ТР экология һәм табигый ресурслар министры Артем Сидоров: Тәртип урнаштыруда җитди адымнар ясала

2013 ел Татарстанда экологик культура һәм әйләнә-тирә мохитне сак­лау елы буларак кына түгел, ә җәен үтүче Универсиада чаралары уңаеннан да бик катлаулы һәм үзенчәлекле чор булып тора. ТР экология һәм табигый ресурслар министры Артем Сидоров белән әңгәмәбездә без бу юнәлештә нәрсәләр эшләнгәнлеге белән кызыксындык.

– Артем Георгиевич, билгеле булганча, Универсиаданы башкалада үткәрү өчен иң беренче һәм мөһим та­ләп­ләрнең берсе шәһәр­нең экологик планда һәр яклап имин булуына бәйле. Казанның дөнья кунакларын кабул итүгә әзер­леге ни хәлдә?

– 2012 ел нәтиҗәләре буенча, Россиянең һава бассейны иң пычрак 30 зур шәһәре исем­легендә, гадәттәгечә, без­­нең Түбән Кама, Чаллы шәһәр­ләре дә урын алган. Казан, шөкер, анда юк. Әмма ул 100 меңнән артык халкы булган һәм һава­сы пычранган шә­һәрләр йөз­ле­генә керә. Бүген­ әлеге юнә­лештә җит­ди эш алып барыла. Пред­прия­тиеләрнең үзләре бе­лән нык­лы элемтә булдырырга тырышабыз. Мисал өчен, баш­каланың иң зур проблемалы предприятиеләренең берсе булган “Нәфис” ААҖне генә алыйк. Аның эшчәнлеге нәти­җәсендә һавадагы начар истән зарланучылар күп булды. Узган елның көз аенда тикшерү эш­ләре башкарылды. Анда Казан районара табигатьне сак­лау прокуратурасы, шулай ук бу эшкә ту­рыдан-туры катнашы булган федераль органнар (Рос­природнадзор, Рос­потреб­надзор), безнең министрлык, санитария хезмәте вә­килләре катнашты. Нәти­җә­дә министрлык белән әлеге пред­прия­тие арасында ки­лешү тө­зелде. Быел­ның беренче гыйн­варыннан алып, пред­приятиенең начар ис чыгаруга бәйле булган җи­тештерү өлеше районнарга күчерел­де. Хәзерге вакытта алар эш­ләми. Бу предприятие безнең ныклы контрольдә тора. Быел аның эшчәнлегенә карата шикаятьләрнең килгә­не юк.

Гомумән алганда, уз­ган елгы эш нәтиҗәләре буенча, без республиканың ике йөзгә якын предприятиесе белән килешү төзедек һәм тиешле чаралар күрдек.

– Киләчәктә эшләнгән эшләрнең нәтиҗәсен саклап калып булырмы?

– Безнең бүгенге эш принцибы табигатьне саклауда предприятиеләр тарафыннан контроль булдыруны күздә тота. Экологиягә кагылышлы законнарга үткән гасырның 70-80 нче елларыннан бирле үзгәрешләр кертелгәне булмады. Хәзер исә бу өлкәдә җитди адымнар ясала дип әйтергә мөмкин. Мисал өчен, Дәүләт Думасында “Әйләнә-тирә мо­хиткә йогынтыны нормалаштыру турында”гы закон проектлары карала. Аның ниге­зендә предприя­тие­ләрне та­бигатькә зарарсыз яңа заманча техноло­гияләрне кулланып эшләүгә этәргеч булырлык стимулларны билгеләү ята. Моны тулысынча тормышка ашырган очракта, 2020 елда бездәге барлык предприя­тиеләрдә дә шундый техно­логияләр белән генә эшләү күздә тотыла. Иске техноло­гияләрдән баш тартучы пред­приятиеләрне таби­гатькә начар йогынты өчен түләнелә торган салымнан азат итү карала. Бу исә бик җитди стимул була ала. Әлегә экологияне саклау юнә­ле­шендә көчен кызганмаучы предприя­тиеләр моны бары тик үз җаваплылыклары ни­гезендә генә башкара.

