поиск новостей
  • 29.03 "Рөстәм маҗаралары" Кариев театры, 13:00
  • 29.03 "Кияүләр" Тинчурин театры, 18:30
  • 30.03 "Кәҗүл читек" Кариев театры, 11:00
  • 30.03 "Тапшырыл...ган хатлар" Кариев театры, 18:00
  • 30.03 ПРЕМЬЕРА "Флешка, рэп һәм мәхәббәт"Тинчурин театры, 13:00 һәм 17:00
  • 31.03 "Шәй-бу, шай-бу" Кариев театры, 18:00
  • 31.03 "Өч аршын җир" Тинчурин театры, 17:00
  • 02.04 Хан кызы Турандык. Тинчурин театры, 18:30
  • 03.04 Гомер буе сине көтәм. Тинчурин театры, 18:30
  • 04.04 Кияү урлау. Тинчурин театры, 18:30
  • 05.04 Гастрольләр: Тайна замка на холме. Хакасский национальный драм.театр. Тинчурин театры, 11:00 һәм 13:00
  • 05.04 Гастрольләр: Ханума. Хакасский национальный драм.театр. Тинчурин театры, 18:30
  • 06.04 Гастрольләр: Мастер и Маргарита. Хакасский национальный драм.театр. Тинчурин театры, 17:00
  • 07.04 Гастрольләр: Мелодия коралловых бус. Хакасский национальный драм.театр. Тинчурин театры, 17:00
  • 09.04 Җилкәнсезләр. Тинчурин театры, 13:00 һәм 18:30
  • 10.04 Синең хакта… Тинчурин театры, 18:30
  • 11.04 Ядәч! Исемдә! Бер гаилә трагикомедиясе. Тинчурин театры, 18:30
  • 12.04 Флешка, рэп һәм мәхәббәт. Тинчурин театры, 18:30
  • 13.04 Яратам! Бетте-китте! Тинчурин театры, 17:00
  • 14.04 Полиционер. Тинчурин театры, 17:00
Бүген кемнәр туган
  • 29 Март
  • Шәкүр - җырчы
  • Рөстәм Абязов - дирижер
  • Илфат Фәйзрахманов - журналист
  • Мөхәммәт Сабиров (1932-2015) - дәүләт эшлеклесе
  • Айгөл Хәйри - җырчы
  • Ринат Хәйретдинов - көрәшче
  • Никах, юбилей,Туган кон,балалар бэйрэмен,торле кичэлэрне алып барабыз.8-4кэ хэтле шалтыратта аласыз.89393453961
  • Чистаидан иорт сатып Алам чистаинын узенэн 89274905164
  • 1 булмэле фатир моселман гаилэсенэ озак вакытка арендага бирелэ ЖК Салават купере. Собственник ( риелтор тугел!!!)89509488227.
  • Сдается 2-х комнатная квартира по ул. Ф.Амирхана порядочной семье на длительный срок. В квартире есть мебель, рядом остановка, магазины, рынок. Только граждане РФ без животных!!! 8-965-584-66-30 собственник.
  • Продаю листы нержавейки 530х630, толщина 3,5мм, запчасти на УАЗ.тел 89178553159.
  • Коттедж төзэргэ кирэк казанда минэм номер 89274905164
  • Баян сатыла. Казан. Тел.:89003238614
  • татар теленең аңлатмалы сүзлеге сатыла, 3 томда, Казан, Татарстан китап нәшрияты, 1981 ел. тел.8 919 647 47 91
  • Казанда оч булмэле фатирнын залына тэртипле кыз эзлим. Бигичев урамы. Риелторсыз 89600347300
  • Исэнмесез! Бенто тортларга hэм капкейкларга заказлар кабул итэм! Казан шэhэре. 89377708700 Динара.
Архив
 
21.12.2011 Сәясәт

Җил белән сәүдә итү

Май ае җитүгә, бакчагызда, көлеп-елмаеп, лалә чәчәклә­ре – тюльпаннар таҗларын ачамы? Салкын декабрьдә ник әле яз чәчәкләрен искә төшердең дисезме? Лаләләр турындагы истәлек бу юлы дөньякүләм сәясәтчеләрнең белдерүләренә бәйле.

Әле моннан бер ел-ел ярым тирәсе элек кенә икътисадый кризис тәмам, дөнья икътисадының үсеше башланды, дип тантаналы рәвештә игълан ит­кән сәясәтчеләр, инде яңадан дәһшәтле кризисның адымнары кызулануы һәм аннан котылу әмәле юк икәнен сөйли башлады. “Рокировка” артыннан купкан җәнҗалдан соң популярлашып киткән Кудрин кризисның икенче дулкыны башлануын хәбәр итсә, Халыкара валюта фонды җитәкчесе Кристин Лагард АКШ Дәүләт департаментында ясаган соң­гы чыгышында дөньядагы бер генә дәүләтнең дә 1930 еллардагыга охшаган бөек депрес­сиядән котыла алмаячагы турында белдерде. Депрессия әлегә бик игътибарлы күзләргә генә күренә, күпчелек бернинди дә кризис юк, уйлап чыгарылган нәрсә генә ул дип тыныч кына яши бирә. Әмма бу битараф тынычлык озакка бармас, чөнки кризисның капиталистик финанс системасына салынган механизмы инде әйләнешен тизләтә һәм күпләр озакламый яңадан әлеге куласа тарафыннан тормыш төбенә ыргытылуын, чыгу бик кыен булган әҗәт чоң­гылына батуын сизәр. Кризисның ике тәгәрмәче бар: берсе – процент капиталына корылган банк әҗәтләре, икенчесе – биржа спекуляциялә­ре. Бу юлы соңгысы хакында сөйләшербез һәм ул сөйләшүдә үзәк урынны һәркемгә таныш булган лалә чә­чәкләре алып торыр.

