“Ипотека балалары” күпмегә төшә?

Былтыр Әлмәт районы яңа туган балалар саны буенча Татарстанда беренче урынга чыкты. Чыкмыйча, Ана капиталы, җир бирү белән кызыктыру нәтиҗәсендә яшьләр генә түгел, олыгаеп баручы хатыннар да өченче, дүртенче балаларын таба башлады бит! Балалар санын арттыруга мин дә үз өлешемне керттем – былтыр бәби алып кайттым. Хәзер бөтен белгәнем – бала ризыгы, памперс, боткалар. Шушы вакыт эчендә мин бала табу-үстерүнең – кемнәрдер өчен саллы керем булуын, ә хөкүмәтнең 400 мең сумы һәм җир участогының әлләни кыйммәте юклыгын аңладым.

Ыштансыз калдыралар

Балалар кибетләре бүген иң күп керемлеләр рәтендәдер, мөгаен. Ә бала ризыклары, дарулары, киемнәре, уенчыклары җитештерүчеләр кризис була калса да эшсез һәм акчасыз утырмаячак. Сезнең бала памперсларының ничә сум торганын караганыгыз бармы? Ә бер ашатырга гына җитә торган пюре, боткаларның? Аларның бәяләре сөт-ипи бәясеннән күпкә кыйммәтрәк. Әмма шулай булса да, алучылар өзелми. Чөнки балага син моны ашамый тор, пес итмә, кәкәй итмә дип әйтә алмыйсың. Яшь гаиләләргә, кесәләрендә кимендә 50-60 мең сум булмаса, бала табуны кичектереп тору хәерлерәктер дип уйлыйм. Чөнки баланы тудыру йортыннан өйгә алып кайту белән аны 10-12 мең сумлык караватка (монда һәркем “аягын юрганына карап” суза инде) саласың, аннан 5-10 меңлек коляскага яткырып урамга алып чыгасың. Бер фланель бала чүпрәге генә дә 100-150 сум тора, матрас, 2-3 мең сумлык кышкы “конвертлар”, атнасына әллә ничә кочак китә торган памперсларны әйткән дә юк. Бер-ике айдан пеленка урынына бала ыштаннары, аннан кочагы белән колготкилар кирәк. Әле ярты ел элек кенә алган 3-4 меңлек куртка инде ярамый, тагын шул ук бәягә яңаны алырга туры килә. Бер ел эчендә кимендә 3 пар аяк киеме алыштырасың. Ә аның бер пары гына да 1000 сум тирәсе.

Бала ризыкларына да акча коточкыч күп китә. Ярый ла, яшь әниләр баланы үзләре имезсәләр. Бу гаилә бюджетына саллы гына экономия ясый. Әмма бүген күкрәк сөте татып карамаган сабыйлар бихисап. Мисал эзләп әллә кая барасы да түгел. Мәсәлән, дус кызым Айсылу, баласында аллергия булу сәбәпле, бөтенләй имезә алмады. “Аена 9 мең сумлык махсус азык алабыз”, – ди ул. Бу бит бер елына 100 мең сумнан да артып китә! Ә бит бала кечерәк булган саен аңа акча да азрак кирәк. Аннан баланы бакчага бирәсе, аннан мәктәпкә... Югары уку йортына... Кыскасы, Ана капиталы ул һавадагы торна кебек – кызыктыру өчен генә. Чынлыкта, бөтен нәрсә акчага корылган заманада икенче, өченче баланы алып кайту 400 меңнән күпкә кыйммәткәрәк төшә. “Икенче баламны дәүләт 400 мең түгел, дүрт миллион бирсә дә, алып кайтмыйм”, – ди хәзер Айсылу.