– Универсиадага әзерлек кысаларында бу ел аеруча үзенчәлекле, дибез. Бу уңай­дан нинди эшләр башкарыла?

– Әзерлек чаралары инде күптәннән башланды. РФ Хө­күмәте бу чорда башкарылырга тиешле чараларны бил­­ге­лә­де. Без эшләргә тиешле юнә­лешләр шулай ук билгеле. Бу, беренче чиратта, сулар һа­ваның торышына бәй­ле булган хәлләрне даими күзәтеп тору, Казансу һәм Кабан күле кебек башкала су­лыкларының яр буйларын тәртипкә китерү, ярларны ныгыту эшләрен башкаруга бәйле. Универсиадага килгән кунаклар безнең тарихи хә­зинәләребезне – Бол­гардагы, Свияжск утрау-каласын­дагы тарихи объектларны карарга теләр дип ышанабыз. Шуңа күрә бер үк вакытта әлеге юнәлештә дә табигатьне саклау буенча җитди эш­ләр башкарыла.

– Санитар чисталык икеайлыгын ике атнага кичек­тереп башлау да Универси­адага әзерлек белән аңла­тыл­ды. Бүген республикада “кы­зу урак өсте” бара...

– Чыннан да, быелгы чис­талык икеайлыгы безнең өчен аеруча мөһим. Экология министрлыгы бу эштә координатор буларак катнаша. Әл­бәттә инде, Казанга игътибар аеруча зур. Башкалада чистарыну эшләре инде 1 ап­рель­дән үк башланды. Чөнки яз да монда алданрак килә, аннан соң проб­лемалар да күбрәк. Чөнки Универсиада һәм то­рак объектлары төзе­леше дә гаять күп. Шуңа күрә хәл итәсе мәсьә­ләләр байтак. Бу шәһәр­гә керү юлларына, тимер юл буйларына, федераль трасса­лар­ның торышына, аэропорт, елга порты, парклар, скверлар, шәхси йортлары белән яшәү­челәр террито­рияләре, гараж кооперативларына да кагыла. Шәһәр бү­ген 69 секторга бүленде. Алар буенча 16 оператив төркем эш алып бара. Моның өчен бел­гечләрне барлык республикадан җәлеп иттек. Мондый эш тәҗрибәсе узган ел үзен нә­тиҗәле күр­сәтте. Бел­гечләрнең үзләренә билге­ләнгән территорияләре бар иде. Быел шул рәвешле, оештыру эшләренә вакыт әрәм итмичә генә, тиз арада эшкә керештек.

Экология һәм табигый ресурслар министрлыгының “кай­нар линиясе“ (267-68-87), “Халык контроле” хезмәте аша килгән хәбәрләргә таянып та эшлибез. Монда яшьләр аеруча актив катнаша. Шунысын да әйтеп китим: бу проект турында без федераль министрга хә­бәр иткән идек. Ул Россия президентына җиткергән. Хәзерге вакытта исә Россия буенча нәкъ шундый ук хезмәт булдыру чаралары тормышка ашырыла. Без бу эштә актив катнашачакбыз.

– Традицион үткәрелүче санитар чистарыну ике­ай­лы­гының, башка еллардан аермалы буларак, быел бе­рәр үзен­чәлеге бармы?

– 2013 елда барлык муниципалитетларга да әйләнә-тирәдәге уңайлы шартларга хилафлык китергәннәргә карата административ беркетмә­ләр төзү һәм аларны карау вә­каләте бирелде. Элегрәк мондый хокук Казанда гына бар иде. Башкалада адми­ни­стра­тив-техник инспекция нәти­җәле генә эшләп килә. Хәзер районнарның да мондый эшне башкарырга тулы хокукы бар. Штрафлар җитди. Юридик затка, бер үк хатаны ике тапкыр ясаганда, 1 миллион сумгача штраф салынырга мөм­кин. Аннан соң шунысы да бар: бу штрафлар муници­пали­тет­лар­ның үз бюджетларына юнәл­­дерелә. Ди­мәк, Казанда гына түгел, районнарда да тәр­тип урнаштыруга менә дигән этәргеч бу.