Арча көллияте хәлләре

Габдулла Тукай исемендәге Арча педагогия көллияте­нең милли мәгарифкә керткән өлеше бәяләп бетергесез. Аның 80 еллык тарихы, матур традиция­ләре, дәвамчылары бар. Заманында Мөхәммәт Мәһдиев, Гариф Ахунов, Самат Шакир, Фәрваз Миң­нуллин кебек олпат шәхес­ләргә, әдипләргә, зыялыларга канат куйган уку йорты бүген ни хәлдә? Нигез салучылар куйган дәрәҗәдән түбән тәгәрә­мәгәнме? Без бу сорауларны әле күптән түгел генә директор итеп билгеләнгән Эльмира Сафинага бирергә булдык.

– Эльмира ханым, соңгы елларда барган вәзгыять көллиятнең абруен какшатмадымы?

– Мин директор вазыйфасына узган елның җәендә керештем. Бүген бездә 508 студент белем ала. Алар респуб­ликаның төрле районнарыннан нәкъ менә безнең уку йортын сайлап алды. Даими укучыларыбыз Арча, Кукмара, Саба якларыннан булса, ерак районнардан да килеп укулары сөендерә. Арча педагогия көллиятенең даны Киров якларына да таралган. Аннан килеп укучы балаларыбыз, хәтта Ямал-Ненец округыннан килеп белем алучы ике студентыбыз да бар. Башка еллар белән чагыштырганда, быел кабул иткәндә бәйге зур булды. Төгәлрәк әйткәндә, 100 урынга 160 гариза кабул иттек. Шулай итеп, без быел абитуриентларны бәйге шартларында алдык. Моңа өстәп, укучыларның географиясе ки­ңәйде дип тә әйтәсе килә. Сайлап алынган студентларыбыз өлгереш һәм активлык, казанышлары ягыннан тел-теш тидерерлек түгел. Бу исә – уку йортының абруе сакланып калган дигән сүз. Тагын шунысын да ис­кәртик: быел 129 студент укып бетерде һәм аларның 95 проценты эшкә урнашты. Шу­ларның 75 проценты авыл мәктәпләрендә, мәктәпкәчә укыту учрежде­ниеләрендә эшли.

– Арча көллияте – мәга­риф өлкәсен татар теле һәм әдә­бияты укытучылары бе­лән тәэмин итүче дә бит әле...

– Чыннан да, көллият әзерләгән филологлар, биг­рәк тә татар теле, әдәбияты укытучылары һәрвакыт аб­руйлы булдылар. Кайда гына булмасын, аларны көтеп алалар. Кызганыч, мәгарифтәге үзгәрешләр, ягъни яңа стандартлар буенча көллият филология белгечләре әзерли алмый. Бу яңалык ике ел элек килеп иреште. Хәзер гомумбелем бирү учреждениеләре өчен инглиз, татар теле, рус теле укытучылары әзерли алмыйбыз. Аларны университет укытырга тиеш. Әмма алдан кабул ителгән курсны без филология фәннәре мөгаллим­нәре итеп әзерләп чыгарырга тиешбез. Көллияттә 8 кафедра эшли. Педагогларыбыздан бишесе – фәннәр кандидаты, өчесе менә-менә фәнни эшләрен якларга тора. 96 мөгаллимнең 72 проценты югары яки беренче катего­риягә ия. Хәзер биш белгечлек буенча укытабыз. Болар – рус һәм татар мәктәпләре өчен башлангыч сыйныф укытучылары, мәктәпкәчә яшьтә­ге балалар тәрбиячеләре, музыка, физкультура укытучылары. Моннан тыш инглиз теле, хореография буенча өстә­мә әзерлек курслары җый­дык. Педагог-оештыручы ди­гән юнәлештә дә өстәмә белем бирү төркеме оешты.

– Арча көллияте шулай итеп татар теле белгечлә­рен әзерләүдән туктар микәнни?

– Бу мәсьәләне Татарстан Президенты күз уңына алды һәм биредә республикада өс­тәмә тел белгечләре әзер­ләү үзәге булдырырга фәрман бирде. Бу безгә янәдән татар телен һәм әдәбиятын тирән­тен укыту мөмкинлеген бирә­чәк. Өлкән курслар студентлары өчен янә дә махсус төр­кемнәр оештырылды. Аның рус төркеме – “Факел”, татар телендәгесе “Гөлстан” дип атала. Менә шушы төр­кемнәрдә ел дәвамында оештыру сәләте чарлана. Бу балалар җәй көн­нәрендә лагерьларда эшләя­чәк. Гөлстанлы­лар һәм “Факел” төркеме “Мирас”, “Кос­тер”, “Сәләт” кебек лагерьларны әйдәманнар белән тәэмин итеп тора да инде. 1967 елда ук оешкан әлеге хәрәкәт җәелгәннән-җәелә бара.

