Татарстанда 89 яшьлек әбине җирли алмый йөргәннәр, ярып карамый рөхсәт итмәгәннәр

Нурлат районының Колбай Мораса авылында 89 нчы яше белән барган Хәдичә әби Билданова үлеп киткәч, тыныч кына җирли алмыйча йөдәгәннәр. Хикмәт шунда: вәкаләтле участок инс­пекторы ярып карамый торып күмәргә рөхсәт итмәгән.

“...Бар да әзер, кабер казылган, ләхет алынган, мәетне озатырга кешеләр җыелды, участок инспекторы килде дә: “Күмәргә рөхсәт юк, Нурлатка моргка алып барып ярдырасыз, шуннан соң гына күмәргә рөхсәт итәм!” – дигән әмер бирде. Без, өлкән буын кешеләре, бер аягыбыз җир­дә, икенчесе гүрдә ди­гәндәй, үләргә куркыныч булып китте. Күбебезнең ба­лалары читтә, алар кайтып, каяндыр машина эз­ләп табып, мәетне Нурлатка алып барып кайтканчы, ул бозыла башлый бит инде. Безнең шулай бер кадеребез дә калмадымыни, кү­бебез сугыш еллары балалары, үлгәч тә рухыбызга тынычлык булмасмы?” – дип пенсионерлар һәм мә­чет картлары исеменнән редакциягә мөрәҗә­гать итә Таһирә Миңгәрәева.

Хат эзеннән Морасага барып, автор һәм өлкән­нәр белән очрашкач, шул аңлашылды: алар сүзенә ка­раганда, участок инспекторы һәр үлем-төшем турында хәбәр итеп торырга кушкан. Әгәр ярдырмыйча күмсәгез, кабердән казытып алам, дип янаган. Мәр­хүмә Хәдичә әбине дә бө­тенләй чишендереп күрсә­тү­не таләп иткән. Авыл­ның ФАП (фельдшер-акушер­лык пункты) хезмәткәрләре Гөлсинә Галиуллина һәм Рамилә Дәүләтбаева фике­ренчә, авырып ятып үлгән өлкәннәр мәетен ярып карау артык.

Бу хакта ФАП хезмәт­кәрләре Иске Әлмәт амбулаториясе мө­дире тарафыннан төшерелгән күр­сәт­мәгә сылтама ясыйлар. Ә анда мәетне яру (ярмау) мәсьә­ләсендә түбәндәге­ләр язылган: “Мәрхүмнең туганнары, якыннары мә­ет­нең медицина картасы белән район үзәк хас­та­ханәсе полик­линикасындагы 108 бүл­мәсен­дә, ярып караудан баш тартуны сорап, гариза-бланк тутыралар. Әгәр нинди булса да сәбәп табылып, таныклыкны поликлиникадан алу мөмкин булмаса, аны Иске Әлмәт амбулаториясе табибы бушлай язып бирә”.

Мәсьәләгә ачыклык кер­тү максатыннан, медицина әһел­ләре белән дә, полиция, прокуратура хез­мәткәрләре белән дә аралашырга туры килде. Табиб­лар мәетнең үз үлеме белән дөньядан китүенә шик булмаганда, аны ярып карамыйча да җирләргә мөмкин, дигән фикерне әйттеләр. Хокук саклау органнары хезмәткәрләре мәетне карарга кирәкле­генә басым ясадылар. Ә аны ярдыруга килгәндә, ирексезләп үтерү билге­ләре күренмәгәндә, табиблар үз өс­ләренә җавап­лылык алып, үлем турында таныклык биргәндә, мә­ет­нең якыннары теләген үтәп, ярдырып тормыйча да күмәргә мөмкин икән­леген җиткерделәр.

Хокук саклау органнары хез­мәткәрләрен дә аң­ларга була, әлбәттә. Со­ңыннан кабердән кире казып алып, мәетләрне тик­шерү очраклары азмыни?! Кеше исән чагында кадерен белмичә, авырган чагында килеп тә карамыйча, ә үлеп киткәч, малын бү­ләргә ашкынып торган “якыннары” табылу күре­нешләре дә булгалап тора һәм андыйлар “ту­ганна­ры” кемнәр тарафыннандыр агулап үтерелгән дип шик­лә­нергә мөмкиннәр. Шуңа күрә участок инс­пекторының, үз иминлеген тәэмин итү максатында, алдан саклык чараларын кү­рергә тырышуын аңлап була торгандыр. Кызганыч, аның бе­лән телефон аша элемтәгә чыккач, ул минем сорауларга җавап бирергә теләмичә: “Аңлашыл­маган мәсьә­ләләрне эчке эшләр бүлеге юристыннан беле­шергә була”, – дип кенә әйтеп, сүзне кыска тотты.

Инде Хәдичә әбине җир­­ләү вакыйгасына әйлә­неп кайтыйк. Хәдичә апа­ларның балалары булмый. Ире үлеп киткәч, ул ялгыз кала. Әмма тирә-күрше­ләре аны бер дә игътибардан читтә калдырмый, ка­рап-тәрбияләп торалар. Ба­кыйлыкка күчәр алдыннан, Самара өлкәсеннән туганнары, якыннары кайта һәм шул рә­вешле, әби се­ңлесенең кулында соңгы сулышын ала. Участок инс­пекторының ярдырырга ди­гән таләбен физик яктан да үтәү кыен була. Мамык авылы янында Зур Чирме­шән күперен төзәтеп ятканлыктан, Нурлатка Аксубай аша барырга кирәк. Нәти­җәдә бер якка гына 130 чакрымнан артык юл үтәргә мәҗбүр буласың.

“Мәетне салып барырга әле аның машинасын каян эзләп табасың, – ди Колбай Мораса зираты мө­дире Фәрдиев Мөнир ага, – машина чыгымнары өс­тенә ярдырган өчен тагын 6 мең сум түләргә кирәк. Шулай йөреп, көн үтеп китә, ә мәетне өйләгә кадәр җирләү фарыз”. Кыскасы, участок инспекторы, ахыр чиктә “миһер­банлылык күрсәтеп”, мә­ет­не ярдырып азаплатмый – Хәдичә әбине ярмыйча гына җир­лиләр.

Миңа калса, кеше авырып ятмаган көе үлеп кит­кән һәм үзе яшь тә икән, ярдырып карау кирәктер ул.