поиск новостей
  • 28.03 "Ак чәчәкләр кебек..." Кариев театры,18:30
  • 28.03 "Җан Баевич" Тинчурин театры, 18:30
  • 29.03 "Рөстәм маҗаралары" Кариев театры, 13:00
  • 29.03 "Кияүләр" Тинчурин театры, 18:30
  • 30.03 "Кәҗүл читек" Кариев театры, 11:00
  • 30.03 "Тапшырыл...ган хатлар" Кариев театры, 18:00
  • 30.03 ПРЕМЬЕРА "Флешка, рэп һәм мәхәббәт"Тинчурин театры, 13:00 һәм 17:00
  • 31.03 "Шәй-бу, шай-бу" Кариев театры, 18:00
  • 31.03 "Өч аршын җир" Тинчурин театры, 17:00
  • 02.04 Хан кызы Турандык. Тинчурин театры, 18:30
  • 03.04 Гомер буе сине көтәм. Тинчурин театры, 18:30
  • 04.04 Кияү урлау. Тинчурин театры, 18:30
  • 05.04 Гастрольләр: Тайна замка на холме. Хакасский национальный драм.театр. Тинчурин театры, 11:00 һәм 13:00
  • 05.04 Гастрольләр: Ханума. Хакасский национальный драм.театр. Тинчурин театры, 18:30
  • 06.04 Гастрольләр: Мастер и Маргарита. Хакасский национальный драм.театр. Тинчурин театры, 17:00
  • 07.04 Гастрольләр: Мелодия коралловых бус. Хакасский национальный драм.театр. Тинчурин театры, 17:00
  • 09.04 Җилкәнсезләр. Тинчурин театры, 13:00 һәм 18:30
  • 10.04 Синең хакта… Тинчурин театры, 18:30
  • 11.04 Ядәч! Исемдә! Бер гаилә трагикомедиясе. Тинчурин театры, 18:30
  • 12.04 Флешка, рэп һәм мәхәббәт. Тинчурин театры, 18:30
Бүген кемнәр туган
  • 28 Март
  • Ренат Әюпов - режиссер
  • Фирүзә Җамалетдинова - язучы
  • Артур Поляков - мәдәният хезмәткәре
  • Гиоргий Куприянов - дәүләт эшлеклесе
  • Вил Мәһдиев - көрәшче
  • Никах, юбилей,Туган кон,балалар бэйрэмен,торле кичэлэрне алып барабыз.8-4кэ хэтле шалтыратта аласыз.89393453961
  • Чистаидан иорт сатып Алам чистаинын узенэн 89274905164
  • 1 булмэле фатир моселман гаилэсенэ озак вакытка арендага бирелэ ЖК Салават купере. Собственник ( риелтор тугел!!!)89509488227.
  • Сдается 2-х комнатная квартира по ул. Ф.Амирхана порядочной семье на длительный срок. В квартире есть мебель, рядом остановка, магазины, рынок. Только граждане РФ без животных!!! 8-965-584-66-30 собственник.
  • Продаю листы нержавейки 530х630, толщина 3,5мм, запчасти на УАЗ.тел 89178553159.
  • Коттедж төзэргэ кирэк казанда минэм номер 89274905164
  • Баян сатыла. Казан. Тел.:89003238614
  • татар теленең аңлатмалы сүзлеге сатыла, 3 томда, Казан, Татарстан китап нәшрияты, 1981 ел. тел.8 919 647 47 91
  • Казанда оч булмэле фатирнын залына тэртипле кыз эзлим. Бигичев урамы. Риелторсыз 89600347300
  • Исэнмесез! Бенто тортларга hэм капкейкларга заказлар кабул итэм! Казан шэhэре. 89377708700 Динара.
Архив
 
01.01.2014 Җәмгыять

Асрамага бала алам-2

Үткән санда без тәрбиягә бала алырга теләгән гаиләләрнең әлеге карарга ничек килүләре хакында язган идек. Бу юлы исә, без язмышының яңа борылышына баланың ничек килүе, аның рухи дөньясы турында сөйләрбез. Бу мәгълүмат ятимнәрне үз гаиләләренә сыендырырга җыенган укучыларыбызга файдалы булачак.

