поиск новостей
  • 07.12-18.12 Илсөя Бәдретдинова концерты. КСК Уникс
  • 08.12 Shaman концерты. 8 декабрь 19:00. Татнефть Арена
  • 06.02 Алена Апина концерты. КРК Пирамида
Бүген кемнәр туган
  • 07 Декабрь
  • Наил Сәгъдиев - музыкант
  • Камил Саттаров - режиссер
  • Фирдәвес Гарипова (1941-2014) - галимә
  • Ләбибә Хөсәения (1880-1921) - мөгаллимә
  • Казанда бер бүлмәле квартира сатып алам. 6-6, 5 млн. Тел. 89178808466
  • Казанда бер булмэле хрущевка снимать итэм реэлтрларсыз около Московского рынка тел.79520460614 любое время
  • Яхшы торышта куллануда булган 38-40 литрлы алюминий флэгалар сатыла тел 88556328631
  • Яна газ плитасы сатыла(Актанышта гефист 60лы) бэясе килешу буенча 89393907571
  • Рус теленнән татар теленә тәрҗемә итәм. Бу өлкәдәге тәҗрибәм - 25 ел. Тел. 89033446774 (смс).
  • джили атлас. бер кулда, отл состояние. сатыла89600349053
  • Каз тушкэлэре сатыла 3-4кг,бэясе 500сум кг,потрохалар 300сум, тел 89063821373
  • 4-5кглы Казлар сатыла.Кг-750дэн.Кирэк Кеше шалтырата алла.Илтеп бирергэ Дэ була.89393453961
  • Казанда проспекта булмә сатып алам 89600325048
  • Требуется исполнительный, ответственный водитель с категорией "В" на автомобиль "Газель" для развоза хлебобулочной продукции по торговым обьектам. Высокая заработная плата от 100 000 рублей в месяц. Выплаты производятся 2 раза в месяц. Автомобиль предоставляется. Казань. График работы 6/1. Обращаться по телефону 89047631161 Альберт Зайтунович.
Архив
 
15.04.2013 Мәгариф

Энгель Фәттахов: "Һәрбер эшне ата-аналар белән киңәшләшеп башкарырга тиешбез"(ИНТЕРВЬЮ)

Актаныш районының хакимият башлыгы Энгель Фәттахов ТР мәгариф һәм фән министры итеп билгеләнгәч күпләр: “Мәгариф өлкәсенә мөнәсәбәте булмаган кеше министр була аламы?” – дип гаҗәпкә калган иде. Хәзер инде аның әлеге вазыйфага керешүенә ярты ел вакыт узды. Милли мәгариф язмышы өчен борчылган кешеләр: “Күптән шундый җитәкче кирәк иде”, – дип аңа бәя бирде.

БДИга электрон капка аша кертергә

– Энгель Нәвапович, быел беренче тапкыр республика мәктәпләренең сыйфатын бил­геләүче рейтинг булдырылды. Аның БДИ нәтиҗәләрен нигез итеп алуы белән кайберәүләр килешмәде. Киләсе елларда рей­тинг төзү принципларын камилләштерү күздә тотыламы?

