Дилияр Борһанов: «Дилүс улы» – минем альтер эго

Мин Зәй районының үзеннән булсам да, 3 яшькә кадәр авылда яшәгәнмен, аннары да кайтып йөргәләдем. Шулай итеп, авыл юморын гел ишетә идем. Ниндидер хәлне кызык итеп сөйләү әнидән килә, шуңа күрә юмор хисе балачактан минем. Мәктәптә укыганда рус юморы белән шөгыльләндем. Беренче тапкыр сәхнәгә 2014 елда чыктым, 2017 елда «Сәләт»тә татар КВНы белән таныштым. Аңа кадәр Зәйдә икенче планда уйнасам, монда исә мин капитан ролендә идем. Мин КВН мәктәбендә үстем, ягъни стендап, импровизация, юмористик театраль күренешләр миңа алай ук якын түгел. КВН мәктәбе ул – билгеле бер кысаларда гына уйнау дигән сүз. Ә стендап ул – синең фикерләреңнең ирекле барышы, анда чыгышны ничек башлавың мөһим түгел, ахырда нинди нәтиҗә белән тәмамлавың роль уйный.

 

Соңрак мине «Сәләт»нең КВН җитәкчесе Евгений Иванюта Алабуга җыелма командасы өчен уйнарга чакырды. Мәктәп укучысы буларак, бу минем өчен трамплин булды. Без параллель рәвештә республиканың премьер-лигасында да уйнадык, ул вакытта «Әйдә, шаяРТ» та башланып кына килә иде.

 

 

Мәктәпне тәмамлагач, сайлау алдында калдым: әнинең эзләреннән – татфакка китәргәме, әти кебек МВД хезмәткәре булыргамы? Ике юнәлешкә дә барып карадым, ләкин иҗат җиңде – КФУның татар теле әдәбияты укытучысы һәм журналистика юнәлешенә укырга кердем. Бирегә мин Зәйдә КВНда бергә уйнаган егет белән килдем һәм иң кызыгы – «Сәләт»тә бергә уйнаганын да очраттым. Шулай итеп, без 3 кешедән торган команда туплап, русча чыгыш ясый башладык, зур уңышларга ирештек. Әмма укудагы имтиханнар, зачетлар аркасында команда таркалды. Ә минем КВНда уйнавым турында сүз йөри иде. Деканаттан «Әйдә, ШаяРТ»та катнашырга тәкъдим килгәч, мин беренче курслар арасыннан командага кешеләр эзли башладым, ләкин тапмадым. Чарасызлыктан сәхнәгә үземә генә чыгарга туры килде. Ул елны мин финалда икенче урында калдым. «Берүзем дә булдыра алам икән бит!» – дигән нәтиҗәгә килеп, алга таба шулай чыгыш ясавымны дәвам иттем.

 

 

 

«Әйдә, ШаяРТ» шартлары буенча, командалар сәхнә йолдызлары белән кызык номер әзерләргә тиеш. Мин беренче сезонда Венера Ганиеваны чакырдым. Икенче сезонда Ринат Рәхмәтуллинга шалтыраттым, аның турында имеш-мимешләр кеше телендә йөри иде, мин инде шул хайпны «эләктереп», «Ринат абый, сезнең белән төрмәдәге свидание турында чыгыш ясарга телим», – дидем. Ул шундук: «О, минем киемнәр дә бар! Әйдә!» – дип ризалашты. Андагы үзирония дәрәҗәсе мине таң калдырды! Финалга исә йолдызны озак эзләдем. Өстәвенә декабрь – артистларның корпоратив белән мәшгуль чагы. Ул вакытта «Шаян ТВ»да эшләгәнлектән, «Күчтәнәч» тапшыруын алып баручы Дәү әни күзалдыма килде. Ул минем өчен артистлар белән бер дәрәҗәдәге шәхес, аны чакырып бик дөрес эшләдем дип саныйм. Ул үзе дә миңа: «Үземне чын йолдыз итеп хис иттем», – дип рәхмәт әйтте.

 

 

Юмор өлкәсендә күбрәк кайнаган саен, шуны аңлыйм: без, яшьләр, тормышта булган вакыйгалар турында үзара татарча фикерләшмибез. Ни кызганыч, мәзәкләр минем башта русча туа. Татарча фикерләргә кирәклеген аңласам да, мин моның белән берни эшли алмыйм. Татар гаиләсендә үссәм дә, әйләнә-тирә мохитем русча булды. Бәлки мәктәптә русча укуыбыз, дусларым белән русча аралашу йогынты ясагандыр. Минем яшьләрне «Ник сез татарча сөйләшмисез?!» дип сүгәргә хакым юк, чөнки үзем дә татфак ярдәме белән генә татарча ешрак сөйләшә башладым. Чыгышларыма да татфак темасын өстим. Ләкин аны күпчелек татфаклар аңлый. Ләкин иң кызыгы – чыгышларымны караган абитуриентлар татфак белән кызыксынып язалар, хәтта минем киңәш буенча укырга керүчеләр булды.

 

 

«Татарда юмор бармыни ул?» диючеләр еш очрый. Минемчә, юморист булып туып кына була, ләкин татарлар арасында да алар еш туа, тик үзләрен үстермиләр, аларның юморы күбесенчә авылда эскәмиядә генә кала. Әгәр мәзәк татарча формалаша икән, ул татар аудиториясенә бик җиңел «бәреп керәчәк», чөнки юмор ул – субъектив нәрсә. Тагын бер мәсьәлә – халыкка яңа кергән әйберләр турында русча шаярту кызыграк, чөнки ул төшенчәләр безнең телгә, халык арасына соңрак керә. Әлбәттә, телдә чикләүләр юк, татарның үз аурасы, моңы бар. Безнең халыкка күбрәк артистлар тормышы кызык бит, шуңа артистлар турында мәзәкләр дә күп.

 

 

 

 

Мәзәк язу ул – стратегия. Син аны авторлар белән эшли-эшли үзләштерәсең, аралашу белән килә ул. КВНчылар белән күбрәк сөйләшкән саен, алар кебек фикерли башлыйсың. Мәзәк кызык булсын өчен нишләргә? Беренчедән, мәзәккә керергә (заход), кешедә «көтү» хисен тудырырга, аны үстерергә, ныгытырга һәм сындырырга, ягъни кешенең көткәне акланмаска тиеш. Юмор – тамашачыны алдау ул. Һәм бу иң еш кулланыла торган формула. Әйе, юморда каламбур да бар, аның өчен профессиональлек кирәкми кебек. Ләкин каламбур осталары да бар. Мәсәлән, КВНчы Гафур Ибраһимов каламбур белән сөйләшә.

 

 

Мин – Дилүс улы. Бу минем альтер эго: ул – әрсез, татарча сөйләшүче, рус телен гомумән белмәүче, вакыт-вакыт рәнҗетелгән гап-гади авыл малае. Минем исем сәер яңгыраганга, авылда мин Дилүс улы идем. Аңа әшәкелек тә хас, матур итеп татарча сүгенү дә. Кайчак ул минем сәхнәдә булмаганда да уянып ала. Мәсәлән, тулай торакта беренче курсларга ачуланганда Дилүс улы булырга туры килә. Ләкин бу тилелек түгел, ә бары тик минем образым.