поиск новостей
  • 19.03 "Ләйлә вә Мәҗнүн" Кариев театры, 18:30
  • 19.03 ПРЕМЬЕРА "Флешка, рэп һәм мәхәббәт" Тинчурин театры, 18:30
  • 20.03 "Ут чәчәге" Кариев театры, 13:00
  • 20.03 ПРЕМЬЕРА "Флешка, рэп һәм мәхәббәт" Тинчурин театры, 18:30
  • 21.03 "Анна Ахматова:Вакыт кайтавазы" Кариев театры, 13:00
  • 21.03 "Эх, алмагачлары!" Тинчурин театры, 18:30
  • 22.03 "Корт" Кариев театры, 18:30
  • 22.03 "Ай, былбылым!" Тинчурин театры, 18:30
  • 23.03 "Йосыф" Кариев театры, 18:00
  • 23.03 "Бәхетле көнем" Кариев театры, 13:00
  • 23.03 "Яратам! Бетте-китте!" Тинчурин театры, 17:00
  • 24.03 "Әлифба:Хәрефләр дөньясында" Кариев театры, 13:00
  • 24.03 "Мәдинә" Тинчурин театры, 17:00
  • 26.03 "Мио, минем Мио!" Кариев театры, 18:30
  • 26.03 "Җилкәнсезләр" Тинчурин театры 12:00 һәм 18:30
  • 27.03 "Гөлчәчәк" Кариев театры, 19:00
  • 27.03 "Идегәй" Тинчурин театры, 18:30
  • 28.03 "Ак чәчәкләр кебек..." Кариев театры,18:30
  • 28.03 "Җан Баевич" Тинчурин театры, 18:30
  • 29.03 "Рөстәм маҗаралары" Кариев театры, 13:00
Бүген кемнәр туган
  • 19 Март
  • Татьяна Водопьянова - дәүләт эшлеклесе
  • Камил Гайнуллин - актер
  • Ренат Вәлиуллин - дәүләт эшлеклесе
  • Илшат Вәлиулла - язучы
  • Гөлнур Корбанова - шагыйрә
  • Коттедж төзэргэ кирэк казанда минэм номер 89274905164
  • Баян сатыла. Казан. Тел.:89003238614
  • татар теленең аңлатмалы сүзлеге сатыла, 3 томда, Казан, Татарстан китап нәшрияты, 1981 ел. тел.8 919 647 47 91
  • Казанда оч булмэле фатирнын залына тэртипле кыз эзлим. Бигичев урамы. Риелторсыз 89600347300
  • Исэнмесез! Бенто тортларга hэм капкейкларга заказлар кабул итэм! Казан шэhэре. 89377708700 Динара.
  • Ассаляму алейкум! Казанда, центрга якынрак булган гостинка яисэ булмэ снимать итергэ телим. Риелторсыз. 89872312932 (ватсап)
  • Кому требуется шпаклевка, обои, по городу Казани также Арск обращаться по тел +7 (917) 266-37-64.
  • Яр Чаллыда 2-бүлмәле фатир сатыла:Яңа шәһәр, 30 комплекс. Мәйданы 52 кв.м. Планировкасы әйбәт - распашонка. Җылы, яхшы хәлдә. Хуҗасы сата. Телефон:8-9631571216
  • Хәерле көн! "Салават Купере 2" торак комплексында бөтен унайлыклары булган 2 бүлмәле квартира арендага бирелә. 3 этажда. Өр-яңа ремонт, мебель. "Бәхетле" артында урнашкан. Тәртипле татар гаиләсе эзлибез. Йорт хайваннарсыз. Төп шарт: тәртип, чисталык, вакытында түләү. Риелторларсыз. Элемтәләр өчен телефон: 89534975861
  • Студентлар өчен өстәмә эш. 8-917-880-94-77
Архив
 
11.03.2013 Җәмгыять

Матриархат әйләнеп кайтамы?

Хатын-кызларыбызның төп бәйрәме 8 Март уңаеннан аларның бүгенге җәмгыятьтә тоткан урыннары, хәзерге хатын-кызның үз-үзен тотышы, аларның ир-атка, үз-үзләренә, җәмгыятькә карата булган таләп мөнәсәбәтләре нинди булуы һ.б. хакында үз фикерләрем белән бүлешергә ният иттем әле.

