Кыйммәткә төшкән шаяру: чәчләр үрә торырлык вакыйга

Инде өлкән яшьтә булса да, җор, гел шат күңелле олпат гәүдәле шушы абыйның Казанга барганда үзе белән булган, чәчләр үрә торырлык бер шомлы вакыйга турында сөйләгәнен тыңлагач, кү­ңелем нечкәрде, йө­рәгем сыкранды. Арт­та инде еракта калган елларның берсендә була бу хәл.

 

— Ул елны өй артындагы һәм кыр бакчабыздагы бәрәңгебез бик уңды, шаккатмалы булды, — дип сөйләп китте ул. — Ике зур базыбыз да бә­рәң­ге белән шыплап тулды. Үзебездән артканы белән Казанга йөри башладым. Шулай бер баруымда бә­рәңге капчыклары өстенә утырып тамакка капкалап утырган чагымда яныма күн пәлтә, зәңгәр гәләфи, хром итекләр кигән фуражкалы 40-45 тирәсендәге бер ир килеп басты.

 

«Авылда хәлләр ничек, ниләр кырып ятасыз анда?» — дип сорады бу. «Нишләсеннәр инде анда, бар җирдәге кебек без­дә дә тереләрне изәләр, үлгәннәрне күмәләр», — дидем.

 

Җамалетдин абыйның бу үзенчә, шәле­ләрчә шаяртуы аңа бик кыйммәткә төшә. Бу кеше авыл тормы­шын каралтып, мыс­кыллап күрсәтә дип базардан туры төрмә­гә алып китәләр үзен.

 

— Ун елга хөкем ит­теләр. Минутына, секундына кадәр тө­гәллек белән утыртып чыгардылар. Миллионлаган ватандаш­ларның үзәк бәгырь­лә­ренә үткән, җелек­лә­рен суырган, җә­һән­нәм астындагы Колыма якларын урап кайттым, мин, Мансур. Аның шунысы үкенечле булды: бернинди дә җинаять кылмаган килеш, бер авыз шаяртып әйткән сүз өчен 10 ел тоткынлыкта утыр әле син. Күрәчәгем булгандыр инде. Кырыс режимлы ул котчыкмалы колониядән исән-сау килеш туган авылыма әйләнеп кайта ал­ганыма әле бүген дә куанып, шатланып яшим. Моның өчен Ходаема чик­сез рәхмәтлемен.

 

— Ә теге сатылмый калган бәрәңгене нишләттеләр икән? — дип сорадым Җамалетдин абзыйдан.

 

— Кем белгән инде аны, барысы би­шәр чиләк бәрәңге салынган сигез капчык иде ул. Кулга алганчы яртысын сатарга өл­гергән идем, калганын ятимнәр ашханәсенә атлы арба белән алып китәселәр иде. Соңга калдылар шул, килеп җитә алмадылар. Сөйләшенгән ат ун-унбиш минут алдан килгән булса да теге «күн пәл­тәле» белән очрашмый идем бит. Ваклап сатып бетерә алу мөмкинлегем дә зур иде, ягъни Ходай каргаган явыз адәм белән бәйләнешкә кермичә ге­нә, вакытыннан алда сатып бетереп, авылга кайтып китә ала идем. Бәрәңге сорап аптыратучыларга: «Ятим балалар ашханәсенә ышандырдым, вәгъ­дәмне боза алмыйм, менә хәзер килеп җитәчәкләр, — дидем. Әнә шундый итеп «кү­рәчәккә үзең барып керәсең ул» дигәннәре дөрес булып чык­ты. Ул калган бә­рәңге, шәт базарда торып калмагандыр, хуҗа табылгандыр аңа. Менә шундый хәлләр белән очраштым, Мансур энем. Сөйләсәң — сүз, сөй­лә­мәсәң — түз. Бер дә юктан гына әнә шундый фаҗигале язмшка ду­чар ителгән Җамаледин абый, Аллаһы Тәгалә тарафыннан бирелгән җорлыгын картаеп, үлем түшәгенә егылганчы ташламады, гел уен-көлке сөй­ләшеп яшәде. Бер­нинди зинданнар да аның рухын сындыра ал­маган.

Мансур ВӘЛИЕВ. Питрәч районы, Шәле авылы

Фото: пиксабай