Ятимлек ачысы

Татарстанда 12121 ятимнең 11005е инде гаиләле булган. Ятимнәрне гаиләгә урнаштыру буенча Россиядә республикабыз беренче унлыкта тора. Әгерҗе, Азнакай, Алексеевск, Әлки, Минзәлә, Мөслим, Нурлат, Спас, Тәтеш, Чаллы, Казан төбәкләре халкы асрамага балаларны аеруча күп ала. Мөслим һәм Нурлат районнарында соңгы 10 ел дәвамында караучысыз калган балаларны приютларга тапшыру, гомумән, күзәтелми. Биредә ел саен 100ләп ятим әти-әниле булу бәхетенә ирешә.

- Республикабызда бүгенге көндә барлыгы 12 балалар йорты (Әлмәт, Бөгелмә, Алабуга, Яшел Үзән, Лаеш, Лениногорск, Чаллы, Түбән Кама, Нурлат, Чистай шәһәрләрендә һәм Казан шәһәренең Идел буе һәм Киров районнарында урнашкан) һәм 2 махсус (коррекцион) мәктәп-интернат (Казан, Минзәлә шәһәрләрендә урнашкан) эшли, - ди ТР Мәгариф министрлыгының Опека һәм попечительлек, педагогик ярдәм күрсәтү бүлеге җитәкчесе Зөлфия Мосабирова. - Биредә ятим калган һәм ата-ана үз хокукларыннан мәхрүм ителү аркасында гаиләсез калган барлыгы 507 бала тәрбияләнә. Бу сан Татарстанда яшәүче барлык балаларның 0,07 процентын тәшкил итә.

Балалар йортында бала үзен ничек хис итә?


Казан шәһәре Идел буе районы балалар йорты 2005 елда оеша. Биредә бүгенге көндә 3 яшьтән алып 18 яшькәчә барлыгы 28 бала тәрбияләнә. Нәниләр Казан шәһәренең балалар йортыннан, зурраклар исә, республика приютларыннан килә.

Без фотограф белән балалар йортына килгәндә сабыйлар әле төшке йокыларыннан уянып кына киләләр иде. “Улым, йокың тәмле булдымы? Әйдә, иптәшләрең янына кушыл уйнарга”, - дип иркәләп кенә эндәшә тәрбияче “әниләре” Энҗе Хәмитова.

- Моңарчы мин гадәти балалар бакчасында 25 ел эшләдем. Инде лаеклы ялга чыккач, үземнең шушы балаларга кирәклегемне аңладым. Менә инде бишенче елымны аларны тәрбиялим. Эдик, Ринат исемле батыр улларыма, София исемле чибәр кызыма һәм башка үксез балаларга “Әни” була алуыма мин чын күңелемнән сөенәм. Сабыйларга җылы сүз, иркә-наз жәлләмим. Аларга әниләре юклыгын белгертмәскә тырышам.

Ул арада мәктәптәге дәресләрен тәмамлап, “сеңел-энеләре” хәлен белергә дип, Айсылу кайтып керде. Аның сабыйлар янында “бөтерелергә” яратуын тәрбиячеләр дә ассызыклап үтте.

- Минем беркемем дә юк, 8 яшьлек чагымда юл һәлакәтендә әти-әнием һәлак булды. Мине Казандагы “Гаврош” приютына озаттылар. Балалар йорты ачылган көннән алып, биредә яшим. Йорт янындагы мәктәпкә укырга йөрим. Иптәш кызларым белән Елена Геннадьевна алып барган “Остаханә” түгәрәгенә йөрим. Анда төрледән-төрле рәсемнәр ясарга, чигәргә-тегәргә өйрәнәбез, матур тасмалардан үрелгән чәч каптырмалары да ясыйбыз. Балалар йортында тәрбияләнүче сабыйларга һәм үземә дә кышкы шарф, бияләйләр бәйлим.