Алар бүген нәрсә генә эшләми: эшкуарлык белән дә шөгыльләнә, кәттә машиналарда да җилдерә, борынын югары чөеп, озын тырнаклы нечкә бармаклары арасына кыстырган көе, килешен китерә-китерә, тәмәкесен дә төтенләтә, араларында хәмерне дә ирләрдән күбрәк эчүчеләре яки ир-атларның да теләсә кайсысы күтәрә алмый торган йөкләрне күтәрүчеләре (хәер, безнең җәмгыять шартларында таякның авыр башы хатын-кызлар җилкәсенә еш төшә), спорт, җыр-бию, гүзәллек бәйгеләрендә дөньяга танылганнары, башларын пеләшкә кыручылары, тәннәрен буяп һәм тишкәләп бетерүчеләре, хәтта үзләрен ир-ат дип хис итүчеләре, тагын әллә ниндиләре бар. Арадан җаның теләгәнен сайла да ал инде менә.

Сайлау дигәннән, сайлау ул, минемчә, ир-атлар үз-үзләрен ышандырырга тырышканча, «егетләр өлеше» түгел, ә хатын-кыз хакы. Табигатькә генә күз салыйк. Әнә ата кошлар ничек берсен-берсе уздырып матур оялар коралар да, түшләрен кабартып сайрый-сайрый, әнкә кошның аны сайлап алуына өмет итәләр, аны үзенә каратырга, җәлеп итәргә тырышалар. Икенче берләре хатын-кыз күңелен яулау өчен көрәшәләр, сугышалар, тешләшәләр, сөзешәләр... Ни хикмәттер, табигатьтә матур булу да, көчле булу да ул ир-ат җенесенә бирелгән өстенлек. Ата пошиның мәхәббәт мөгезләренә, ата тавис кошының җемелдәп торган койрыгына, һич югы йорт тулы тавыкка хуҗа булып йөрүче әтәчнең урак койрыгы белән тарак кикригенә һәм кояшта җемелдәгән каурыйларына гына карагыз сез – нинди гайрәт, нинди матурлык! Аларның хатын-кыз затыннан булучыларны шул рәвешле үзләренә каратасылары, үзләрен булдыклы, парлашырга әзер итеп күрсәтәселәре килә.

Ә безнең хатын-кызлар исә, киресенчә, үзләре ата тавис кошы сыман ир-атларны үзенә каратыр, ымсындырыр өчен тырыша. Ул кием-салымны гел яңартып торулар, иннек-кершән белән мавыгу, төрледән-төрле аксессуарлар, асылташлар, алтын-көмеш эшләнмәләре тагу дисеңме, яз борын төртергә дә өлгермәгән көе баштанаяк чишенә башлауларын әйтеп тә торасы юк. Әле шундыйларын кайчак бер мәйданга җыеп, мал базарындагы сыман инә күзеннән үткәреп, бәя бирүчеләр дә табыла. Бу күренешне матурлык бәйгесе дип атыйлар. Менә бу ир-атларның күз явын алыр өчен тырышучылары, ичмасам, кызлар тек кызлар инде. Нигездә, ир-ат халкының аңында «кыз булса, шундый булсын» дигән стереотип яши.

Әмма җәмгыятьтәге бүгенге вазгыять, яшәү рәвешебез бөтен стереотипларны да җимереп ташлый. Ник дисәк, үзләрен «көчсез затлар» дип атарга, дөресрәге, ир-атларны шуңа ышандырып яшәргә өйрәнгән хикмәтле затларыбыз соңгы елларда үтә көчәеп китте, гайрәтләнде, үзара һәм ирләр белән тиңләшү генә түгел, күп мәсьәләдә алар белән ярыша, хәтта өстенлеккә ирешә башлады. Кыскасы, базар мөнәсәбәтләренә корылган кыргый капитализм хөрмәтле хатын-кызларыбызның бер өлешен универсальләштерсә, икенче бер өлешен төп вазифасыннан – гаилә учагын саклаучы булудан чикләп куйды.

Бу күренеш хакимиятне дә борчый булса кирәк, РФ Дәүләт Думасында әнә 23 яшькә кадәр кияүгә чыгып бәби тапмаган кызларны армиягә ала башлаячаклар икән дигән сүзләр йөри бит. Болай булса, хәрби хезмәтне дә кызлар кулына тапшырып бетерәчәкбез инде. Хәер, кызлар кайда – егетләр шунда диләр бит, бәлки, ниһаять, соңгы елларда дәрәҗәсе беткән Россия армиясенә дә егетләр теләп бара башларлар иде.

