Безнең икмәк зыянлымы?

Он җитештерүче заводлар юкка чыгарга мөмкин. Беркемне дә куркытырга җы­енмыйм, гәрчә ипи турындагы соңгы сөйләшү бераз пошаманга салды. Бактың исә, без ашый торган икмәкнең файдасына караганда зыяны күбрәк икән. Һәрхәлдә, авыл хуҗалыгы белгече Виктор Лишневский үз сүзләрен исбатлый ала.

Бүген Татарстанда нинди генә икмәк җитештерелми. Кибет киштәләрендә хәтта карабодай оны кушып ясалган ипи дә күренә. Барысы да кеше организмына файдалы, теге яки бу чирдән дәва булып тора, дип тә өстиләр әле. Рес­публика авыл хуҗалыгы һәм азык-төлек министры Марат Әхмәтовның былтыр әйткән сүзләре искә төшә. Ул анда: “Татарстанлылар елына 200 мең тонна ашлык куллана”, –дигән иде. Ә бездә ул 1 миллион тоннадан артык җитеш­терелә икән. Ягъни артып кала бит инде. Димәк, калганын читкә саталар. Виктор Лишневский бу хакта пошаманга салырлык сүзләр әйтә: “Бездә җитештерелгән ашлыктан ясалган онның сыйфаты тү­бән. Мин үзем аннан икмәк пешермәс идем. Республикада үстерелгән ашлык 3нче класска керә, ә 1нче һәм 2нче класслысын чит төбәкләрдән ел саен 250 мең тоннага кадәр кайтарталар. Бу исә 2 миллиард сумнан артык акча дигән сүз. Әлеге сумманы үзебездә дә калдырырга була бит, бары тик уйлашырга гына кирәк”.

Бактың исә, бүгенге икмәк ризыкларының файдасына караганда зыяны күбрәк икән. Алар хәтта кеше организмы ихтыяҗын да канәгатьләндер­ми. Лишневский әйтүенчә, ашлык онга әверелгәндә анда кирәкле һәм файдалы мат­дәләрнең чиреге генә сакланып кала. Бу өлешен фәнни телдә эндосперм дип атыйлар. Аның составының 70 процентын – крахмал, 15 процентын аксым тәшкил итә. Ә белгеч тәкъдим иткән ипи тулы активлашкан бөртектән пе­шерелә. Оннан кала аны тагын фәнни телдә үсемлек эмбрионы, алейрон катламы һәм үсенте дип аталучы өле­ш­ләр баета. Мондый икмәк­нең сос­тавында кеше организмына җитми торган балансланган аминокислоталар, минераллар, аксымнар, витаминнар бар. Лишневский әйтүенчә, бу продукт үзен­нән-үзе эш­кәр­телә (самоусваиваемый), анда организмга кирәк булган барлык матдәләр була.

Белгеч онны (бу очракта бөртек субстраты) башка технология буенча ясарга кирәк дип саный. Анда ашлык бөр­тегенең барлык өлешләре дә булырга тиеш, югыйсә без иң файдалысын чүпкә ташлыйбыз. Лишневский әлеге эшне Татарстанда башларга тәкъ­дим итә, шулай да он заводлары хуҗалары тарафыннан кар­шылыкка очравыннан шүрли. Чөнки алар акчаларын югалтачак бит. Әмма аны республика авыл хуҗалыгы һәм азык-төлек министры Марат Әхмәтов яклый кебек. Шушы технологиясе хакында “Яңа гасыр” телеканалындагы “Татарстан без коррупции” тапшыруында сөйләгән булган. Анда катнашкан Марат Готович Лишневскийның дө­реслеген раслаган. Белгеч белән очрашам әле дип әйт­кән, бүген Виктор Степанович шуңа өметләнә.

“Сыйфатлы ашлык үстерү өчен ашламаны да үзебезне­кен кулланырга мөмкин“, – ди Лишневский. Татарстанда сазлыклар да, торф яралмалары да бик күп, аларны әллә кайдан эзләп баш ватасы юк. Белгеч шулардан менә дигән ашлама чыгачагына шиклән­ми. Аның әйтүенчә, бу хакта да Марат Готович хәбәрдар, аны хуплый икән. Боларны кабул итсәк, республикабыз алга таба тагын бер адым атлаячак. Һәрхәлдә, Виктор Сте­пановичның сүзләре шундый фикер уята.