Татар яхшымы, яманмы?

Чита шәһәре урамнарында эленгән баннерларның сүзләре нинди максат белән язылган? Кайберәүләр элеккеге губернатор – татар кешесен сагыну белән бәйле, ди...

Чита урамнарында “Незваный гость - хуже татарина” дип язылган баннерлар барлыкка килгән. Калада яшәүче берәү (мөгаен, татар кешеседер) әлеге вакыйга уңаеннан полиция хезмәткәрләренә мөрәҗәгать иткән. Янәсе, язуларда экстремизм чаткылары бар. Полиция баннерларны урнаштыручыларны кулга ала, әмма бераздан кире җибәрә. Чөнки бу язуларда алар бернинди начарлык та тапмый.

Хурлапмы, мактапмы?

“Чакырылмаган кунак татардан да начар” - рус телендәге мәгълүм әйтем татарча әнә шулайрак яңгырый. Татар кешесенә мондый әйтем-гыйбәрәләр, әлбәттә, яхшы тәэсир итми. Әмма Чита каласында чыга торган “Вечорка” газетасы бу турыда уйлап та карамагандыр, мөгаен. Ә бит газета хуҗаларының максаты үзләренчә изге була: матбугат чарасына өч ел тулу уңаеннан алар шәһәр урамнарын рус мәкаль-әйтемнәрен чагылдырган баннерлар белән бизәмәкче булалар. Янәсе, ниндидер кичәләр уздырганчы, шәһәр халкына яхшылык эшләргә кирәк. Баш мөхәррир Владимир Кантемир белдергәнчә, югарыда аталган баннерлар Читада гына түгел, бәлки бөтен Забайкалье краенда урын алачак. Якынча 60лап баннер. Юл кырыйларында гына булса бер хәл, әле мәктәп яннарында да бар икән андый “реклама”лар.

Дөрес, бу очракта татарны хурлау түгел, бәлки киресенчә дә булырга мөмкин икән. Аерым алганда, аерым берәүләр баннерларның барлыкка килүен тиздән узачак губернатор сайлаулары белән бәйли. Эш шунда ки, моңа кадәр төбәктә губернатор вазифасын Равил Гыйниятуллин башкарды. 1 мартта ул үз вазифаларыннан китте. Инде яңа губернаторны көтәләр. Вакытлыча исә бу вазифаны Константин Ильковский башкара. Беренчесенең татар икәнлеге аңлашыладыр шәт. Икенчесенең сәяси оппонентлары исә әнә үз позицияләрен әнә шул баннерлар белән белдерергә теләгәннәр дигән фикер бар. Ягъни шулай булса, Ильковский татар губернаторыннан начаррак булып чыга. Дөрес, газета мөхәррире бу фикерне кире кага.

Татар, рус, чуваш – бар да куркыныч?

“Фразеологизмнар сүзлеге”ндә югарыда аталган әйтемнең Рус дәүләтенең татар-монгол изүе астында яшәгән вакытында барлыкка килгәнлеге әйтелә. Янәсе, рус кешесе гомер гомергә кунакчыл, киң күңелле булуы белән аерылып торган. Ә татар-монголлар исә аларны кызганып тормаган, яулап алынган халыкны күрә алмаган, саран, явыз булган. Янәсе, руслар әнә шуннан соң йортларына килгән һәр татарны чакырылмаган һәм көтелмәгән итеп саный башлаган. Тарихтан билгеле булганча, рус кешесе сабый балаларын да татарлар белән куркытып үстергән.

Хәер, бу очракта татарның да, еш кына балаларын тыңлату максатыннан, рус яки башкасы белән куркытканлыгы мәгълүм. Әйтик, үзем үскән якларда чуваш авыллары күп. Әти-әниләрнең, әби-бабайларның балаларын “әнә, чуваш килә”, “хәзер чувашны чакырам” дип үстергәннәре истә. Әлбәттә, күз алдына сакаллы, исерек, ямьсез адәм килеп баса. Куркудан өлкәннәрне тыңлый башлавыңны сизми дә каласыңдыр, мөгаен. Монысы болай гына, сүз уңаенда...

P.S.: Берара Казан урамнарында да татарча матур эчтәлектәге гыйбәрәләр, мәкаль-әйтемнәр, хәтта ки дини эчтәлектәге цитаталар язылган баннерлар пәйда булган иде. Ялгышмасам, аларның “гомере” озын булмады, татарча язылган “реклама”ларны Татарстан башкаласында бик өнәп бетермиләр шул. Әмма шунысы факт: мин анда башка милләт вәкилләрен кимсеткән язулар күрмәгән идем...