Сатып алырга акчаң булмаса...

Бүген авылдан килүчеләр генә түгел, шәһәрдә туып үсүчеләр дә гаилә корганнан соң яңа торак эзләргә мәҗбүр. Кемдер бу хәлне ипотека аркылы чишә, кемдер кеше фатирында яшәп тора. Статистика мәгълүматларына караганда, фатирларын арендага биреп торучыларның 20 проценты гына дәүләткә тиешле салымны түли. Калганнары исә күләгәдә калуны кулайрак күрә. Нәтиҗәдә дәүләт казнасы миллионнарча табыштан коры кала.

Россиянең Риэлторлар гильдиясе күрсәткечләренә караганда, Татарстандагы торак бәяләре июнь аенда 0,58 процентка арткан. Хәзерге вакытта башкаладагы торакның бер квадрат метры уртача 44 мең сум бәяләнә. Социаль ипотека программасына эләгә алмаганнар өчен бу бик зур бәя. Шуңа да фатир сатып алу күбесенең көченнән килми. Боларны истә тотыптыр инде, хәзерге вакытта аренда йортларын төзүне җәелдермәкче булалар. Аларны икенче төрле табыш йортлары дип атыйлар. Аналитиклар фи­­­керенчә, бу – Россиядәге торак белән тәэмин ителеш проблемасын хәл итүнең бердәнбер юлы. Икенче яктан исә, әнә шул күләгәдә калган салым түләмәүчеләрне дә әлеге табыш тармагыннан кыс­рыклап чыгарырга мөмкин булачак.

РФ Икътисад үсеше министрлыгы планнарына караганда, 2020 елга илдә төзелгән йортларның биштән бер өлеше шушы табыш йортларыннан гыйбарәт булачак. Инде сентябрь ае беткәнче барлык төбәкләр дә мондый торак төзеләчәк җир кишәрлекләренең исемлеген булдырырга тиеш. Татарстанда бу уңайдан “2011-2015 елларга ТРда торак төзелешен үстерү” максатчан программасын кабул иттеләр. Әлеге программа кысаларында күбе­сенчә табыш йортларын тө­зеп тапшыру күздә тотыла.

Мәскәүдә мондый табыш йорты 2003 елда төзеп тапшы­рылган. җиде ел узуга да карамастан, ул әле һаман да “тәҗрибәи” статусында. Чөнки заманча төзелгән элиталы торак, нигездә, командировкага килүче чит ил гражданнары өчен каралган. Шуңа да мондый фатирның аренда бәясе аена 12 мең долларга кадәр җитә.

Социаль дәрәҗәсе уртача булган катлау өчен мондый табыш йортларын төзү табыш китермәячәк, дип саный белгечләр. Әйтик, башкаладагы 30 квадрат метрлы торакны төзеп тапшыру өчен инвесторга ким дигәндә бер миллион ярым акча чыгарып салырга кирәк. Ә арендага 10 мең сумга биреп торган оч­ракта, әлеге акчасы аңа дистә елдан соң гына әйләнеп кайтачак. Бу торакны җиһазларга, салымын түләргә, тәэмин итеп тә торырга кирәк. Бел­гечләр фи­керенчә, дәүләт ярдә­меннән башка гына, урта катлау кеше­ләре өчен төзегән оч­ракта, бу бизнесны җәел­де­реп булмаячак. Шуңа күрә гыйнвар аенда Казанда үткән Дәүләт Советы утырышында да әлеге мәсьәлә юктан гына күтәрелмәгәндер. Ул чакта торак милеген арендалауга зур игътибар бире­релергә тиеш­ле­легенә кат-кат басым ясалды.

Дәүләт ярдәм кулы сузган очракта, төзүчегә ташламалы инвестиция режимыннан файдаланырга мөмкин булачак. Әмма бу очракта проект­ның киләчәге тулысынча дәү­ләт кулында дигән сүз. Табыш йорты төзү өчен муниципалитет бушлай җир ки­шәрлеге бүлеп бирә, төзүче исә төбәк җитәкчеләренең ышанычы астында банктан ике елга кре ­дит рәсмиләштерә. Торак йорт төзелеп беткәннән соң, аны җирле хакимият тарафыннан гамәлгә куелган идарәче компания (ипотека торагын кредит­лаштыру агентлыгыннан 20 елга алынган кредит акчасына) сатып ала.

Мондый табыш йортлары элек тә булган. Ул чакта байлар зур йортлар төзеп, андагы бүлмәләрне торыр урыннары булмаганнарга биреп торган. Баксаң-күрсәң, инде Казанда да мондый йортларны төзи башлаганнар. Универсиадага хәтле беренче шундый торакларны тапшырырга да планлаштырыла. Баш­калада төзеләчәк мондый йортның проекты Мәскәүне­кеннән аерыла, әлбәттә. Ул Павлюхин урамы тирә­сендәге җирдә, 112 мең квадрат метр мәйданда урнашачак. Шуның яртысы кешеләргә арендага биреләчәк. Әлеге комплекс уртача керемле яшь белгеч­ләр өчен планлаштырыла. Аның инфраструктурасына сәүдә үзәге, ку­накханә, фитнес үзәге, балалар бакчасы, ресторан-кафе­лар, офис биналары ке­рәчәк. Инде 2013 елга аның беренче чиратын тапшырырга планлашты­ра­лар.