– Һәрбер белем бирү үзәге­, муниципаль берәмлек рейтингка керергә тиеш. Бөтен кеше дә­ бер көтүдә була алмый бит. Көтүнең әйдәп баручысы, уртада йөрүчесе, ахырдан сөйрәлүчесе була. Шуңа күрә яңа министр буларак, аны киләчәктә дә кулланачакмын. Чөн­ки муниципаль берәмлекләр арасында ярышып эшләү мохите тудырмасак, эшләү авыр булачак. Безнең аша муниципаль берәм­лекләргә, белем бирү учрежде­ниеләренә күп акча бирелә. Әлбәттә, акча бервакытта да җитми. Аны теләсә кемгә, теләсә ничек таратуга юл куймаячакмын. Минем принцип – беренче чиратта, эшләгәннәргә булышу, ягъни конкурс, грантлар игълан итү. Дөрестән дә, кешенең хезмәтен лаеклы итеп бәяләргә кирәк. Шуңа күрә рейтинг төзү булачак. Нинди күрсәткечләр буенча төзү – икенче мәсьәлә. Шул ук вакытта әлеге исемлекне БДИ гына түгел, бер­ничә критерийга нигезләнеп чыгардык. Беренче күрсәткеч математика, рус теленнән имтихан нәтиҗәләрен исәпкә алган иде. Безгә БДИ ошыймы, ошамыймы – ул бар, кабул ителгән. Ә аның гадел булуы һәрберебездән тора –укытучылардан да, укучылардан да, әти-әниләрдән дә, бездән дә. Имтиханнарны гаделләштерү өчен үземнең көчемнән килгәнчә тырышачакмын. Рейтинг кемнең нинди хисап бирүе буенча гына оештырылмады. Ул сынауларның кайсы районда ни дәрәҗәдә бирелүен күрсәтә. Бөгелмә районы беренче урынга чыкты, андагы белем сыйфаты бөтен таләпләргә дә туры килә. Икенче критерий – 80 һәм аннан да югарырак балл туплаучыларның саны. Алар бит берничә генә түгел. Моны ничек дөрес түгел дип әйтәсең? Өченче күрсәткеч – “2”ле алучылар һәм аттестатсыз калучылар саны. Әти-әниләр, укытучылар, район башлыклары да балаларының начар билге алуын теләми. Шуңа да карамастан, “2”ле алучылар бар. Нәтиҗәләргә ничек ышанмый­сың? Соңгысы – олимпиада нә­тиҗәләре. Бу очракта да рәсми күрсәткечләр дөрес түгел дип әйтеп булмый. БДИны гадел үткәрү буенча республикада күп эшлә­нелә, әмма тагын да эшләргә кирәк. Укыту, тәрбия мәсьәләсе, милли мәгариф торышына багышланган аерым рейтинглар булдырачакбыз. Әйткә­немчә, хезмәткә бәя бирү, урыннар чыгару ярышып эшләргә этәргеч бирәчәк.

– Быел имтихан уздыру пунктларына “глушилка”лар куе­­лачакмы?

– Бүген БДИ баланың белем дәрәҗәсенә бәя бирүче төп күрсәткеч булып тора. Министрлыктагы бүлекләр аны объектив үткәрү өчен эшләргә тиеш. Үткәрү системасы камил булырга тиеш. Киләчәктә инглиз теле дә мәҗбүри имтиханнар исемлегендә булачак. Күп тел белү берәүгә дә зыян китерми. Сынау уздыру буенча та­ләпләрне арттырырга җыена­быз. Бүлек җитәкчеләре, аны оешты­ручылар, министрлыктан имтихан пунктларына җибәрелә торган вәкилләрнең җаваплылыгы артачак, шул ук вакытта техник чаралар да кулланылачак. Телефон элемтәсен тоткарлау системасы урнаштыру, имтиханга кергәндә балаларны металл эзләгеч капка аша уздыру мәсьәләләре карала. Боларны күздә тоткан хат тиешле органнарга җибәрелде.

– Республикада сәләтле балалар өчен лицей-интернатлар системасы булдырылачак. Әле­ге система ни дәрәҗәдә отышлы?

