поиск новостей
  • 28.03 "Ак чәчәкләр кебек..." Кариев театры,18:30
  • 28.03 "Җан Баевич" Тинчурин театры, 18:30
  • 29.03 "Рөстәм маҗаралары" Кариев театры, 13:00
  • 29.03 "Кияүләр" Тинчурин театры, 18:30
  • 30.03 "Кәҗүл читек" Кариев театры, 11:00
  • 30.03 "Тапшырыл...ган хатлар" Кариев театры, 18:00
  • 30.03 ПРЕМЬЕРА "Флешка, рэп һәм мәхәббәт"Тинчурин театры, 13:00 һәм 17:00
  • 31.03 "Шәй-бу, шай-бу" Кариев театры, 18:00
  • 31.03 "Өч аршын җир" Тинчурин театры, 17:00
  • 02.04 Хан кызы Турандык. Тинчурин театры, 18:30
  • 03.04 Гомер буе сине көтәм. Тинчурин театры, 18:30
  • 04.04 Кияү урлау. Тинчурин театры, 18:30
  • 05.04 Гастрольләр: Тайна замка на холме. Хакасский национальный драм.театр. Тинчурин театры, 11:00 һәм 13:00
  • 05.04 Гастрольләр: Ханума. Хакасский национальный драм.театр. Тинчурин театры, 18:30
  • 06.04 Гастрольләр: Мастер и Маргарита. Хакасский национальный драм.театр. Тинчурин театры, 17:00
  • 07.04 Гастрольләр: Мелодия коралловых бус. Хакасский национальный драм.театр. Тинчурин театры, 17:00
  • 09.04 Җилкәнсезләр. Тинчурин театры, 13:00 һәм 18:30
  • 10.04 Синең хакта… Тинчурин театры, 18:30
  • 11.04 Ядәч! Исемдә! Бер гаилә трагикомедиясе. Тинчурин театры, 18:30
  • 12.04 Флешка, рэп һәм мәхәббәт. Тинчурин театры, 18:30
Бүген кемнәр туган
  • 28 Март
  • Ренат Әюпов - режиссер
  • Фирүзә Җамалетдинова - язучы
  • Артур Поляков - мәдәният хезмәткәре
  • Гиоргий Куприянов - дәүләт эшлеклесе
  • Вил Мәһдиев - көрәшче
  • Никах, юбилей,Туган кон,балалар бэйрэмен,торле кичэлэрне алып барабыз.8-4кэ хэтле шалтыратта аласыз.89393453961
  • Чистаидан иорт сатып Алам чистаинын узенэн 89274905164
  • 1 булмэле фатир моселман гаилэсенэ озак вакытка арендага бирелэ ЖК Салават купере. Собственник ( риелтор тугел!!!)89509488227.
  • Сдается 2-х комнатная квартира по ул. Ф.Амирхана порядочной семье на длительный срок. В квартире есть мебель, рядом остановка, магазины, рынок. Только граждане РФ без животных!!! 8-965-584-66-30 собственник.
  • Продаю листы нержавейки 530х630, толщина 3,5мм, запчасти на УАЗ.тел 89178553159.
  • Коттедж төзэргэ кирэк казанда минэм номер 89274905164
  • Баян сатыла. Казан. Тел.:89003238614
  • татар теленең аңлатмалы сүзлеге сатыла, 3 томда, Казан, Татарстан китап нәшрияты, 1981 ел. тел.8 919 647 47 91
  • Казанда оч булмэле фатирнын залына тэртипле кыз эзлим. Бигичев урамы. Риелторсыз 89600347300
  • Исэнмесез! Бенто тортларга hэм капкейкларга заказлар кабул итэм! Казан шэhэре. 89377708700 Динара.
Архив
 
04.07.2013 Милләт

Кычытмаганны кашу

Билгеле булганча, әлифба­быздагы хәрефләр саны урыс алфавитындагыдан алтыга артык. Нәтиҗәдә үзләрендә шушы хәрефләр булмагач, татарча исемнәребезне урыслар бозып әйтә. Сузык авазлар белән эш җиңелрәк, әй­тик “ә”не “а”га, “ү”не “у”га, “ө”не “о”га гына алмаштыралар. Ә менә “җ” урынына “дж” дип куеп, “ң”ны “нг”га үзгәр­теп һәм “һ” ны “г”га алмаштырып тулы бер буталчык кер­тәләр.

