поиск новостей
  • 28.03 "Ак чәчәкләр кебек..." Кариев театры,18:30
  • 28.03 "Җан Баевич" Тинчурин театры, 18:30
  • 29.03 "Рөстәм маҗаралары" Кариев театры, 13:00
  • 29.03 "Кияүләр" Тинчурин театры, 18:30
  • 30.03 "Кәҗүл читек" Кариев театры, 11:00
  • 30.03 "Тапшырыл...ган хатлар" Кариев театры, 18:00
  • 30.03 ПРЕМЬЕРА "Флешка, рэп һәм мәхәббәт"Тинчурин театры, 13:00 һәм 17:00
  • 31.03 "Шәй-бу, шай-бу" Кариев театры, 18:00
  • 31.03 "Өч аршын җир" Тинчурин театры, 17:00
  • 02.04 Хан кызы Турандык. Тинчурин театры, 18:30
  • 03.04 Гомер буе сине көтәм. Тинчурин театры, 18:30
  • 04.04 Кияү урлау. Тинчурин театры, 18:30
  • 05.04 Гастрольләр: Тайна замка на холме. Хакасский национальный драм.театр. Тинчурин театры, 11:00 һәм 13:00
  • 05.04 Гастрольләр: Ханума. Хакасский национальный драм.театр. Тинчурин театры, 18:30
  • 06.04 Гастрольләр: Мастер и Маргарита. Хакасский национальный драм.театр. Тинчурин театры, 17:00
  • 07.04 Гастрольләр: Мелодия коралловых бус. Хакасский национальный драм.театр. Тинчурин театры, 17:00
  • 09.04 Җилкәнсезләр. Тинчурин театры, 13:00 һәм 18:30
  • 10.04 Синең хакта… Тинчурин театры, 18:30
  • 11.04 Ядәч! Исемдә! Бер гаилә трагикомедиясе. Тинчурин театры, 18:30
  • 12.04 Флешка, рэп һәм мәхәббәт. Тинчурин театры, 18:30
Бүген кемнәр туган
  • 28 Март
  • Ренат Әюпов - режиссер
  • Фирүзә Җамалетдинова - язучы
  • Артур Поляков - мәдәният хезмәткәре
  • Гиоргий Куприянов - дәүләт эшлеклесе
  • Вил Мәһдиев - көрәшче
  • Никах, юбилей,Туган кон,балалар бэйрэмен,торле кичэлэрне алып барабыз.8-4кэ хэтле шалтыратта аласыз.89393453961
  • Чистаидан иорт сатып Алам чистаинын узенэн 89274905164
  • 1 булмэле фатир моселман гаилэсенэ озак вакытка арендага бирелэ ЖК Салават купере. Собственник ( риелтор тугел!!!)89509488227.
  • Сдается 2-х комнатная квартира по ул. Ф.Амирхана порядочной семье на длительный срок. В квартире есть мебель, рядом остановка, магазины, рынок. Только граждане РФ без животных!!! 8-965-584-66-30 собственник.
  • Продаю листы нержавейки 530х630, толщина 3,5мм, запчасти на УАЗ.тел 89178553159.
  • Коттедж төзэргэ кирэк казанда минэм номер 89274905164
  • Баян сатыла. Казан. Тел.:89003238614
  • татар теленең аңлатмалы сүзлеге сатыла, 3 томда, Казан, Татарстан китап нәшрияты, 1981 ел. тел.8 919 647 47 91
  • Казанда оч булмэле фатирнын залына тэртипле кыз эзлим. Бигичев урамы. Риелторсыз 89600347300
  • Исэнмесез! Бенто тортларга hэм капкейкларга заказлар кабул итэм! Казан шэhэре. 89377708700 Динара.
Архив
 
06.05.2011 Интернет

Туган телебезне чит илләр аша танытыйк

Мөхтәрәм милләттәшләр! Туган телебезне дөньяда киңрәк таныту өчен, сезне http://www.forvo.com/languages/tt/ сайтында хезмәттәш булырга чакырам. Бу – халыкара әйтелешләр (сүзләр әйтелеше) базасын туплый торган ирекле сайт, өченче ел эшли инде ул. Аның төп офисы Испаниянең Сан-Себастьян шәһәрендә урнашкан. Оештыручылар коммерцияне максат итеп куймый, сайт спонсорлар хисабына яши (нигездә үз телләрен Европа берлеге дәрәҗәсенә кадәр күтәрә алган басклар ярдәме белән). Биредә 268 телдәге 1 миллионга якын сүзнең һәм сүз тезмәсенең язылышын һәм әйтелешен табарга мөмкин.