 

Европага лалә суганчалары беренче тапкыр XVI йөзнең урталарында Төркиядән алып киленә һәм бары тик сиксән еллар тирәсе вакыт үткәч кенә, алар катнашында беренче финанс җәнҗалы – уңышлы үсеп килүче Голландия икътисадын әйләндереп каплаган кризис өлгерә. Кри­зисның өлгерүе бик гыйб­рәтле, капиталистик системадагы барлык кризислар да шуның өлгесендә тормышка ашырыла, шулай булгач, лалә кризисы өйрәнү объекты булырга лаек. Эш шунда: Европа шартларына яраклашкан беренче лалә сортлары бик сирәк очрый торган товарга әйләнә. Голландлылар алар­ның берсеннән-берсе матуррак сортларын булдыруга ирешә. Тюльпан суганчасына сорау зур була һәм ул бик тиз арада кыйммәт бәяләнә торган затлы товарга әверелә. 1623 елда лалә суганчасының популяр сорты бәясе ул вакыттагы голланд акчасы белән 1000 гульденга җитә. Бервакыт хәтта “Semper Augustus” (“мәңге изге”) дигән сирәк сорт суганчасын ун мең гульденга да саталар. Уртача голландлының еллык хезмәт хакы ул елларда 150 гульден була, уңышлы сәүдә итүче сәүдәгәрнең еллык кереме 3000 гульден, ә тюльпан суганчасы белән сәүдә итү­челәр исә айга 6000 гульден эшли. Бу исә голланд җәмгыятендә лаләгә хирыслык (тюльпаномания) дигән чир китереп чыгара, кешеләр, йорт-җирен, терлекләрен сатып, суганча ала башлый. Таш йортны өч лалә суганчасына алыштыру фактлары да билгеле. Бөтен голланд икътисады лалә сәүдәсенә корыла. Суганчалар җитмәгәнлектән, киләсе көзгә үсәчәк суганчаларны алдан сатуга ки­ле­шү­ләр төзи башлыйлар. Хәзерге икътисадта фьючерс контракты дип атала торган кә­газьләр барлыкка килә, ягъни әлегә җитеште­релмәгән товарны алдан саталар. Суганча әле утыртылмаган да, аның үрчисе өлешенә инде контрактлар төзелә. Товар­ның үзе урынына аны сатуга киле­шү кәгазьләре белән алыш-биреш ясала башлый. Мондый сәүдәгә җил белән сәүдә итү дигән исем дә биреп өлгерәләр. Сүз уңаеннан искәртик: исламда җитеш­те­релмәгән товар белән сәүдә итү катгый рә­вештә тыела, шуңа күрә фьючерс контрактлары анда була алмый. Кешеләр лалә суганчаларын күрмә­гән килеш тә контракт кә­газьләре белән сәүдә итеп гигант табыш ала башлый, лаләгә хирыслык беренче тапкыр базарда финанс куыгы барлыкка китерә. Моңа охшаш хәл хәзерге биржаларда да күзәтелә. Нефтьнең аналитик­лар бәяләгән реаль бер барреле 40-45 доллар торган бәя­се фьючерс контрактларында бү­ген 100-110 доллар тирәсенә җиткән, алтын бе­лән дә нәкъ шул ук хәл. Биржа акциялә­ренең чын кыйммәте гадәттә нульгә тигез. Мин бу хакта Словакиядә яшәүче танылган бизнесмен-аналитик Тәлгать Измайлов белән махсус сөйләштем. Ул нәкъ шул ук фикерне әйтте, акция кәгазьләренең бер тиенлек тә кыйммәте юк, диде. Фонд биржаларында исә ул кәгазь­ләр гомуми суммасы триллионлаган долларлык бәя­дә сатыла, ягъни биржалар чын мәгънәсендә җил белән сәүдә итә. XVII йөздә лалә куыгы бик тиз шиңә. 1635-1636 елларда иң югары ноктасына җиткән шаукым 1637 елның февралендә тына, ә ел ахырында инде суганчаларның бәясе йөз тапкыр төшә. Йортын-җирен, терлеген сатып лалә суганчалары алган голландлы­ның ул вакыттагы хәлен күз алдыгызга китерегез.

 

Соңгы тапкыр 2008 елда моңа охшаш хәл капиталистик икътисадта тагын күзә­телде. Финанс куыгына тыккан бөтен байлыгын берничә көндә югалткан миллиардерлар поезд астына ташланды ул чакта. Кудрин һәм Кристин Лагард белдерүләре җил сәү­дәсенең озакламый дөнья икътисадын яңадан әйләндереп каплаячагы турында сөйли.


Рәшит ФӘТРАХМАНОВ
Ватаным Татарстан
№ 253 | 21.12.2011
Ватаным Татарстан печать

▲ Өскә
 
Матбугат-инфо
Матбугат.ру
Ватаным Татарстан
Шәһри Казан
Бердәмлек
Рәшит Ваһапов фестивале
Камал театры
Тинчурин театры
Татар дәүләт филармониясе
Ирек мәйданы
Татарстан яшьләре
Кариев театры
Идел
Өмет
Татарстан китап нәшрияты
Милли Музей
Шаян
Татаркино
Ханский дом
Татар телен һәм ТР яшәүче халыклар вәкилләренең<br />туган телләрен саклау, үстерү мәсьәләләре комиссиясе
«Элита»