– Көллият музыка буенча да шактый уңышларга иреште бит әле.

– Көллияттә “Ләйсән” һәм “Арча егетләре” ансамбле эшләп килә. Алар шулай ук остарганнан-остара, шомар­ганнан-шомара бара. “Арча егетләре”н Татарстанның атказанган мәдәният хезмәткә­ре Марсель Фәйзрахманов оештырган иде. Кызганыч, ул безнең арабызда юк инде. Кырык елдан артык тарихы булган ансамбль бүген дә үткәннәрдә салынган тради­цияләрне дәвам итә, төрле­дән-төрле бәйгеләрдә катнашып, зур уңышлары белән сөендерә. Марсель Фәйзрах­манов – “Башлангыч музыка белеме” программасы, “Баян өчен эшкәртелгән мәктәп җырлары” китабы авторы да. “Ләйсән”ебез дә сөендерә. Быел “Татар моңы” бәйгесе дипломантлары булдылар. Ә укытучыбыз Дамир Гасыймов – бу бәйгенең лауреаты. Инде сүз чыккан икән, Евгения Плотникова дигән мөгалли­мебезнең махсус һөнәри белем бирү учреждениеләре арасында үткәрелгән республика бәйгесендә беренче урынны алып кайтуын да искәртик. Физкультура кафедрасы уңышларын исә санап бетерерлек түгел.

– “Тукай шәкертләре” проекты нидән гыйбарәт?

– Филология фәннәре кандидаты Әлфия Төхвәтул­лина идеясе иде бу. Без “Тукай шә­кертләре” дигән төс­ле газета чыгара башладык. Би­редә студентлар үз­лә­ренең иҗат җимешләрен урнаштыра, борчыган мәсьә­ләләр турында яза. Газетаны тулаем үзлә­ре әзерли. Араларында Гариф Ахунов пре­миясенә лаек булганнары, әдәбият дөнья­сына җитди әсәрләре белән кереп баручылары да бар.

– Уңышлар шактый, шул ук вакытта көллият заманнан калыша дигән фикергә дә җирлек бар...

– Яшерен-батырын түгел, көллият абруен тәҗрибәле укытучылары ярдәмендә сак­лап кала алды. Алар – үз эш­ләренең осталары, энтузиастлар, чын күңелдән бирелеп эшлиләр. Әмма кул астындагы әсбаплары, җиһазлар чыннан да искерде. Алар – заман таләпләренә туры килми иде. Әйтик, менә физкультура ка­федрасының уңышлары телә­сә кайсы уку йортын көнләш­терерлек, ә алар 1980 елларда алынгын спорт җиһазла­рыннан файдаланды. Талантлы музыкантлар 60нчы елгы музыка коралларында шө­гыльләнергә мәҗбүр иде. Иң “яшь” баян – 1992, компьютер 2002 елгы иде. Без хәлне район башлыгы Алмас Нәзировка язмача аңлатырга мәҗбүр булдык. Ул исә вәзгыятьне Мәгариф министрлыгына җиткерде. Безнең аяныч хәл турында Президентка ирештерелде. Нәтиҗәдә музыка һәм физкультура җиһазлары алу өчен 6 миллион сум акча бүлеп бирелде. Шатлыгыбызга чик-чама булмады. Бу акча акрынлап файдаланыла. Моңа өстәп, район башлыгы уку елы башында ике компьютер классы бүләк итте, спорт җиһазлары өчен өс­тәмә рәвештә акча бүлеп бирде. Муниципаль бюджет хисабына Wi-Fi кертелде. Район хакимияте җәмгысы ике миллион сумлык ярдәм күрсәтте. Көллият бинасы хуҗалык ысулы нигезендә, яисә укытучылар, укучылар һәм эшчеләр көче белән авыл мәктәбе проекты буенча төзелгән. Ул 1985 елда кулланышка тапшырылган. Көллият зурайганнан-зурая барган, янкормалар саны арткан. Әмма аңа бү­генгәчә капиталь ремонт үт­кәрелмәгән. Бүген без әнә шушы проблеманы хәл итәргә тырышабыз.