 Балалар ата-ана тәрбиясендә үсмәсә дә, эшкә уңган, үзләрен тәртипле тота, ягымлы сөйләшә. Бүлмәләренең чисталыгы, пөхтәлеге күзгә ташлана.

- Безнең балалар аеруча спорт белән шөгыльләнергә ярата, - ди олы яшьтәге балаларның тәрбиячесе Елена Салихова. - Руслан, Максим, Тимур исемле егетләребез спорт мәктәпләренә футбол уйнарга йөри, ярышларда урыннар яулап кайтканнары да бар. Ксюша исемле кызыбыз менә әле яңа гына Рязань шәһәрендә ирекле көрәш буенча ярышларга китеп барды. Балалар белән без еш кына төрле темаларга әңгәмәләр оештырабыз. Әти-әниләре турында да сөйлиләр. “Әти-әниләр дә безнең уңышларны күреп, сөенсеннәр иде”, - диләр. 

Балалар йортында тәрбияләнүче балаларның күзләренә игътибар иттем. Аларда сагыш һәм билгесезлек чаткылары да сизелә: “Ни өчен мине бирегә китергәннәр? Ни өчен мине ташлап калдырганнар? Ни өчен мине әти-әнидән аерганнар?”

Араларында Любовь кебек үз хисләрен шигъри юлларга салучылар да бар икән. Аның кояшлы, якты бүлмәсенә килеп керүгә, аклы-каралы, бөгәрләнеп, кырыйлары ертылып беткән иске генә бер фоторәсем күзгә ташлана. “Бу минем бертуган апам, ә менә бу фотода ул ире һәм 1 яшьлек сабые белән төшкән, - дип, китап эченә яшерелгән төшкән фотоны күрсәтә ул. - Алар Казанда яши. Сирәк кенә булса да, без күрешәбез”. Фото янына Люба үзенең язган шигыреннән өзек тә сырлап куйган:

“Есть ты, она и я...
Она - это Весна!
Гуляем мы втроем по лунной мостовой,
И так нам хорошо!
Мы вместе, рядом, это важно,
Ведь вместе быть - большое счастье!

 Кызганыч, туганын чын күңелдән сагыну, ярату хисенә уралып язылган күп кенә шигырьләре тупланган дәфтәрен Любовь нигәдер ертып ташлаган...

Әле октябрь аенда гына әлеге балалар йортына яңа сабыйлар килә: өченче сыйныфта укучы Карина һәм аның быел беренче сыйныфка укырга кергән сеңлесе Ангелина. Алар өй эшләре әзерли. Әле яңа гына укырга өйрәнә башлаган кызчык иҗекләп текст укый. Апасы аңа укырга өйрәнергә ярдәм итә, хәреф хаталарын төзәтә. Ул арада коридорда “Әни” сүзе ишетелә. Бүлмәдәге кызлар бер-берсенә тын гына карашып ала һәм үз эшен дәвам итә. Иптәш кызлары “Әни һәм бәби” уенын уйнаганнары ачыклана.

- Бу шулкадәр тырыш кызчыклар. Аларга дәрес әзерләргә кирәклеген әйтеп тору да кирәкми, - ди тәрбияче укытучылары Вера Ветлугина. - Әти-әниләре исә ата-ана хокукыннан мәхрүм ителгән. Зуррак яшьтә килүчеләр арасында укуда нык артта калганнары да булгалый. Икешәр-өчәр ай укырга йөрмәгән балалар бар. Алар аеруча ярдәмгә мохтаҗ. Бу балаларга әти-әниләре, туганнары турында, нинди булсалар да, бер генә дә начар сүз әйтергә, начар фикер ишеттерергә ярамый – иң беренче дошманы буласың.

