Кайсы хакимият йогынтысын ныграк сизәсез? (Cораштыру)

Россия төбәкләрендә яшәүчеләрнең яртысы – 46 проценты үз тормышларына җирле хакимияткә караганда федераль хакимият ныграк йогынты ясый дип саный икән. Бары 28 проценты гына төбәк җитәкчеләре эшчәнлегенең йогынтысы көчлерәк дип белдергән.

Бу хакта “Иҗтимагый фикер” фонды уздырган сораштырудан билгеле булды. Моннан тыш, ил халкының 47 процентының “федерация” терминының мәгънәсен белмәве ачыкланган. Ә сезнең тормышыгызга кайсы хакимият ныграк йогынты ясый?

Фәндәс САФИУЛЛИН, җәмәгать эшлеклесе:

– Кемнең кулында закон, дәүләтнең байлыгы, көч куллану органнары, кемнең кулында мәгълүмат – шуның йогынтысы өстенлек ала инде. Аннан котылып булмый. Әгәр икътисад, салым сәя­сәте төбәк җитәкчелеге ку­лың­да булса, үзенең җир асты, җир өсте байлыкларына үзе хуҗа булса, җитәк­челәрне сайласа, законнарны үзе чыгарса, җирле хакимият өстенрәк булыр иде. Төбәкләр федераль законнарга каршы чыгып үзенчә эшли алмый. Федераль хаки­мият­нең дуамал законнарына каршы тору өчен җирле халык та, җирле хакимият тә көч­лерәк булырга тиеш. Рус түгел халыкларны кимсетә торган гаделсез законнар­ның кай­бер­­ләрен халык белми дә. Халыкка җиткерелеп бетми, мәгъ­лү­мат чыкмый. Мәгънә­сезрәк сораштыру бу, җитди түгел. Юк-бар җир­дән каршылык тудыручы, халык­ның игътибарын читкә юнәлтүче. Бәл­ки, аның максаты шулдыр? Мәк­тәп­ләрдә балалар арасында үткә­рел­гән сораштыруга ни­гезлә­неп, Татарстанда Россия гражданнары тәр­бия­ләнми дигән карар чыгарып, татар мәктәпләрен бе­терү турындагы 309 законны кабул иттеләр бит.

Анатолий ФОМИН, Татарстанның иҗтимагый палатасы рәисе:

– Мондый сораштыруларга тәнкыйди карыйм, алар­га ышанмыйм. Сорау­ның куелуы ук дөрес түгел. Бистә дәрә­җәсендә карасак, әлбәттә – бистә хакимияте, республикада – республика, федераль дәрәҗәдә федераль хөкүмәт йогынтысы ныграк. Алар бер-берсенә бәй­ләнгән. Кызганычка, без федерация дип аталсак та, без­дә федератив башлангыч ахырынача кулланылмый. Беренче чиратта, бу вәкаләт­ләр, финанслар бү­ле­нешендә чагыла.

Рәшит ӘХМӘТОВ, “Звезда Поволжья” газетасының баш мөхәррире:

– Россия Федерациясе федерация түгел. Ул кәгазьдә генә шулай. Төбәкләр федераль үзәк каршында бөтен­ләй хокуксыз. Россия бик нык үзәкләштерелгән дәүләт. Илдә хакимият бүленеше юк. Төбәк­ләрдә хакимият юк, алар үзәк­тән алынган теләсә кайсы карарны үтәргә мәҗ­бүр, үзләре эшләгән акчаны да мөстәкыйль тота алмый. Татарстан – тө­бәкләр арасында лидер. Ул мөстәкыйль сәясәт булдырырга тырыша. Чөнки без – төбәк кенә түгел, без илнең 6 миллион халкы мәнфәгать­ләрен яклыйбыз. Соңгы елларда үзәкләшү кө­чәя генә бара. Хәзерге система яшәүгә сәләт­ле түгел, ул торгынлыкка омтыла. Шу­ңа күрә якындагы 10-15 елда ул авыр бер кризис нәти­җәсендә яки өс­тән үзгәр­теп корылачак.

Илдар ЯГЪФӘРОВ, режиссер:

– Федерация дип саналсак та, чынлыкта без – унитар дәү­ләт. Федератив, милли төбәк­ләр бар. Мәсәлән, Татарстан, Баш­кортстан, Яку­тия кебек. Аларның үз үзен­чә­лек­ләре бар. Федерация дигән­дә, мин әлеге төбәк­ләрдә яшәүче халыклар кысылмаган булырга тиеш дип аңлыйм. Мәс­әлән, тел өйрә­нү буенча. Соң­г­ы арада шуны тоям һәм күрәм: рус телле булмаган халык­ларның үз телләрен өйрәнү мөмкин­леген киме­тәләр. Бездән Рос­сия гражданнары тәр­бия­ләргә тырышалар. Әмма бу ха­лык­ның дәүләткә тискәре карашын көчәйтә. Шулай ук мин Татарстан хакимияте йогынтысын да сизәм. Минем­чә, ул эшкә сәләтле, аның эше күре­нә.