Каргыш төшә бугай ул

Совет чоры. Төрле типтагы ярлый-ябагай да илнең түренә менеп утыра торган чаклар. Мукшы Офинкинода көтү көтеп йөрүче Нафакны да колхоз рәисе итеп куялар. Гаиләдә авыр тормышны сөйрәп баручы Һәрбия апада 6 ир бала. Председатель булгач, Нафак өйгә сирәк кайта башлый. Кияүдән кайткан хатынга өйләнеп җибәрә. Аңардан: “Нафак агай, ни өчен гаиләңне ташлыйсың, еллар бик авыр бит?” – дип сорыйлар. “Алар белән эш алып барып булмый, бик культурасызлар”, – дип җавап бирә ул.

 

Тормыш дәвам итә. Һәрбия апа теге алты ир баланы акрын гына, бик авырлык белән үстереп, тормыш сукмагына чыгара. Нафакның да яңа бикәдән ике малае туа. Ләкин бу балалар гаиләгә бәхет китерми. Берсе машинага кысылып һәлак була. Икенчесе наркоманга әйләнеп, өендә үлә. Нафак агайның хатыны нык чирли башлый. Ирнең үзен паралич суга, шуннан озак тормый, үлеп китә.

 

Һәрбия апа изге, динле җан, үпкә саклап тормый, Нафак агай җеназасында таратырга тастымал, сөлгеләр җибәрә...

 

Икенче очрак шулай ук бик гыйбрәтле. Монысы 1994-96 елларда булган хәл. Гомер юлдашым Мөслим колхоз рәисе булып эшли иде.

 

Колхозга эшкә Авыл хуҗалыгы институтыннан ирле-хатынлы практикант кайта. Өч яшьлек кызлары да бар. Исемнәрен хәтерләмим, ирен Иван диик, хатыны Мария булсын. Яшь пар искиткеч тырышып эшли. Ирем Мөслим аларга яшәү өчен шартлар тудырырга тырышты: кирпечтән төзелгән, суы кергән, бәдрәфе дә өйдә булган өч бүлмәле яңа фатир бирде.

 

Иван гаҗәп булдыклы профессионал икәнен эше, үзен тотышы белән исбатлый. Ә хатыны Мария эшне шулай ире кебек белеп башкарса да, бер тискәре сыйфаты бар: эчәргә яратучан.

 

Беркөнне Иван фермага эшкә китә, ә Мария, чирлим дип, өйдә кала: салкын тидергән була. Бу көнне фермада эш ифрат кызу була, яшь үгезләрне печтерәләр. Иван эштән кайтса, Мария идәндә ыңгырашып ята, ботларында, кулларында кан, үзе үкси-үкси елый. Кечкенә кызчык ни булганын үзенчә аңлата башлый: әнине ике яктан кыстылар, мин сугам, кычкырам, тик мине төртеп очыралар... Мария азрак тынычлангач, түбәндәгеләр мәгълүм була. Бертуган ике ир Мариянең авызына аракы коялар, ул исергәч, икәүләп көчлиләр. Шкафтан Иванның яңа, затлы бүреген, яхшы күн ботинкасын урлап китәләр.

 

Телефоннар әле эшкә юньләп җигелмәгән иде. Кич белән Иван хатыны, кызы белән безгә килеп керде. Ирнең өстендә эш киемнәре. Теге караклар боларның әйбәт куртка, перчаткаларына кадәр урлап киткәннәр икән. Мөслим аларның эзләренә тиз төште, аңа кечкенә кызчык нык булышкан, бандитларның ни кыланганнарын бәйнә-бәйнә төшендергән. Бүрек, сапоги кебек затлы әйберләрне таба алмаганнар, караклар аларын акчалата кайтарган.

 

Иван: “Бу мәсхәрәдән соң мин монда кала алмыйм”, – дип, әрнеп елады да елады. “Мөслим Нургалиевич, миңа сездә эшләү бик ошаган иде. Эшлекле коллектив, безне барысы да дусларча, яхшы кабул иткәннәр иде”, – диде. Теге ике вәхшине әрнеп каргады: “Муеннары астына килеп бетсеннәр иде”, – дип, икесен дә нык дөмбәсләде. Алар Иван гаиләсенә шактый акча бирделәр һәм хәлне халыкка тулысынча ачмауны үтенделәр. Иван гаиләсенә бик матур характеристика язгач, азык-төлек, җылы киемнәр белән Чабаксарга озатырга вәгъдә иткәч, җинаятьчеләрне шартлы срок биреп, авылда калдырдылар.

 

Калсалар да, берсе сарайдан егылып төшеп үлде. Икенчесе, суга сикергәндә муены сынып, һәлак булды.

 

Халык болар барысы да – әрнүле вакыйгалар, җан авазы белән әйтелгән каргыш нәтиҗәләре дип бәяләде. Кискен адым ясаганчы сабырлык белән ныклап уйларга кирәк. Аллаһыдан һәм үз вөҗданыңнан киңәш сорарга кирәк. Йә, Ходаем, сабырлык бир!

 

Рәхимә ХӘБИБУЛЛИНА. Лениногорск районы,Сарабиккол авылы