Тацит формуласы, яки Үзең утырган ботакны чабу

Дәүләт Думасы бер елга уртача 400 закон кабул итә икән. 2013 елда, 5 көнлек эш атнасы белән эшләгәндә, 247 эш көне бар икәнен исәпләсәк, депутатларның озын гына каникуллары да булуын санасак, бер көнгә кимендә ике канун калыплана дигән сүз бу.

Дөрес, кануннарның кайвакыт искесен сипләп кенә дә куйгалыйлар. Тик шулай да закон авторларының хезмәт җитештерүчәнлеге таң калырлык. Бу – Россиянең җи­тештерүчәнлек ягыннан Көн­батышны узган бердәнбер өлкәсе. Әле төбәкләрдә дә закон җитештерүчеләр тик тормаганын исәпкә алсак, күз генә тимәсен дип әйтәсе килә башлый. Дума үзе генә дә биш чакырылышта 4 меңнән артык канун әмәлләп куйган. Әле элекке СССРның һәм РСФСРның да кайбер законнары һаман да гамәлдә булуы юристлар җитештерә торган конвейерның да котылгысыз кирәк булуын дәлилли кебек. Безнең тормышны әле тагын әллә никадәр указлар, хөкү­мәт карарлары, эреле-ваклы түрәләрнең бетмәс-төкәнмәс әмерләре, корпоратив кагый­дәләр көйли. Дөресен генә әйткәндә, депутатларның ул кадәр өшәнүләре ил өчен бер дә файдага түгел, чөнки һәр кабул ителгән закон тормышны авырайта, күп вакыт хәтта аны артка таба алып та ташлый. Һәрхәлдә, Дума безнең проблемаларны хәл итә дип беркатлы ышанырга ярамый, киресенчә, Американың экс-президенты Рональд Рейган­ның бер афоризмын аз гына үзгәртсәк, Дума – үзе безнең проблемабыз ул. Моны профессиональ канун әвәләү­челәр тарафыннан кабул ител­гән иң соңгы кануннар мисалында дәлилләү дә җитә. Әйтик, “Донорлык турында закон” кабул ителеп тә бет­мәде, Россия төбәклә­реннән донор канына кытлык сизелә башлавы турында хәбәрләр яварга тотынды. Стажлы донорлар бушка кан бирергә теләмиләр булып чыкты. Моның шулай булачагын фаразлау өчен әллә ни акыл да кирәкми югыйсә.

Әле фев­ральнең соңгы көннәрендә генә Дәүләт Думасы, Икътисадый үсеш министрлыгы һәм Финанс министрлыгы вәкилләре җыелы­шып бер проблема турында ачынып сөйләштеләр. Эш шунда: 2013 елга аяк басу белән Россиядә шәхси эш­мәкәрлек белән шөгыль­ләнүчеләр тәртәләрен бора башлады. Федераль салым хезмәте мәгълүматларына караганда, тулыр-тулмас ике ай эчендә 208 мең шәхси эшмәкәр төенчекләрен төй­нәп куйган да  салым җыю­чы­ларга кукиш күрсәткән. Җир­ле бюджетлар исә 3,5 миллиард сум салым акчасын югалтып өлгер­гәннәр. Белгечләр әй­түенчә, темплар сакланса, ел ахырына кадәр 1 миллион эш урыны юкка чыгачак икән. Бу – салым югалтулары, бик аз дигәндә, 15-20 миллиард сум тәшкил итәчәк дигән сүз. Проблема, әлбәттә, күктән төшмәгән, аны хәл итәргә җыелучылар кулга-кул җитәк­ләнешеп үзләре тудырганнар, чөнки Пенсия фондына шәхси эшмәкәр түләргә тиешле ясакны ике тапкырдан да артыккарак күтәреп куйганнар. Җитмәсә, тагын эшмә­кәр­лек өчен патент бәясен дә алты-җиде тапкыр законлы рәвештә арттырганнар. Нә­тиҗәдә салым табышы артасы урынга кызу темплар белән кимүгә юл тоткан. Үзең утырган ботакны үзең чабу дип әйтмичә ни дисең инде моңа.

Соңгы көннәрдә генә Рос­сиянең Финанс министрлыгы канун әвәләүчеләрне  яңа “эш фронты” белән тәэмин итте – бәясе 300 мең сумнан арткан товарларга “тере акча” белән түләүне тыю турындагы закон кабул итәргә ки­рәклеге турындагы ниятен белдерде. Мондый канун кабул ителә калса, безнең эш шактый кыенлашачак. Бу, бердән, бик күп өстәмә мәшә­катьләр дигән сүз, икенчедән, байтак кына акча югалтуга да китерәчәк, чөнки банк комиссиясе дигән әйбер бар. Хәзер ул күпчелек банкларда 1,5 процент тирәсе, ягъни 300 мең сум акча күчерсәң, 4 мең 500 сум югалтасың дигән сүз. Әмма банкларга процентны күтәреп кую берни дә тормый: биш тә итә алалар, җиде дә. Терминал аша мобиль телефонга акча салганда югалган процентларны искә тө­шерегез.

Борынгы рим тарихчысы Публий Корнелий Тацитның: “Дәүләт аварга никадәр якын торса, аның законнары шул­кадәр күбрәк санлы була”,– дигән афоризмы бүген Интер­нет-блоггерлар тарафыннан бик еш китерелә. Тацит, кү­рәсең, тарихны өйрәнү нә­тиҗә­сендә ачкан бу закончалыкны. Бигрәк тә халыкны имә торган кануннарның ишәюе Россияне түнтәрү ихтималлыгын арттырып, Тацит форму­ласының универсальлеген тагын бер кат раслар төсле.