“Сатуга куелган” аналар

Бүгенге көндә Татарстанда үзләре бала таба алмый торган парларга ата-ана булу бәхетен бүләк итүче суррогат әниләр хезмәте бер миллион сумга төшә.

Баланы тапкан өчен түләнгән акчадан тыш (550-600 мең сум), генетик ата-ана ай саен суррогат әнигә торак, кием-салым, азык-төлек, витаминнар, медицина хезмәтләре өчен чыгымнарны да кире кайтара. Безнең хәбәрчебез әлеге үзенчәлекле хезмәтләр өлкәсендә кемнәр эшләвен, нинди законнар һәм принципларның гамәлдә булуын белергә тырышты.

“Экологик яктан чиста хатын-кыз сезгә бала табып бирә...”

Бер ел элек без “Инкубатор-әни кирәк” дигән язма бастырган идек, анда суррогат аналар турында балага уза алмау проблемасын хәл итү ысулы буларак сөйләдек. Безне бу язмага нинди эчтәлектәге кайтавазлар алуыбыз (алар әле дә килә) гаҗәпләндерде. Яшь аналар ачыктан-ачык, оялып та тормыйча акча хисабына бала табып бирү хезмәтен тәкъдим итә, үзләренең телефон номерларын күрсәтә һәм нинди сәламәт бала табуларын сөйли (кагыйдәләр буенча суррогат ананың үз баласы булырга тиеш).

Мин үзләрен потенциал клиент дип таныткан ике хатын-кызга шалтыраттым. Берсе, Казанда яшәүче Резеда хәзерге вакытта минем шалтыратуның үзе өчен актуаль булмавын әйтте, чөнки ул клиентлары өчен карынында бала йөртә икән инде. Әмма шундый әни булырга теләгән икенче кешене таба алмасам, ул Яңа елдан соң үзенә шалтыратырга тәкъдим итте.  Ул вакытка баласын табачак һәм икенче заказны кабул итәргә әзер булачак икән. Мин шалтыраткан икенче хатын-кыз Ангелина исемле булып чыкты, ул Көньяк Сахалинда яши икән. Суррогат ана булырга теләүче килешкән очракта, баласын да үзе белән алып, вакытлыча Казанга күчеп килергә әзерлеген әйтте. Әмма мин яшәгән өчен, юл бәясен, шулай ук Көньяк Сахалинда калачак ире белән сөйләшкән өчен дә түләргә тиеш булам. Ангелина сүзләренчә, ул рәхәт тормыштан гына суррогат әни булырга ризалык бирми икән.

- Безнең ипотека буенча бурычыбыз бик зур, әгәр без аны түләмәсәк, фатирыбызны тартып алачаклар, - ди ханым. – 500 мең шуңа түләргә җитәчәк.

Ангелина кыскача гына үзе белән таныштырды. Ул сау-сәламәт, зарарлы гадәтләре юк икән. 25 яшенә ике тапкыр кияүдә булырга өлгергән инде, ике никахтан ике улы туган. Беренче ире кул күтәрергә яраткан, шуңа да аның белән аерылышкан. Икенче ире чагыштырмача тыныч булса да, акчаны аз эшли икән.

- Әгәр без сезнең белән “хезмәттәшлек итсәк”, мин алдан килешүгә кул куяр идем, - диде Ангелина минем белән сөйләшкән вакытта. – Чөнки дус кызым хәлендә калырга теләмим. Ул заказ бирүчеләргә бала табып бирде, тик килешүләре сүздә генә булган. Ул игезәк бала тапты, сабыйларның берсе бала тудыру йортында үлде. Һәм алар аңа бер бала өчен генә түләде. Мин моны дөрес түгел дип саныйм... Ул бит аны тапканда исән булган!

Интервью – бары акчага гына

Республика клиник хастаханәсенең Гаиләне планлаштыру һәм репродукция үзәгендә ышандыруларынча, Татарстанда, башка төбәкләрдән аермалы буларак, суррогат әниләр программасы бернинди өзеклекләрсез һәм хилафлыкларга юл куймыйча күптән җайга салынган схема буенча эшли. Әйтик, суррогат әнинең кире уйлап, баланы үзендә калдырган бер генә очрак та күзәтелмәгән. Чөнки кеше баласын карынында йөртеп табарга теләгән хатын-кызга сабый түгел, ә акча кирәк... Игезәк балалар туган очракта (ЭКО очрагында бу шактый еш күзәтелә) ата-аналарның икенче сабыйдан баш тартуына бәйле очраклар да булмаган. Беренчедән, алар суррогат әни белән төзелгән килешү нигезендә моны эшли алмый, ә икенчедән, балага уза алмаудан газап чиккән парлар игезәк балаларга сөенә генә, шуңа да “өстәмә” сабыйлар өчен 30 яки 60 процент акчаны өстәп тә түли.

Белгечләр сүзләренчә, бу “базарда” тәкъдимнәр күп булуга карамастан, медицина, социаль һәм психологик критерийлар буенча туры килә торган суррогат аналарны табу (20 дән 35 яшькә кадәр, кесарев кисүеннән башка бала тапкан һ.б.) җиңелләрдән түгел. Статистика буенча, алты кандидатның бишесе туры килми. Республика клиник хастаханәсенең Гаиләне планлаштыру һәм репродукция үзәгендә әйтүләренчә, алар суррогат аналарны гаммәви мәгълүмат чараларында “таләп ителә” дигән бүлектә тиешле белдерү биреп табарга тырыша. Әмма еш кына үзәккә ярдәм сорап мөрәҗәгать иткән баласыз парлар суррогат аналарны үзләре таба. Йә махсус агентлыкларга мөрәҗәгать итә...

