поиск новостей
  • 14.02 "Җанкисәккәем" Камал театры, 19.00, 16+
  • 14.02 "Хуш, авылым" Камал театры, Кече зал, 19.00, 16+
  • 14.02 "Беренче мәхәббәт" Тинчурин театры, 18:30, 6+
  • 14.02 "Шайтан. Егет. Кыз" Кариев театры, 18:30, 16+
Бүген кемнәр туган
  • 14 Февраль
  • Нияз Акмал (1954-2007) - шагыйрь
  • Фәрит Нурмөхәммәтов - журналист
  • Каюм Насыйри (1825-1902) - язучы, галим
  • Мәхмүт Әхмәтҗанов (1927-2010) - язучы
  • Гайсә Гатауллин - язучы
  • Наилә Вазыйхова - журналист
  • Сергей Миронов - дәүләт эшлеклесе
  • Ренат Гыйззәтуллин - журналист
  • Казанның Совет районында озак вакытка 3 бүлмәле фатир бирелә. "МЕГА" сәүдә үзәгеннән ерак түгел. 8987276274 (РИЕЛТОРЛАР, ШАЛТЫРАТМАГЫЗ, АПТЫРАТМАГЫЗ!!!) Тулырак: https://matbugat.ru/ads/ Хәерле төн) телефон номерында бер санны язмаганмын икән, төзәтә алмассызмы? 89872762724
  • Казан шәһәре,Совет районында, Родина 26Е урамында, яңа йорттан озак вакытка 1 бүлмәле фатир арендага бирелә. Яхшы ремонт белән, метродан ерак түгел.89061114970
  • Казан шәһәре,Мәскәү районында Горсаветский ур. Бер бүлмәле фатирны озак вакытка арендага бирэбез 89274 289028 Риелторлар борчымагыз!
  • Яна Савин районында унайлыклары булган бер булмэле фатир озак вакытка арендага бирелэ.89172848880
  • 06.02.2025. Совет районы тирәсендә (Азино) бер бүлмәле фатир кирәк иде, снимать итү өчен. Яшь парларга. 89033133608. (риелторлар аша кирәкми)
  • Казан шәһәре,Мәскәү районында,Горсоветской урамында озак вакытка 1 бүлмәле фатир арендага бирелә. Яхшы ремонт белән, метродан ерак түгел.89274289028 Риелторлар борчымагыз!!!
  • Яна Савин районы Ямашев проспектында (Парк Хаус каршында) унайлыклары булган бер булмэле фатир озак вакытка арендага бирелэ.89196274379
  • Казан шәһәре,Мәскәү районында Горсаветской урамында урнашкан торак яна йортан,озак вакытка 1 бүлмәле фатир арендага бирелэ. Яхшы ремонт белән, метродан ерак тугел(козья слобода) 5-7 мин. Риелторлар борчымагыз!!! 89274289028
  • Холодильник сатыла. Саба районы. 8-93-93-68-65-40
  • Казанның Совет районында озак вакытка 3 бүлмәле фатир бирелә. "МЕГА" сәүдә үзәгеннән ерак түгел. 8987276274 (РИЕЛТОРЛАР, ШАЛТЫРАТМАГЫЗ, АПТЫРАТМАГЫЗ!!!)
Архив
 
02.02.2011 Мәдәният

Яз гөлләрен күкрәгенә кысып,

Разил абый Вәлиевнең яшьлек елларында язылган шигырьләрен укып утырам. Шагыйрьнең «йә дөньяны үзгәртәм мин бүген, йә булмаса үзем үзгәрәм» чоры шигырьләре бер тында укыла, ихласлык һәр юлдан бөркелеп тора, рифма өчен генә өстәлгән сүз табармын димә. Парадокс булмаса да, гаҗәп инде – һәр чын шагыйрьнең иң талантлы әсәрләре яшь чагында языла икән.

Шагыйрь янына Дәүләт Советына мин эшлекле очрашуга түгел, нәкъ менә аның иҗаты турында сөйләшергә бардым. Инде озак еллар мәдәният, фән, мәгариф һәм милли мәсьәләләр буенча халык мәнфәгатьләрен кайгыртучы җитәкче буларак болай да аның янына эзне суытмыйбыз без. Аны милләтебезгә кагылышлы һәр сорау борчый: дәүләтчелек мәсьәләсеме ул, милли матбага язмышымы – ул һәрвакыт ярдәм итәргә тырыша.

 

– Разил абый, рәсми кәгазьләрдән, законнардан баш күтәрми утырып, кайчакта: «Булды, туйдым, язучылык белән генә шөгыльләнәм», – диясегез килмиме?