Табибларга да кытлык

Бала тудыру йортында минем белән бергә авылдан килгән 40 яшьлек бер ханым да ятты. Өченче баласын тапты ул. Бик озак интеккәннән соң ярып алдылар. Табибларның аны: “Инде ике балаң бар бит! Сәламәтлегең булмаган көе нигә дип өченчесе артыннан килдең? Җир кирәк идеме?!” – дип, аты-юлы белән сүккәннәре әле дә истә. Ул көнне 15 бала дөньяга килде. Аннан алдагы көндә дә шулай булган иде. Бала табу йортларында палаталар һич кенә дә буш тормый. Мине балам белән бергә ишек төбенә урнаштырдылар. Бүтән җирдә урын юк иде. Кызыма да, миңа да артык игътибар итүче, караучы булмады. Әле җитмәсә, чыкканда: “Бездә әле ничек тә түзәрсез, менә балалар поликлиникасында нишләрсез? Анда, гомумән, җүләрләр йорты – табиблар җитми”, – дип озатып калдылар.

Чыннан да, балалар поликлиникасында мәхшәр икән. Баланы бер яше тулганчы ай саен табибларга күрсәтеп торырга, төрле прививкалар ясатырга кирәк. Поликлиникалардагы чиратны күрсәгез! Кеше өстендә кеше, һәммәсенең дә кулында яңа туган нарасые! Нинди зур Әлмәткә бер генә балалар поликлиникасы бар, анда да табиблар җитешми. Килгән саен 2-3 сәгать чират көтеп утырырга туры килде. Мескен сабыйлар әле дә түзәләр инде, йоклап та, ашап та алган булалар, ә менә аналарга авыррак, билгеле. “Дәүләт халык санын арттыру өчен әйбәт нәрсә уйлап чыгарды – яшьләрне акча, җир белән кызыктыралар. Чыннан да, соңгы ике-өч елда бала табучылар артты. Әмма хөкүмәт безне – табибларны да уйласын иде! Аз хезмәт хакына шушы кадәр баланы берәүнең дә карыйсы, дәвалыйсы килми. Күпме табиблар эштән китте инде. Мин, мәсәлән, 15 ел эшлим – окладым 6 мең. Бу көненә 15-20 баланы караган өчен. Ә без монда 60лап бала кабул итәбез. Премияне арттырсыннар, йә булмаса сәламәтлек өлкәсендә белем алуны бушлай итсеннәр иде. Монда эшкә кем генә кайтыр икән? Яшьләр бөтенләй эшләргә теләмиләр. Ә чирле балалар саны көннән-көн арта, – дип зарланды бер табиб. – Бер-бер артлы табучыларның балалары да еш кына сау-сәламәт булып тумый. Балалар арасы кимендә 3-4 ел булырга тиеш. Шул вакыт эчендә хатын-кызның организмы тулысы белән ял итә, яңадан бәбиләргә әзер була. Ә яшьләр хәзер Ана капиталы дип тизрәк икенчесен, хәтта өченчесен дә алып кайта...”

Әни, мин бакчага бараммы?..

Табиблар җитмәү бер бәла булса, балалар бакчасында урыннар җитмәү – икенче зур проблема. Бүген сабыең дөньяга аваз салган көнне үк интернет аша балалар бакчасына электрон чират алырга кирәк. Шунсыз берәүгә дә урын тәтеми. Дөрес, бәхетеңнән, чиратың тиз генә җитсә дә, балаң 100 процент бакчага урнаша дигән сүз түгел. Чиратсыз, танышлар аша урнашулар әле дә бар. Бер балалар бакчасына елына якынча 40-50 бала алалар. Ә шул районда туучылар ике-өч тапкырга күбрәк. Мисал өчен, без яшәгән районда ике балалар бакчасы бар. Без шуның берсендә 115 нче кеше булып чиратта торабыз. Чылтыратып белешкәч, балагызга 4-5 яшь тулганда гына чиратыгыз җитәчәк дип аңлаттылар. Аптырагач, икенче бакчага язылдым. Анда 25нче кеше булып торабыз. Төркемгә 25-30 бала җыйсалар, бәлки быел бакчага йөри башларбыз. Шулай итеп, электрон чират уйлап чыгарып кына, балалар бакчасы проблемасы хәл ителмәде.