– Бала шәһәрдә дә, авылда да бертөрле туа. Әмма аларга тумыштан төрле сәләт бирелә. Педа­гогларның төп бурычы – сәләтле балаларны табып, аларга ярдәм итү. Без, үз чиратыбызда, аларга шартлар тудырырга тиеш. Мин 22 төрле фән буенча җаваплы бел­гечләр белән очрашып чыктым, һәр фәнгә җаваплы кешеләр бил­геләнде. Күптән түгел Кукмара рай­онында узган коллегиядә математика фәне буенча белем сыйфатын күтәрү турында сөйләштек. Олимпиада күрсәткечләре буенча Россия күләмендә Татарстан дүр­тенче урында тора. Моңа кадәр укучылар математика буенча олим­пиадада югары сыйныфларда катнашса, хәзер аны 4 нче сыйныфтан башлап кертмәкче булабыз. Математика авыр фән булса да, бездә илкүләм олимпиадаларда җиңүчеләр күп. Республика күләмендә ел әйләнәсендә математикадан олимпиадаларга әзер­ләү буенча үзәк булдырылачак. Анда иң сәләтле укучыларны, иң тәҗрибәле укытучыларны туплаячакбыз. Сәләтле балаларны барлау максатыннан Татарстанда ли­цей-интернат, гимназия-интер­нат­лар челтәре булдырылачак. Бу эш районлап оештырылыр һәм анда 15-17 белем йорты керер дип көтелә. Аларда телләргә өйрәтү, тәрбия мәсьәләсен күтәрү максаты куела. Бүген Казан (Идел буе) федераль университеты белән эш алып барыла.

Сәләтле бала тәүфыйклы да булырга тиеш. Тәрбияне мәктәптә генә биреп бетереп булмый, шуңа күрә әти-әниләр институтын, мәк­тәптән тыш эшчәнлек белән шө­гыльләнүче белгечләрне тартмасак, тиешле нәтиҗәләргә ирешә алмаячакбыз. Моның өчен мохит тудыру зарур. Актаныш районында сәләтле балалар өчен гуманитар гимназия булдырмаган булсак, без Айдар Шәйхинның сәләтле егет икәнен белмәгән дә булыр идек. Ул берничә тапкыр респуб­лика күләмендә уздырылган бәй­ге­ләр­дә җиңүче булып танылды. Айдарны чын мәгънәсендә шәхес дип әйтеп була. Гимназиягә Та­җикстаннан, Красноярск, Самара кебек шәһәрләрдән дә килеп укыйлар. Бер авыз сүз татарча белмәгән балалар хәзер саф татарча сөйләшә. Балаларның төрле фәннәрдә һәм өлкәләрдә булган сәләтләре дә ачыклана һәм үс­терелә. Яңа гимназия, лицейларга да чит төбәкләрдән сәләтле укучылар җәлеп ителәчәк.

Башлангыч мәктәп, ике бала укыса да, сакланачак

– Мәгариф хезмәткәрләре­нең 2012 елгы эшчәнлегенә йомгак ясаганда, Сез, база мәктәпләре күп булырга тиеш түгел, дип белдердегез. Моны база мәктәпләрен оптималь­ләш­терә башларга мөмкиннәр дип уйлаучылар да булды. Бу чынлыкта нәрсә дигән сүз? Алга таба безнең бала саны аз булган мәктәпләргә ябылу куркынычы янамасмы?