 

– Минем өчен иң җитмәгән нәрсә – вакыт. Элек редакциядә, Язучылар берлегендә эшләгән вакытларда язу көндәлек эшем иде. Хәзер исә мин язмый түзеп булмаганда гына каләмгә үреләм. Әле менә Яңа ел бәйрәмнәрендә 10 көн «Бәкер»дә ял иттем – аннан минем белән бер кочак шигырь дә ияреп кайтты. Шәһәр шау-шуыннан, эш ыгы-зыгысыннан аерылу белән күңел үзеннән-үзе тугарыла, язасы килә башлый икән. Әмма эшне ташлау турында әлегә уйланганым юк. Соңгы 20-25 елда мин республика язмышын хәл итүче вакыйгалар эчендә кайнадым, киләчәктә алар миңа роман-хроника язарлык материал булачак. Кайда гына эшләсәм дә, мин һәр эшкә иҗат итеп карыйм. Кайчак миңа депутатлар да: «Ник һәр нәрсәне йөрәгеңә якын аласың?» – диләр. Якын алам, чөнки мин иң беренче чиратта шагыйрь җанлы кеше.

 

– Нигә, әни, нигә

                   картаясың,

Уйлыйсыңмы дөнья

                   афәтен?

Күчсен әйдә безнең

                   йөрәкләргә

Бар уйларың, бөтен

                    хәсрәтең.

 

Уйлар, хәсрәтләр еллар узу белән кеше күңелендә үз буразналарын калдыра торгандыр?

 

– Әнкәйнең арабыздан киткәненә быел алты ел була. Ул, 8 баланы аякка бастырып, 85 яшендә дөньядан китеп барды. Без аның белән ана белән бала гына түгел, якын дуслар да идек. Ул искиткеч әдәби җанлы кеше иде. Хәтер сандыгында әле дә яңарып тора: әни мич яга, ипи пешерә, мин мич башына менеп утырам да аңа кычкырып әдәби әсәрләр укыйм. Әнкәйнең иң яраткан шагыйре Һади Такташ иде. Шул мич башында лампа яктысында укылган Габдрахман Әпсәләмов китапларыннан соң күзлек кия башладым да инде мин. Ходай салган иҗат оеткысын әнкәй әнә шулай итеп үстерүче булган икән. Мәскәүгә китеп укый башлагач та, без шигырьләр белән хат алыша идек.

 

– Ах, инеш, инеш, инеш,

Хәлемне минем белеш...

 

Мәскәүгә киткәнче – Казан, Казанга кадәр Түбән Кама районындагы Ташлык авылының инеш буйлары шагыйрь иткәндер Сезне.

 

– Әйе, без, бала-чагалар, һәр елны яз башында авылыбыз янындагы Кырын тавына мал-туар алып чыга идек. Имеш, мал-туар, яшел чирәм ашап, тамак туйдыра. Әлбәттә, анда җыелып чыгу белән, ул кайгы бетә, без чатыр чабып уйныйбыз, бөтен «этлек»ләрне эшләп карыйбыз – олыларча тәмәке пыскытабыз, тау итәгендәге урманнан әле эреп бетмәгән карны зур шар итеп тәгәрәтәбез. Кайтып китәр вакыт җитәрәк, мал-туар искә төшә... Миңа ул вакытта, шигырьләр сырлап йөргәнгә, Шагыйрь кушаматы тактылар. Шигырьләрем район газетасында басылгач кына, минем бу шөгылемә җитдирәк карый башладылар бугай.

 

– Мин Казанда сине

                       эзләп таптым,

 Мин Казанда бәхет

                      юрадым...

 

Мәктәптә укыганда ук, Сез инде тәгаен шагыйрьлеккә юл тоткан идегезме?

 

 – Юк, мин башта музыкант булырга хыялланган идем. Авылыбызга җырчы Рәшит Ваһапов, баянчы Оркыя Ибраһимовалар концерт белән килгәч, бездә кундылар. Аларның ак баянына кызыгып, мин әтидән елый-елый ялынып гармун алдырдым, үзлегемнән уйнарга өйрәндем. Инде шулай музыкант булырга ниятләп кенә йөргәндә, җәй көне авылыбыз өстеннән кукурузник очып баруын күрдем. Кукурузникның очучысы – күрше Шәңгәлче авылы кешесе, авыл өстеннән узган саен, әнисенә ак төенчек белән күчтәнәч ташлый торган иде. Минем дә, әнине шулай сөендерәсем килә бит – үлеп очучы буласым килә башлады. 9 нчы класста укыганда, Түбән Камага бер төркем язучылар килде, моңа кадәрге теге ике хыялымны чәлпәрәмә җимереп, алар мине язучылыкка гашыйк итеп киттеләр. «Шигырь язды абзагыз» дигән шигырем «Совет Татарстаны»нда да басылгач, мин инде Казан дәүләт университетының журналистика факультетына юл тоттым.

 

– Ияреп хыялым

                  артыннан

 Дөньяны мең кабат урадым... – дип, ике елдан соң Мәскәү егетенә әверелгәнсез.

 

– Минем Казан университетыннан китүем үзе бер тарих булды. Документларымны алырга теләп, кафедрада доцент булып эшләүче Гази ага Кашшаф янына кердем. Ул төксе кыяфәт белән каршы алды. Миңа күтәрелеп карап: «Син укырга кергәндә нәрсә дигән идең әле? Монда Ленин укыган, монда Толстой укыган, шуңа минем дә монда укыйсы килә, дидеңме?» Мин инде югалып калмадым: «Әйе шул, Гази абый, Ленин киткән, Толстой киткән, мин дә китәм», – дидем. Шуннан ул рәхәтләнеп көлде дә «обходной лист» дигән кәгазьгә кулын куеп чыгарды.