 

Күмәк тырышлык белән татар телен, бу базага кертелгән берәмлекләр саны буенча, 27 нче урынга кадәр күтәрә алдык. Кыска гына вакыт эчендә 6 меңнән артык төшенчә һәм сүз яздырдык, бу әле безнең «запас»ның егермедән бер өлеше генә. Иншалла, озакламый 78 миллион кеше сөйләшә торган корея телен дә узып китәрбез. Кытайдагы Гуанчжоу провинциясенең җирле теле (аңарда 70 миллион кеше сөйләшә) әле шушы көннәрдә генә артта калды. Төрек теле белән тигезләшү өчен, тагын 7 меңнән артык сүзнең язылышын һәм яңгырашын кертәсебез бар әле. Хәзер португал теллеләр беренче урында, 100 меңнән артык сүз яздырганнар инде (шуның 70 меңен – Бразизилиядә яшәүче бер ханым, ул моның өчен әлеге сайта ике елдан артык хезмәт куйган). Тел байлыгы буенча безнең татар теле боларның берсеннән дә ким түгел.

Бу сайта таләпләр бик гади: аерым төшенчәләрне белдергән сүзләрне төп формада язарга кирәк. Исемнәрне – баш килештә, берлек санда. Фигыльләрне –инфинитив рәвешендә (яздыру – яздырырга, алып бару – алып барырга). Кабатлаулар, әлбәттә, булмаска тиеш, ләкин безнең телдә кайбер төшенчәләрнең ике-өч сүзле булуын да онытмаска кирәк. Биредә мөстәкыйль төшенчә төп берәмлек булып санала, аерым бер сүз түгел. Боларга өстәп, кыска гына сүзтезмәләрне, әйтелмәләрне, әйтемнәрне, күренекле татар шәхесләренең исем-фамилияләрен, милли исемнәребезне, топонимика терминнарын һ.б. кыстырып җибәрү дә рөхсәт ителгән. Ярдәмчел сүз төркемнәреннән булган сүзләр дә (кисәкчәләр, бәйлекләр, ымлыклар) нәкъ шул рәвешчә, фразеологизмнар аша, кереп китә инде, алар бу сайтта аерым берәмлек буларак кулланылмый.

Бер тамырдан ясалган төшенчәләрне һәм аерым сүзләрне барысын да берьюлы бирү җайлырак. Мәсәлән: әйлән-бәйлән, әйләнә, әйләнә башлау, әйләнә-тирә, әйләнәли, әйләндереп алу, әйләндереп салу, әйләндерү, әйләнеп кайту, әйләнеп карау, әйләнеп килү, әйләнеп китү, әйләнеп төшү, әйләнеп чыгу, әйләнеч, әйләнеш, әйләнешле, әйләнмә, әйләнмәле, әйләнү, әйләнү-тулгану, әйләнүле, әйләнчек, әйләнчек авыруы, әйләнчек коңгыз, әйләнчек суалчан. Боларның күпчелеге Европаның флектив телләрендә бер сүз белән бирелә (алкушымчалар һәм суффикслар ярдәмендә), ә безнең агглютинатив телләрдә сүз ясау механизмы үзгә. Баштарак админнар моңа каршы килгән иде, ә хәзер бу «күпсүзлелек»нең төрки телләр өчен котылгысыз булуын аңладылар. Азрак сүз көрәштерергә дә туры килде инде.

Админнар бер үк сүзнең (кыска сүзтезмәнең) берничә кеше тарафыннан төрле сөйләмдә (диалектта) әйтелешен хуплый. Шуңа күрә элегрәк кертелгән сүзләрнең берничә әйтелешен яздырып була. Берьюлы теге яки бу сүзгә аңлатма (тег, опция) бирергә, төшенчәләрне төрле төркемнәргә кертергә мөмкин (мәсәлән, зоология, математика, фразеология, лингвистика). Соңыннан барысын бергә эзләп табып өйрәнү җиңелрәк булсын өчен. Ләкин бу мәҗбүри түгел. Һәм моны соңрак та эшләп була. Тавыш файлларын яхшы микрофон аша югары сыйфатлы итеп яздырырга кирәк. Мондый мөмкинлек булмаган очракта сүзләрнең график язылышын бирү белән генә чикләнергә туры килә. Файлларны күчереп алу мөмкинлеге дә бар.

Аңлашыла ки, бу хезмәттәшлек өчен эш хакы беркемгә дә түләнми. Әлегә безнең базаны сан ягыннан үстерергә кирәк, соңрак бергәләп сыйфатын да күтәрербез. Туган телебезне чит илләр аша таныту, минемчә, җиңелрәк тә, үтемлерәк тә. Үзебез булдыра алмасак, кем эшләр соң моны! Тормыш шулай ди безгә. Мөмкин булганны бүген үк эшләргә кирәк. 


Ихтирам белән, Buacity
Матбугат.ру
№ --- | 06.05.2011
Матбугат.ру печать

▲ Өскә
Матбугат-инфо
Матбугат.ру
Ватаным Татарстан
Шәһри Казан
Бердәмлек
Рәшит Ваһапов фестивале
Камал театры
Тинчурин театры
Татар дәүләт филармониясе
Ирек мәйданы
Татарстан яшьләре
Кариев театры
Идел
Өмет
Татарстан китап нәшрияты
Милли Музей
Шаян
Татаркино
Ханский дом
Татар телен һәм ТР яшәүче халыклар вәкилләренең<br />туган телләрен саклау, үстерү мәсьәләләре комиссиясе
«Элита»