Нигездә, Көнбатыш Европа телләреннән алынган исем­­нәрдәге “җ”, “ң”, “һ” хә­рефлә­рен бер дә кирәк­мәгәнгә “дж”, “нг” ,”г”га алмаштырып язабыз һәм әйтә­без. Мисаллар коточкыч күп һәм безнең телебез файдасына түгел. Джа­лил, Джау­дат, Джамиля, Гади һәм башкалар. Әле ярый хәзергә татар исем­нәрен үзебезчә, Җә­лил, Җә­милә, Һади дип дө­ресләп яза һәм әйтә алабыз, ә башка тел­ләрдән урыс аша кергәннәрне нигәдер бозып язабыз һәм укыйбыз. Нигә без Җорҗ Бушны Джордж Буш, Һейнене Гейне дияргә мәҗ­бүр соң әле?

Менә шулай һәрвакыт бас­кын халык кубызына биеп торсак, Джалил, Джамилә, дип язарга гына түгел, әйтергә дә күнектерелербез. Һадиев­не Гадиев дип яза һәм әйтә башладык та инде, шулай күнегеп китәргә дә озак түгел.Әнә бит үзебезнең тел галим­нәребезнең мәгънәсезлеге аркасында каты “к” һәм “г” хәреф­ләреннән мәхрүм ител­гәч, хәзер каләм, кәгазь дип язабыз да, укыйбыз да. Һич югы башкорт туганнарыбыздан үрнәк алган булсалар да, бик мөһим ике хәрефебез сак­ланып калыр иде.

Шөкер, “Азатлык” радиосы бозып әйтүләргә юл куймый, “Мәдәни җомга” һәм башка басмаларыбыз да Гейне дип язмый, тиешенчә Һейне дип дөрес яза. Коттеҗ, җинс кебек төшенчәләрне дә “дж“ кулланмыйча язарга һәм әйтергә өйрәнсәк, шулай ук комачауламас. Шәх­сән үзем кая гына язганда да “дж“ кулланмыйм, ләкин барыбер “дөресләп” төзәтә­ләр.

Бездә теле­безгә зыян салуга китерүче фи­кер­ләр белән мавыгып китүләр күп. Татарстан суверенитеты игълан ителгән елларда “боралак”, “мәхкәмә” һәм башка шундый төрки, гарәп, фарсы телләреннән алынган күркәм төшенчәләр кулланыла башлаган иде. Әмма тел галим­нәребез моңа кискен каршы чыкты. Имеш, “җөмһүрият”кә караганда рес­публика әйбәт­рәк. ”Арыш, бодай, арпа һәм башка культураларны арыш мәдәнияте дияр­гәме. Акчаны экономияле тотарга диясе урынга икътисадлы дию буламы инде”, фәлән дә фәс­мәтән.

Кычытмаганны кашып, телебез турында “кайгырту­чылар”га бер дә курыкмыйча “культура”сын да, “мәдә­ни­ят”ен дә иркенләп, синонимнар рәвешендә кулланыгыз диясе килә. Әнә тагын бер­се “Мәдәни җомга”ның “Ту­ган тел” кушымчасына та­тарның бик тә матур төшен­чәләре булган “зур әти” (зү­рәти), “зур әни” (зүрәни) сүз­ләрен алып ташларга тәкъ­дим итә. Имеш, “зур”ның антонимы “кечке­нә”, шулай икән, кечкенә әти буламыни? Шуңа күрә “әби”, “бабай” гына тиеш?! Нинди сафсата! Алайга китсә, Америкадагы карт-кортка да, Камчаткадагысы да әби-бабай дип атала. Ә зүрәни, дәү әни фәкать синеке генә. Әби, бабай исә хатыныңның әти-әни­се була. Аларны ничу сәх­нәләрдән, маймылланып, тү­ще дә тесть дип атарга. 


Шәһит ГАТАУЛЛИН
Ватаным Татарстан
№ 106 | 04.07.2013
Ватаным Татарстан печать

▲ Өскә
 
Матбугат-инфо
Матбугат.ру
Ватаным Татарстан
Шәһри Казан
Бердәмлек
Рәшит Ваһапов фестивале
Камал театры
Тинчурин театры
Татар дәүләт филармониясе
Ирек мәйданы
Татарстан яшьләре
Кариев театры
Идел
Өмет
Татарстан китап нәшрияты
Милли Музей
Шаян
Татаркино
Ханский дом
Татар телен һәм ТР яшәүче халыклар вәкилләренең<br />туган телләрен саклау, үстерү мәсьәләләре комиссиясе
«Элита»