Без ирләрдән киммени?

Гарәп Әмирлекләрендә, хатын-кызларның машина руле артына утырырга теләп, илдәге законнарга протест белдерүе бөтен дөньяны шаулатты. Анда гүзәл затлар кибеткә, мәктәпкә яисә эшкә барырга кирәк булса, ир туганнары яисә хәләл җефетләре илтеп куйганны “көтеп утырырга” тиешләр икән. Хәллерәк гаиләләрдә 300-400 долларга шәхси машина йөртүче яллыйлар, имеш. Әмма монда хатын-кызның үзенә руль артына утыру катгый рәвештә тыелган. “Тимер ат”ны “йөгәнләүче”ләрне хәтта төрмәгә дә ябарга мөмкиннәр, имеш. Ислам динендә хатын-кызга машина йөртү тыела дигән канун юк-югын. Миңа калса, бөтен сәбәп Гарәп Әмирлекләре короленең хатын-кызларны әле дә булса ир-атларның колы итеп санавындадыр, мөгаен.

Мин яши торган йорттан ерак түгел генә балалар бакчасы бар, юл аркылы гына чыгасы. Һәр көн иртәнге җиде тулып киткәч, тирә-як урамнардагы аналар сабыйларын кайсысы җитәкләп, кайсы күтәреп бакчага китерәләр. Ә аннан соң тукталышка чабалар, чөнки эшкә өлгерергә кирәк. Иртән ирләрен ашатып-эчертеп эшкә озату хакында әйтеп тә тормыйм. Кайбер ирләрне киендереп үк җибәрергә кирәк бит! Кичен тагын баланы бакчадан алып өлгерергә кирәк, вакытында алмасаң, тәрбиячеләр “мырлый” башлыйлар. Ирнең кайтышына ашарга да пешерәсе бар. Ял җиттеме, хатын-кыз кер юа, өй җыештыра, ашарга пешерә. Гаиләдә укучы бала булса, аның көндәлеген тикшерәсе, дәресләренә күз саласы бар. Ирләрнең исә эш “хутта”! Кайткан җиренә ашы пешкән, өе чиста! Пешкән ашны салып(!) алдына китереп куясың. Ул ашый да, диванга менеп ята. Телевизордан футбол яисә хоккей мазар күрсәтсәләр, өйдә чебен очкан тавыш та булмаска тиеш. Ә син кечкенә балага аңлатып кара атасының футбол буенча дөнья чемпионатын караганын! Баланың уйныйсы, әтисе белән дә аралашасы килә.

Ә без, хатын-кызлар, бер нәрсәдән дә зарланмаска, гаиләне дә алып барырга, эшкә дә өлгерергә тырышабыз, бала-чаганы тәрбияләү дә күбесенчә безнең өскә төшә. Гаиләдә тынычлык, гармония булдыру шулай ук безгә йөкләнгән. Моның өчен күпме көч, нервы кирәк! Шулай булгач, без сездән кимме, ир-егетләр?

Берничә ел элек күршебез вафат булды. Хатыны өч бала белән тол калды. Шул балаларны өчесен дә тәрбияләп үстерде, кеше итте. Быел кечкенә кызлары мәктәпне тәмамлый. Илле сутыйга якын бакчалары бар. Шуны тутырып бәрәңге, чөгендер утырталар, болын кадәр өйләре кайчан керсәң дә чиста, абзар тутырып терлек асрыйлар. Шушы хатын-кызны көчсез дип әйтергә кайсысының гына теле әйләнер икән? Әле бит ул өендә генә утырмый, хөкүмәт эшендә дә эшли. Шуның өстенә быел тәрбиягә ике бала алды. Тол килеш биш ятимне аякка бастырган хатын-кызга ирләр кол итеп карарга тиеш түгел, аларга һәйкәл куярга кирәк! Ялгызы гына өч бала үстергән, шуның өстенә тагын ятимнәрне дә сыендырган ир-атларны күргәнегез бармы сезнең? Минем әлегә юк. Моның өчен арыслан йөрәкле генә булу аз, фил йөрәкле булу кирәктер.

Тагын бер мисал. Без мәктәпне тәмамлыйсы елны БДИ дигән “афәт” тулы көченә эшли башлады. Шуңа күрә сыйныфташым белән кыш буе математика укытучысының өенә барып әзерләндек. Һәр көнне укытучыбыз Рәисә апа мәктәптә математика, физикадан алтышар дәрес биреп кайта. Мөстәкыйль эшләр, контроль эшләр эшләтә, мәктәптән кайткач аларны тикшерә, иртәгесе көнгә дәрес планы яза. Шуның өстенә сыйныф сәгатьләре, класстан тыш эшләр алып бара, сайлаулар вакытында сайлау комиссиясендә эшли. Ничек өлгерә диген: йорт җире ялт итеп тора, илле сутыйга якын бакчасында бер чүп әсәре дә тапмассың! Мәктәптән эт булып арып кайтса да, безне өйрәтүдән туктамады. Һәр кич математикадан БДИга әзерләндек. Әле мәктәп кенә түгел, Рәисә апаның гаиләсе дә бар бит! Ул ялгызы гына уңган, акыллы, чибәр кыз үстерде. Кызы гармунда уйный, үзе көйләр яза, шигырьләр иҗат итә, җырлый да. “Май чүлмәге тышыннан билгеле” ди бит халык, баласы да әнисе кебек бар яктан килгән. Менә шул хатынны ничек итеп ирләр белән бер хокукларга ия түгел дияргә була инде, җә?

Үзебезнең гаиләдә дә ирләр белән бергә тормыш йөген тартучы хатын-кызлар шактый. Өч ел элек апамның ире бик нык авырып китте. Ул чагында алар таштан йорт салып яталар иде. Менә шул йортны апам үз көче белән төзеп бетерде, балаларын укытты. Алай гына да түгел, авыру ирен бала караган кебек карый. Кирәк икән машинасын да йөртә, комбайнына да утыра, өен дә төзи, бакча тутырып җиләк-җимешен, яшелчәсен дә үстерә, өен дә гөлләргә күмә. Урыс әйтмешли, чапкан атны да туктата, янган утка да керә безнең хатын-кызларыбыз! Әмма безне яратырга, хөрмәт итәргә һәм сирәк кенә булса да безнең тырышлыкларыбызны күрә белергә генә кирәк. Безнең дә йомшак күңелле, назлы булып каласыбыз килә.