– Дөрестән дә, база мәктәплә­ре (укучылар төрле авыллардан килеп белем алучы урта мәктәпләр – С.С.) күп булырга тиеш түгел. Элек тә шулай иде. Урта мәк­тәпләрнең күпчелегендә 50 бала укый, әмма анда шуның кадәр укытучы юк. Алай була алмый. Анда ким дигәндә 150дән дә аз бала укымаска тиеш. Бөтен мәктәпләр­не дә заман таләпләренә туры китерә алмыйбыз. Районнан кил­гән кеше булгач, бу мәсьәләне яхшы беләм. Анда яхшы укытучылар табу да проблема. Укытучыларга карата хөрмәт ил күләмендә дә, Татарстанда да арта бара. Тырышып эшләр өчен аларга стимул бар. Рес­публикада укытучыларның уртача хезмәт хакы 24 мең сумны тәшкил итә, ел ахырына аны 26 мең сумга күтәрергә җыенабыз. База мәктәпләре көчле укытучылар белән тәэмин ителергә тиеш. Актаныш районында 22 база мәктәбе бар иде, ул хәзер 7гә калдырылды. База мәктәпләренең юнәлешләрен билгеләргә кирәк. Монда ул авыл хуҗалыгы, гуманитар, техник яки башка юнәлешләр буенча булырга мөмкин. Шулай ук Актанышта коррекцион, кадет мәктәпләре, гуманитар гимназия бар. Районнарда ата-аналарга балаларын үзләре теләгән мәктәп­ләрдә укыту өчен мөмкинлек тудырылачак. Районда эшләгәндә Аеш авылында төп мәктәп бар иде, аны калдырырга дип планлаштырган идек. Әмма әти-әниләр бала­ларын Актанышка илттеләр. Шулай итеп, аны башлангычка кал­дырырга мәҗбүр булдык. Әти-әниләрнең теләкләренә каршы килергә ярамый. Алар балала­рының сыйфатлы белем алуын тели. Әмма мәктәпләрне ябу мәсьә­ләсенә бик сакчыл карарга кирәк. Һәр муниципаль берәмлектә белем бирү системасы ничек булуы, әйтик, база мәктәпләренең саны, аларның нинди юнәлештә эшләя­чәге, автобус маршрутлары билгеле булырга тиеш. Ата-ана­лар бе­лән киңәшләшеп эш­ләргә ки­­рәк. Аларга каршы килә алмыйбыз. Яңа “РФдә Мәгариф турында”гы За­конда да бу хакта әйтелгән. Ак­танышта да оптимальләштерү мәсьәләсендә кемнедер урамда калдырып, аларның күз яшен түктереп эшләмәдем. Хезмәт яшен­дәге, балалары, гаиләсе булган кешене ничек урамга чыгарып ташлап була, аңлый алмыйм. Мондый адымга бармадык, бармаячакмын. Үземнең кул астында эшләүчеләрдән дә шуны сорар идем. Республика җитәкчелеге дә, район башлыклары белән дә бу хакта сөйләштем, алар тәкъ­димне хуплады.

Башлангыч мәктәпләрдә ике бала укыса да, алар сакланачак. Бала­ны салкыннарда автобус көт­тереп торуга каршы мин. Ата-аналар да моңа риза булмаячак. Тугызъеллык мәктәпләр дә калдырылачак. 50шәр баланың күрше авыл мәктәбенә йөреп укуын дөрес дип санамыйм. Автобуска ике рейс ясарга туры килә. 5тән 9 сыйныфка кадәр 10-12 бала булса ярый, алар автобуска да сыя.

"Укыту, тәрбия мәсьәләсе, милли мәгариф торышына багышланган аерым рейтинглар булдырачакбыз. Хезмәткә бәя бирү ярышып эшләргә этәргеч бирәчәк".

Милли мәгарифне дә уңай якка үзгәртмәсәм, дөрес булмас

– Сезнең милли мәгарифкә карата мөнәсәбәтегез уңай булу бик сөендерә. Әлеге өлкәдә нәрсәләрне үзгәртергә уйлыйсыз? Республикада татар телен­дә белем бирә торган ничә мәктәп бар?