Казанның Идел буе балалар йортында тәрбияләнеп үскән, бүгенге көндә шунда эшләп, Казанның дәүләт мәдәният һәм сәнгать университетында белем алучы Эльвира: “Яшьтәшләрем арасында мин аерма сизмим. Шуңа күрә, балалар йортында тәрбияләнеп үскәнемне башкаларга да ачыктан-ачык әйтә алам. Югары уку йортында бергә укучы иптәшләремне, хәтта, кунакка да дәшәм. Алар мондагы чисталыкка, матурлыкка, балалар арасындагы үзара тату мөнәсәбәтләргә сокланып китә. “Элек без балалар йортындагы тормышны башкача күзаллый идек,”- диләр. Биредә тәрбияләнүче балаларның язмышларын ятимлек сынавын узганнар гына аңлый ала шул”.

“Асрамага алынганнарны кан кардәшләреннән яшермәгез”

Георгий Блинов, “Росток” психология-педагогия тернәкләндерү һәм коррекцияләү үзәге психологы:


- Бала әти-әнисе белән бөтенләй таныш булмаса да, ул аларны нык яратып яши. Бала ятим булуында үзен гаепле саный һәм гомере буе ул үзендә хаталар эзли. Бу дөньяда ялгыз калган бала әти-әнисен ярату хисе белән беррәттән, аларга үпкәләп тә куя. Аеруча сабый чагында вафат булган ата-анага ул: “Мине үземне генә ташлап калдырганнар”, - дип үпкә белдерә. Ятим баланы гаиләсенә алган гаиләләрнең кайберләре әлеге үпкәне куертып җибәрә – алар бала белән бер сүздә булам дип, ата-ананы гаепли башлый. Бу очракта алар үзләре үк балада каршылык хисләре тудыра. Ә кайберәүләр исә, киресенчә, әлеге хисне уен-көлке белән оныттырырга тырыша.

- Әти-әнисенең эчкече, наркоман, эшсез, җинаятьче, начар тормыш алып баруында бала гаепле түгел. Аларның түбәнлеккә төшүенең сәбәпләре дә төрле булырга мөмкин. Иртәме-соңмы, әлеге сәбәпләрнең чын асылын аңлаган бала, ата-анасын гафу итмәячәк дип, берәү дә анык кына әйтә алмый.

- Бу дөньяга бала тудырган Әни кешенең, нинди зур җинаятьче булса да, һич югы кечкенә генә яхшылыгы булырга мөмкин. Баланы асрамага алган гаиләләрдә аның яхшы яклары балага да җиткерелсен иде. Ата-ана хокукыннан мәхрүм ителгәннәрнең балалары кан кардәшләре, туганнары, әти-әнисе белән очрашсын. Асрамага бала алучылар бу балаларны кан туганнарыннан яшермәсеннәр.

- Ятим һәм ата-ана тәрбиясеннән мәхрүм калган бала үзенең балалар йортында тәрбияләнүен башкалардан яшерә. Бу бик табигый хәл. Чөнки беребезнең дә үз тормышыбызда булган начар хәлләрне искә төшереп торасы килми.

Гаиләгә алыныр алдыннан бала нинди әзерлек уза?


Казанның Идел буе районы балалар йортында күбесенчә ата-ана хокукыннан мәхрүм ителгәннәрнең балалары тәрбияләнә. Исән әти-әниләре бар көе балалар йортына килеп эләккән бала, үзен гаиләсеннән, өеннән мәҗбүри рәвештә аерганнар һәм бөтенләй чит мохиткә тапшырганнар, дип уйлый. Беренче вакыт ул үзен бик таләпчән һәм дорфа тотарга мөмкин. Тора-бара ул үзе кебек хәлдә калган башка балалар белән таныша. Зурраклар укырга мәктәпкә йөри башлый, кечкенәләрне тәрбиячеләр карый. Аларга яңа киемнәр бирелә, яңа уку кирәк-яраклары тапшырыла. Яңа гаиләгә урнаштырыла торган баланы психологик яктан әзерлиләр.

- ул рухи яктан тыныч булырга тиеш;
- бара торган гаиләсенә карата аның мөнәсәбәте яхшы булуы кирәк;
- гаиләдә үзен ничек дөрес тотарга, туганнары белән ничек аралашырга кирәклеге өйрәтелә.