Казанда андый агентлык (Татарстанда бердәнбер) алты ел эшли икән инде, ул “Әти, әни, мин!” дип атала. Аның директоры, өч бала әнисе Алла Максимова үзенең эшчәнлегендә бернинди начарлык та күрми.

- Иң элек мин көнкүрештә ярдәмчеләр: няня, гувернантка, бакчачылар сайлау буенча кадрлар агентлыгы ачтым, - дип искә ала Максимова. – Безгә бер тапкыр үзенә “эш табуны” сорап суррогат ана килде. Шул чакта миндә юнәлешне үзгәртергә дигән фикер туды. Әйтергә кирәк, башта шактый кыен булды, чөнки алты ел элек Казанда суррогат әниләр турында белүче аз иде әле. Безгә кешеләр шикләнеп карады. Тәҗрибә туплар өчен Мәскәүгә бардым, андагы агентлыкның эше белән таныштым. Миңа ул ошамады: ниндидер караңгы ишегалдында тәмәке төтененә күмелгән офис... Мин барын да башкача оештырырга булдым. Бүгенге көндә без бу өлкәдә әйдәп баручылар рәтендә саналабыз. Безгә Россия төбәкләреннән, хәтта чит илләрдән дә ярдәм сорап мөрәҗәгать итәләр.

Максимованың офисында (эшлекле үзәкләрнең берсендә кечкенә генә бүлмә) бар да пастель төсендә. Кая карама – бөтен җирдә йомшак уенчыклар. Журнал өстәлендә – чәйнек һәм кәнфитләр салынган ваза. Танышырга теләгән очракта генетик ата-ана белән суррогат ана очрашуы әнә шундый шартларда уза. Кайчагында клиентлар андый хезмәт тәкъдим итүченең анкетасын өйрәнү белән генә дә чикләнә. Бу очракта агентлык суррогат ананы үз канаты астына ала.

Алла Максимова җәмгыятьтә суррогат ана булу гаеп дигән стереотип яшәп килүен таный. Максимова моның белән килешми: “Киресенчә, бу мактаулы, күп түләнә торган һәм кирәкле эш, ул яхшы акча бәрабәренә баласыз парларны бәхетле итү мөмкинлеген бирә”.

Мин агентлыкта бер суррогат ана белән сөйләшеп булмасмы дип кызыксынгач, алар бары акча түләсәң генә интервьюга риза булачаклар, дип җавап бирделәр.

Аларда – закон, бездә дин әһелләре тыя

Гаиләне планлаштыру һәм репродукция үзәгендә хәбәр итүләренчә, 2005 елдан башлап аларның ярдәме белән суррогат аналарда 120 дән артык бала дөньяга килгән.

Шул ук вакытта Европа илләренең күпчелегендә суррогат аналар закон нигезендә кискен тыелган. Әйтик, Алманиядә “туганнан соң баладан баш тартырга әзер хатын-кызга ясалма аталандыру яки кеше эмбрионын имплантацияләү” җинаять санала. Шулай ук закон суррогат аналар белән арадашлык итү һәм аны рекламалауны да тыя.

Бүгенге көндә бар нәрсә сатылган һәм сатып алынган Россиядә суррогат аналарны бары дин әһелләре генә гаепләп чыга.

- Бу табигатькә каршы килә, - дип саный ТР мөселманнары Диния нәзарәтенең нәшрият бүлеге башлыгы Камил Сәмигуллин. – Ислам һәрчак фән яклы булса һәм баласыз мөселманнарга ясалма аталандыру рөхсәт ителсә дә, динебез суррогат аналарны кабул итми. Хатын-кыз баланы никахлы иреннән табарга тиеш. Суррогат аналар очрагында бала әтисенең хатыны булмаган кешедән туа – бу дөрес түгел. Бу гаилә өчен дә, суррогат ана өчен дә начар тәмамланырга мөмкин.

- Суррогат аналар никахның әхлакый сафлыгын боза, - дип саный Казан митрополиясенең медицина бүлеге башлыгы Роман Модин. – Ул шулай ук кеше тормышының табигый законнарын да боза. Үз эмбрионыңны башка хатын-кыз карынында йөртү әхлаксызлык. Бу изге никахка куркыныч тудырып кына калмый, әлеге куркыныч бизнеска кергән ана өчен дә көчле  психик яра сала. Беләсезме, суррогат аналар соңыннан чиркәүләргә килә, тәүбә итә, психотерапевтларга йөри. Чиркәү гадәттә суррогат аналар хезмәтеннән файдаланырга теләгән парларга гөнаһ кылмаска һәм башка хатын-кызның тормышын бозмаска киңәш итә. Беренче чиратта, андый ата-аналар башкалар алдында үзләрен тулы гаилә итеп күрсәтү өчен бара. Бу масаю, мактанырга тырышу. Иң яхшысы, сабыйны балалар йортыннан алу һәм аны бәхетле итү. Иртәме-соңмы бу табигый юл белән тумаган баланың холкында һәм язмышында чагылыш тапмый калмаячак. Минем андый балаларны күргәнем бар. Алар башка төрле...