Әби-бабайларыбыз заманында кыз баланы, өлгереп җитүгә, тизрәк кияүгә бирү ягын карый торган булсалар, хәзер ата-ана үз баласына (даһимы ул, юкмы) мәктәптән соң югары белем бирергә тырыша. Шулай итеп, кыз бала зур шәһәргә китеп, тулай торакта яисә фатир арендалап, кимендә тагын биш ел белем ала. Әле өстәмә рәвештә тагын берәр җирдә укый. Югары белемнән тыш (йөртәчәкме ул аны, юкмы) машина правасын да кулга төшерә. Укымагансың икән, син – башкалардан ким-хур дигән сүз.

Элек әби-бабайларыбыз ансыз ничек яшәгәндер, хәзерге яшьләрнең һәркайсына башта айфон, айпад, машина, фатир, инде шуннан соң гына гаилә кирәк. Бүгенге кыз бала күпчелек очракта иргә баш биреп, итагать итеп яшәргә теләми (бу, әлбәттә, сан ягыннан болай да аз булучы җенеснең лаеклы дип табылучылары акрынлап Кызыл китапка кереп баруыннан да киләдер), шуңа күрә дә бөтен нәрсәне үзе булдырырга ашкына. Алгы планга гаилә кору түгел, ә югары белем алу һәм шәхси үсеш кичерү, ниндидер уңышларга ирешү килеп баса. Шулай итеп, хәзерге вазгыятьтә, кыргый базар шартларында кояш астындагы үз урынын билгеләү өчен кызлар егетләр белән ярыша. Әлеге ярыш вакытында «хатын-кыз бәхете» дигән төшенчәнең дөнья кууда түгел, ә балалар тәрбияләүдә, иренә итагать итүдә икәнлеге онытылып та куя. Адәм балаларының, Җир йөзендә парлашып яшәсеннәр өчен, ир белән хатын буларак яратылуы, ә хатын-кызның ир-ат кабыргасыннан яратылган зат булуы истән чыга. Ә бит югыйсә кабырга гәүдәдән аерым яки өстен булырга тиеш түгел һәм була да алмый. Шуңа күрә мондый кызлар йә гомер буе үзләреннән күпкә дәрәҗәлерәк, «бу мине тыңлатырга лаек» дия алырдай ирне көтеп саргаерга, йә киресенчә, хатын-кыз үкчәсе астында яши торган ир белән яшәргә мәҗбүр була. Тик күпчелек ирләрнең гаиләдә ир булып каласы килә. Аерылышуларның ни дәрәҗәдә күп булуы, яшьләрнең гаилә коруга артык ашкынмавы, күп кызларның шәһәргә китеп төпләнеп, ялгыз картаюы менә шул заман таләпләренең татлы җимешләре инде.

Кыскасы, ир-атларны мал табучы көчле зат, ә хатын-кызларны гаилә учагы саклаучы, иренә итагать итеп, балалар тәрбияләүче нәфис зат итеп, идеалдагыча күрәсе килә. Ләкин бүгенге заманның кырыс хакыйкате, еш кына тормыш арбасын ике җенес бергә тартып та әллә ни алга җибәрә алмавы, ягъни Халыкара хатын-кызлар көне барлыкка китерүдә төп рольне уйнаган Клара Цеткин даулаган тигез хокуклар, эмансипациядә яшәү – үз таләпләрен куя. Нәтиҗәдә ир – ир генә булып, хатын хатын гына булып кала алмый, рольләр капма-каршы якка алышына бара. Ир-ат – хатын-кыз роленә, ә хатын-кыз ир-ат роленә күчә барган саен, җәмгыять матриархатка таба атлый. Бүгенге җәмгыять, асылда, хатын-кыз тырышлыгы һәм үҗәтлеге бәрабәренә алга бара.


Фәнил ГЫЙЛӘҖЕВ
Шәһри Казан
№ --- | 07.03.2013
Шәһри Казан печать

▲ Өскә
Матбугат-инфо
Матбугат.ру
Ватаным Татарстан
Шәһри Казан
Бердәмлек
Рәшит Ваһапов фестивале
Камал театры
Тинчурин театры
Татар дәүләт филармониясе
Ирек мәйданы
Татарстан яшьләре
Кариев театры
Идел
Өмет
Татарстан китап нәшрияты
Милли Музей
Шаян
Татаркино
Ханский дом
Татар телен һәм ТР яшәүче халыклар вәкилләренең<br />туган телләрен саклау, үстерү мәсьәләләре комиссиясе
«Элита»