдиргә шалтыратып янаган ир кешегә шулкадәр ачуым килде. Чөнки бу турыдан-туры миңа, минем балага кагыла. Чынлыкта үзенә бернинди катнашы булмаган нәрсә өчен нервыланып, тәрбиячебез дә игътибарын читкә юнәлтә, димәк, безнең балаларга, минем балама игътибары кими дигән сүз. Шулкадәр батыр булгач, җыелышта торып әйт – мин үземнең балама уенчык алуга каршы диген, акча бирмим диген. Кеше каршында әйтергә шикләнсәң, миңа – ата-аналар комитеты җитәкчесенә шалтыратып әйт турыдан-туры: “Бирә алмыйм, бу минем принципларыма каршы туры килә” ,-- диген. Яки: “Минем акчам ягы кысан, бирмичәкмен”, -- диген. Кешене аңлап, һәрчак хәленә кереп була бит инде – юк икән, тек юк, беркемне дә мәҗбүр итмибез. Шул килеш калыр иде. Үз балаңны һәр көнне илтеп тапшыра торган кешеләргә үз акылыңда була торып проблема өстәү – минем акылыма сыймый торган нәрсә. Үз балаңа дошманмы син әллә?! Син иң акыллысы да, башкалар тинтәк, ахмак инде алайса? Проблеманың чишмә башы бөтенләй башка җирдә икәнен аңлаган сурәттә, хөкүмәт тарафыннан кабул ителә торган бюджетка каршы чыгарга кирәк иде алайса. Министр, мәгариф бүлеге җитәкчесеннән бакчабызга ничә тиен бүленеп бирелү турында отчет тәлап итәргә иде. Кем, кая бюджет акчасын “кысып” калган, ник балалар бакчасына барып җитмәгән – суд аркылы барысын да ачыкларга иде. Штраф түләттереп, тиешле акчаны бакчабызга күчерттерегә иде дә, безнең төркемгә тиешле акчага тулысынча кирәк-яраклар алырга иде. Менә шул булыр иде чын ир-атлык! Ә түгел бит – безнең “батыр” әти иң җайлы ысул сайлаган -- аноним рәвештә мескен мөдир белән тәрбиячене куркыту белән шөгыльләнә. Югыйсә бит, үзенең баласы шул бакчага йөри, шул ук уенчыклар белән уйный. Ул уенчыклар белән тәрбияче дә, мөдир дә уйнап утырмый. Пластилинны да тәрбияче түгел, бала кызыксынып әвәләп утыра.

Мин аңламыйммы ситуациянең четереклеген? Башка ата-ана белмиме безнең илдәге хәлне – бушлай дигән мәгариф системасы да, сәламәтлек саклау системасы да чынлыкта исә халыкның кесәсенә адым саен кулын тыга. Гаделлек яратучы буларак, мин дә шулай мөдирләргә, роно җитчеләренә, башкаларга шалтыратып утыра алмыйммы әллә? Утыра алам. Гаделлек тә яуларга, дөреслек тә табарга тырышам һәрчак. Тик бу очракта түгел бит инде. Чөнки шул мең тәңкә – кибеткә ике кереп чыгарга да җитми торган акча өчен гаделлек яулап йөри башласам, безнең кызыбыз үсеп тә җитәчәк, аңа бернинди пластилин да, пирамида-курчаклар да кирәк булмыйчак. Чөнки бала көн саен үсә, сине көтеп утырмый, аңа тәтәйләр бүген кирәк, коллективка бүген өйрәнергә кирәк. Ә гаделлекне башка вакытта эзләргә киңәш итәм.