– Телне саклау гаиләдән килә. Мәгариф министры буларак, мин аларны гаепләп утыра алмыйм. Белем бирү системасында үзебездән торганны эшләргә тиеш. Төп максат шул. Әлбәттә, бу – бик авыр мәсьәлә. Ике телне дә үстерү өчен республика Президенты бөте­несен дә эшли. Монда туган телгә өйрәтү буенча “Ана теле” һәм башка проектларны да әйтергә була. Алар зур чыгымнар сорый. Аларның берсенә дә республика башлыгының каршы килгәне юк. Туган тел балалар бакчаларында, башлангыч мәктәптә бирелергә тиеш. Моның өчен бакчаларда аерым укыту программалары тәкъ­дим ителде. Рус теле һәм татар теле­н өйрәтү буенча бакчалар өчен грант игълан иттек. Телләр­не өйрәткән 20 бакчаны билгеләп, аларның һәркайсына миллион сум акча биреләчәк. Быел аңа майда йомгак ясалып, ул дәвамлы булачак. Ике телнең дә ничек өйрә­нелүен бакчаларга чыгып, сабыйлар белән аралашып беләчәкбез. Башлангыч сыйныфларда телләр­не өйрәтүгә, фәннәрне татарча укытуга таләп куярга иде. Бүген дәреслекләр әзерләнә, рус балаларын татар теленә өйрәтүче укытучылар белән очрашып, фикер­ләрен белештем. Районнарда милли мәгариф буенча белгеч бе­терелгән иде, 1 июньнән алар кире кайтарыла, һәрбер районда булачак. Министрлыкның милли мә­гариф структурасына да үзгә­решләр кертергә җыенам. 3-4 кеше белән генә 43 район һәм 83 төбәктәге милли мәгариф мәсьә­ләләрен сыйфатлы итеп хәл итү мөмкин түгел. Милли мәгариф торышын да уңай якка үзгәртмә­сәм, дөрес булмаячак бит инде. Мин моны үземнең изге бурычым итеп күрәм.

Мескенгә сабышып, ата-анадан акча җыюга каршы мин

– Министрлык мәктәпләрдә ата-аналардан акча җыю буенча “кайнар элемтә” линиясе булдырган иде. Аның нәтиҗә­ләре ничек? Бу мәсьәләдә алга китеш сизеләме?

– Бүген республиканың яңа “Мәгариф турында”гы законы әзер­ләнә. Мөмкинлеге булган ата-ана мәктәпкә ярдәм итәргә тие­ш, аны беркем дә инкарь ит­ми. Шул ук вакытта балаларны кыен хәлгә калдыруга да битараф кала алмыйм. Монда тәртип булырга тиеш. Бүлек җитәкчеләрен укыттык, сайтта “кайнар линия” ачтык, һәр шалтыратуга игътибар итәбез, шикаятьләрне урынга барып тик­шерәбез, ай саен нәтиҗә ясыйбыз. Министрлык бу эшне системалы рәвештә алып барачак. Директор, сыйныф җитәкчеләре моны аңлар дип ышанам. Мәктәп директорына, нигә ата-анадан акча җыеп, түбәңне ремонтламыйсың, димибез бит. Моның башка юллары бар. Республика ел саен ремонт өчен мәктәпләрне төзекләндерүгә 2,5 миллиард сум акча бүлеп бирә. Биш ел эчендә 800гә якын мәктәп ремонтланыр дип көтелә. Мес­кенгә сабышып, ата-анадан акча җыюга каршы мин.

– Соңгы елларда укытучылар белем бирүдән бигрәк, “кәгазь боткасы”ннан, ягъни хисап тутыру проблемасыннан интегә. Әлеге мәсьәлә ничек хәл ителәчәк?

– Дөрес күтәрелә торган сорау. Безне кәгазьләр, хисапларны элек­трон тутыру буенча пилот министрлыгы итеп билгеләделәр. Бе­ренчедән, бездә “Электрон мәга­риф” системасы эшләп килә. Икенче баскыч итеп, хисаплар саны киметеләчәк. Алардан мәҗбүри итеп түгел, портал аша кирәкле мәгълүматны алып, гомумиләш­тереп, тиешле формада тиешле органнарга биреләчәк. Бу минем үземә дә ошый. Укытучыларга күп грантлар бирәбез. Мәгариф җи­тәк­челәре, мәгълүмати-методик үзәк җитәкчеләренең фикеренә колак салмыйча, кем яхшы тутыра, шуңа карап акча тарата идек. Моңа да ачуым килә иде. Моннан да китәчәкбез. Әгәр мәгариф бү­лекләренә, директорга ышанмасам, берүзем 36 мең укытучының ничек эшләвен белә алмыйм.

– Яңа уку елында дәрес­лекләр проблемасы тагын кабатланмасмы? Бу уңайдан ни­ләр эшләнә?