 

– Язлар белән син

             килерсең төсле,

 Мин язларга

            шундый ышанам.

Язлар килсә, ташый

            мәхәббәтем –

Минем күңел язга

           охшаган.

 

Мәскәүдә Сез гаиләле булгансыз. Әлеге юллар хәләл җефетегез Алия апага багышланамы?

 

– Мин мәхәббәт турында сөйләргә яратмыйм, әлеге хисне теләсә кайда кычкырып йөрергә ярамый. Эш һәм гамәл белән күрсәтсәң, җырга-шигырьгә салсаң гына кадерле була ул. Алия белән Мәскәүдә беренче курста укыганда ук тормыш кордык, аннан кызыбыз Сөембикә туды. Гаиләне туендыру өчен, мин «АЗЛК» заводының тимерчелек цехында, аннан макарон фабрикасында төнге унбердән иртәнге җидегә кадәр кара эштә эшләдем. Ә көндез институтка укырга бара идем. Бала белән тулай торакта яшәргә ярамый – Мәскәү читендә бер дача сыман ярымҗимерек иске йортта тордык, мич ягып җылыта идек аны. Аена утыз сум түләп торабыз, ә минем стипендия егерме сигез сум...

 

– Чит илләрдә, чит

                   җирләрдә

 Газиз гомерләр

                   үткән.

 Диңгез суы тозлы,

                  диләр,

 Әллә күз яше

                  микән?

 

Төрле редакцияләрдә, Язучылар берлегендә эшләгәннән соң, Сез депутат булып сайландыгыз. Әлеге эш белән бәйле төрле илләр, төрле җирләр күрелгәндер. Күңелегезне иң борчыган әйбер нәрсә булды?

 

– Мин, кая барсам да, татар эзлим. Татар тапмаган бер генә илем булды: ул – Көньяк Корея. Америкада бер ай яшәдем, ай буе бары милләттәшләр белән генә аралаша торгач, мине анда чакырган дустыма, шаяртып: «Монда гел татарлар гына яши бугай, кайтып киткәнче хет бер чын Америка кешесен табып күрсәт инде», – дигән идем. Татар бөтен җирдә дә бар һәм мине аларның яшәү рәвеше, татарлык рухы кызыксындыра.

 

– Шагыйрь күңеле бүген нәрсә өчен ачына?

 

– Ни кызганыч, бүген күпләр милләтнең нинди фаҗигаи хәлгә төшүен аңламый, аңлаганнары исә күрмәмешкә салыша. Бездә татарның ничә проценты үзенең туган теле, милләт язмышы турында уйлый икән? 500 елга якын дәүләтсез яшәү шундый милли үзаңы боеккан халык ясадымы бездән, әллә, гомумән, ваемсызлык, битарафлык көчлеме – төгәл генә әйтеп тә булмый. Мин 80 нче, 90 нчы елларда туган яшь буында милләтне кайгыртучыларны күрәм дә, сөенечем эчкә сыймый. Шөкер, андыйлар хәзер күренә башлады. Җитәкчеләр арасында да андый яшьләр очрый – менә шул сафыбыз ишәйсен иде. Әнә «Татарстан» поездының исемен алып ыргыттылар – беркем күрмәде, беркемнең исе китмәде, аэропортыбызда инглизчә, русча язулар бар, ә нишләп татарчасы юк? Тукай ягына – Арчага кайта торган электричкада Тукай телендә игълан ишетмисең... Мин шулар хакында җаваплы кешеләргә хатлар язам – синнән башка мөрәҗәгать иткән кеше юк, дигән җаваплар килә. Бердәм булсак иде, болар барыбызга да кирәк, барыбыз өчен дә мөһим бит!

 

– Йә дөньяны үзгәртәм мин бүген, йә булмаса үзем үзгәрәм, дигән егерме яшьлек Разил Вәлиев, димәк, шигъри шигаренә тугры калган?

 

– Дөнья да үзгәрде, үзебез дә үзгәрдек. Әмма мин эшлисе эшләремнең, язасы әсәрләремнең иң олылары алдадыр әле дип уйлыйм. Шуңа өметләнәм.


Гөлнара ҖӘЛИЛОВА
Шәһри Казан
№ |
Шәһри Казан печать

▲ Өскә
Матбугат-инфо
Матбугат.ру
Ватаным Татарстан
Шәһри Казан
Бердәмлек
Рәшит Ваһапов фестивале
Камал театры
Тинчурин театры
Татар дәүләт филармониясе
Ирек мәйданы
Татарстан яшьләре
Кариев театры
Идел
Өмет
Татарстан китап нәшрияты
Шаян
Татаркино
Татар телен һәм ТР яшәүче халыклар вәкилләренең<br />туган телләрен саклау, үстерү мәсьәләләре комиссиясе
ТР Авыл хуҗалыгы һәм азык-төлек министрлыгы