Үз өйләренә кайтаралар


- Балалар йортына бала эзләп килгән гаиләләрне без бик сак каршы алабыз, - ди Казанның Идел буе районы балалар йорты директоры урынбасары Марина Самойлова. - Аларга ошаган баланы да шундук гаиләгә тапшырмыйбыз. Башта бала аларга берничә тапкыр кунакка бара. Әлеге очрашуларда ул яңа гаилә белән якынрак таныша, гаилә әгъзаларының үзара нинди мөнәсәбәттә булуларын тикшерә, аларның өйләрендәге тәртип белән кызыксына, күршеләр, дуслар, туганнар белән ничек аралашуларын күреп кайта. Әгәр яңа өйдә бала үзен иркен тота һәм рәхәтләнеп аралаша, әлеге гаилә әгъзалары тарафыннан үзенә карата ягымлылыкны сизә, яңа гаиләгә ияләшә башлый икән, сүз аны асрамага алу турында башлана. Болар барысы да балага төзәлмәслек яра ясалмасын өчен эшләнә. Берәү дә бит әлеге гаилә кире уйламас, дип анык кына әйтә алмый.

Шушы тәртиптә быел 4 бала гаиләләргә тапшырылган. Кече яшьтәге балаларның гаилә белән танышу икенчерәк бара икән. Бала алырга теләгән гаиләгә сабый читтән генә күрсәтелә. Бала аларга ошаган очракта, сабыйга: “Бу синең әтиең, әниең. Алар синең артыннан килделәр,”- дип тәрбиячеләре яңа әти-әниләре белән таныштыра.

Баланы үз гаиләсенә кайтару исә, бөтенләй башка тәртиптә.

- Быел гына да без ике баланы үз әти-әниләренә кайтара алдык, - ди директор урынбасары. - Тагын бер кызыбыз үз гаиләсенә кайтачак, моңа рәсми кәгазьләр әзерләнә. Ул безгә яз көне килгән иде. Аның әтисе бүген инде исән түгел, ә әнисе, тәртипсез тормыш алып бару нәтиҗәсендә, үз хокукларыннан вакытлыча мәхрүм ителде. 6 ай дәвамында без бу ананы күзәтеп тордык. Ул эшкә урнашты, өен тәртипкә китерде, үзен чиста-пөхтә итеп йөртә башлады. Хәзерге вакытта 5 яшьлек кыз үз әнисе янына кунакка барып йөри. Бергә яшәүче әбисен, туган абыйсы барлыгын да белә. “Миңа әни яңа курчак алып бирде”, - дип, безнең белән дә шатлыгын бүлешә. Әнисе янына кире кайтаруларына чиксез сөенә”, - дип сөйли Марина Самойлова.

Өендә нинди шартлар булу бала өчен мөһим түгел. Аеруча кечкенә балалар әти-әни назына мохтаҗ. Олырак балалар гына балалар йортындагы чисталык, яңа киемнәр, тәмле ризыклар һәм өендәге пычраклык, тәртипсезлек белән чагыштыра ала.

Һәр бала, чыгышы нинди булуына карамастан, үз әти-әнисен сагынып яши, үз гаиләсенә кире кайтырга омтыла. Андый мөмкинлек булмаган очракта, бала яңа гаиләгә ияләшергә мәҗбүр була. 


Рамилә НОТФУЛЛИНА
Гаилә һәм мәктәп
№ 12 |
Гаилә һәм мәктәп печать

▲ Өскә
Матбугат-инфо
Матбугат.ру
Ватаным Татарстан
Шәһри Казан
Бердәмлек
Рәшит Ваһапов фестивале
Камал театры
Тинчурин театры
Татар дәүләт филармониясе
Ирек мәйданы
Татарстан яшьләре
Кариев театры
Идел
Өмет
Татарстан китап нәшрияты
Милли Музей
Шаян
Татаркино
Ханский дом
Татар телен һәм ТР яшәүче халыклар вәкилләренең<br />туган телләрен саклау, үстерү мәсьәләләре комиссиясе
«Элита»