– Моның өчен бик күп эшлән­де. Кайсы мәктәптә кайсы укытучы нинди китаптан укытачагы буен­ча заявка бирәсез, дип мәгариф җитәкчеләренә, мәгълүмати-ме­тодик үзәкләре директорларына әйтеп куйдым. Шул заявканы кап­ларга тырышачакбыз. Ел ахырында 25 миллион сумга дәреслек алып тараттык. Быел китап белән тәэмин итү өчен 200 миллион сумнан артык тотылды. Мәскәү нәш­риятларындагы директорларны кат-кат чакырып сөйләштек. Алардан ташламалар ясауны сорадык. Нәшриятларга районнарга китереп бирү шарты куелды. 1 августка кадәр дәреслекләр әзер булырга тиеш дигән бурыч куйдык.

"Милли мәгариф торышын да уңай якка үзгәртмәсәм, дөрес булмаячак бит инде. Мин моны үземнең изге бурычым итеп күрәм".

Бала кирәкле белемне үзе таба белергә тиеш

– Татарстан 30 мең укытучыны Сингапур укыту алымнарына өйрәтергә җыена. Бу алымнар ни дәрәҗәдә отышлы дип саныйсыз?

– Татарстан укытучылары – лидерлар сафында. Әмма без бүген­ге заман таләпләренә җавап бирә торган белем бирергә тиеш. Мин Лондонда бөтендөнья форумында булып кайттым. Анда йөздән артык илдән мәгариф министрлары җыелып, мәгариф өлкәсендәге яңалыклар хакында сөйләштеләр. Сингапур тәҗрибәсен кулланганда, без үзебезнең традицион укыту системасының да шактый уңай яклары барлыгын онытмаска тиеш. Биредә үзебезнең иң уңышлы укыту ысуллары белән чит илнең алга киткән технологияләрен синтезлау турында сүз алып барырга кирәк. Без баланың үзен белем алуга тартырга тиеш. Яңа федераль стандартларда шулай куелган. Бала, укытучы сорармы икән, дип калтырап торырга тиеш түгел. Менә шул ысулга укыту­чы­лар­ны өйрәтәчәкбез. Андагы техно­логияләр иң алдынгы санала. Өч еллык килешү төзеп, 30 меңнән артык укытучыны бу тәҗрибәгә өйрәтәчәкбез. Төп максат – балага шәхес итеп карау, аңа мөстәкыйль белем алу юлларын өйрәтү.

– Гомумән, республика мә­гарифен нинди яңалыклар кө­тә? Сезне нинди проблемалар борчый?

– Министр – ул идарә итүче, шуңа күрә, беренче чиратта, ях­шы команда тупларга тиеш. Һәр участокта үз эшенең белгечләре булырга тиеш. Бүген шуның өс­тендә эшлим. Калганнарны да үпкәләтергә ярамый. Әмма алар үзенә туры килгән эштә эшләргә, шулар аркасында башкалар газап­ланырга тиеш түгел. Мәгариф сис­темасы – бик четерекле тармак. Аңа Һәр гаилә бәйле. Шуңа күрә борчыган проблемалар бик күп. Бу сорауга күпмедер эш­ләгәннән соң җавап бирермен. Эшлисе эшләрем бик күп әле. Хәзер­ге этапта җавап бирү дөрес түгел. 


Сәрия САДРИСЛАМОВА
Ватаным Татарстан
№ 59 | 12.04.2013
Ватаным Татарстан печать

▲ Өскә
 
Матбугат-инфо
Матбугат.ру
Ватаным Татарстан
Шәһри Казан
Бердәмлек
Рәшит Ваһапов фестивале
Камал театры
Тинчурин театры
Татар дәүләт филармониясе
Ирек мәйданы
Татарстан яшьләре
Кариев театры
Идел
Өмет
Татарстан китап нәшрияты
Шаян
Татаркино
Татар телен һәм ТР яшәүче халыклар вәкилләренең<br />туган телләрен саклау, үстерү мәсьәләләре комиссиясе