Баланы мәктәпкә бирү тагын зур акчалар сорый. Әле җитмәсә мәктәптә белем алу киләчәктә түләүле булачак дигән сүзләр йөри. Кемнең акчасы бар – шуның баласы укый-яза беләчәк. Элекке замандагы кебек халык ярлыларга-наданнарга һәм зыялы-белемлеләргә бүленеп бетмәгәе. Шушыларны төптән уйлаган кайсы яшь гаилә Ана капиталы бирелә дип бер-бер артлы икенче, өченче баласын алып кайтыр икән?

Ике ут арасында

Бала һәм ипотека сүзләре хәзер аерылгысыз. Күпләр икенче, өченче баласын алып кайтучыларга – бала бәрабәренә яшәү урыннарын яхшыртырга тырышучылар дип карый. Күршедә яшәүче Надя, беренче баласына нибары яшь ярым гына булса да, ипотекага фатир бирү белән икенчегә йөккә узды. “Ипотеканы тизрәк каплап бетерәсебез килә. Әле менә балабыз тумаган да, аның каравы кайнанам белән ирем икенчесен алып кайтсак, фатирга ничә сум гына түлисе калачагын санап чыгардылар инде! Өч бүлмәле фатирны 1 800 000 сумга алдык. 400 меңгә якынын эш урыныннан бирделәр, беренче балага “Шәймиевский” 200 мең сум күчте, икенчесенә дә 200 мең сум күчәчәк һәм тагын 400 мең тирәсе Ана капиталы. Шулай итеп, нибары 600 мең сум гына түлисебез кала”, – дип сөенә-сөенә сөйләде ул беркөнне. Баласының исән-сау тууына караганда, ипотекалары кимүен ныграк көткән кебек тоелды хәтта. Ә күрше йортта яшәүче дус кызым инде икенчесен алып кайтып, фатирларын “каплап” ук бетерделәр. Хәзер ике бала белән кибеткә ипигә дә чыга алмыйча интегеп ята – малае әле юньләп тәпи дә йөри белми, икенчесе хәзергә ими баласы. Коляска этсенме, теге шук малаен күтәрсенме? Беренчесе авырып китсә, кечкенәсенә дә шунда ук чир йога. Балаларыңны карый белмисең дип, участок табибы да гел сүгеп тора икән үзен. Балалар бакчасы мәсьәләсен кузгатсам, дустымның ачуы кабара: “Безнең йортка монда аерым бакча төзергә тиешләр! Бу йортта барлыгы 500 фатир. Һәр гаиләдә кимендә бер генә бала дип алсак та – 500 бала була бит!” – ди ул.

Балалар бакчаларында урыннар җитмәгәч, 3 бүлмәле фатирда ясле ачучылар да күренә башлады. Безнең йортта гына шундый бакча ачтылар. Аена 7 мең түлисе икән.

Ипотеканы каплар өчен табылган балаларны хәзер “ипотека балалары ” дип тә йөртә башладылар. Кайберәүләр андыйларны “Путин балалары” (Путин уйлап тапкан Ана капиталы өчен) дип тә җиппәрә. Киләчәктә балаларыбыз: “Без авыр ипотека елларында туган буын, безне фатир каплатыр, җир алыр өчен генә тапканнар. Наз да, юньле балачак та күрмәдек!” – дип, хокук дауламасалар ярый инде...

Хәзер исә җир участокларына кызыгып, өченчесен, дүртенчесен алып кайтучылар да күренгәли башлады. Хөкүмәт киләчәктә тагын нинди “кармаклар” уйлап табар икән? Ә авылларда мәктәпләрне, бакчаларны ябалар, кыскарталар. Менә күрерсез, берничә ел үтеп, “Путин балалары” үсеп җиткәч, шәрран ярып яңа мәктәпләр төзи башларлар әле.