Бабай сирине (Гыйльметдин һәм Пәрваз Фәттаховларга багышлана)

Үткән көннәр, сугыш дәвере төнлә күргән куркынычлы төш кебек кенә хәтердә калып баралар. Күңел һаман нәрсәдер уйлый, керсез күңелле сабый вакытымнымы, бәбкәем дип йөргән әниемнеме, әллә яшьлек дусларымнымы сагына?

 

Мин кечкенә чакта Камышлы районының Иске Ярмәк авылында яшәүче Гыйльметдин бабай белән Пәрваз әбинең сирин агачлары илә дә матур булып чәчәк аталар иде. Биш балалары, ике кияве сугышка киткәч, бабай су буена төшеп, кулларын юа да, ярдан менеп, ак каен төбенә барып баса һәм күләгәдә намаз укый башлый. Намаз артыннан, Әүлияләр каберенә карап, теләкләр тели, кулларын күтәреп дога кыла да кычкырып елап җибәрә. Әкрен генә искән җил белән су буйлап бабайның үксегәне ишетелә. Авылдашлар туктап, бабайны жәллиләр, кызганалар иде.

 

Гыйльметдин бабай белән Пәрваз әбинең биш малае - Хәләфетдин, Ризатдин, Сәхабетдин, Әхтәметдин һәм Сәлахетдин, өч кызлары - Мөхтәрәмә, Гаширә һәм Майбәдәр, ике кияүләре - Шәех һәм Нургали бар иде. Карт белән карчык 7 баланы теләкләр тели-тели: “Сугышта озак йөрмәгез, балакайларым, тиз арада әйләнеп кайтыгыз. 1914 елларда әтиегез ничек итеп немец фашистларының башын борган иде, сез дә шулай борыгыз да куаныч-шатлык белән кайтыгыз. Бергә-бергә шулай матур гына яшәргә насыйп булсын иде”, - дип, балаларын фронтка озаткан саен, калган балаларын яннарына утыртып, дога кылып җибәрә бардылар. Иң кечесе - Сәлахетдин улы, 1943 елда, барысыннан да соңрак китте. Ул киткәнче, бабай инде олы балаларының һәлак булуы турында белә иде. Менә ул хатлар. Һәрберсендә: “Кадерле ата һәм ана. Сезнең балагыз фашистларга каршы көрәштә батырларча һәлак булды”, - дип язылган һәм кара пичәт сугып җибәрелгән. Бабай кече улын озатканда, ике киявенең дә кара пичәтләре килгән булган, тик аңа әйтмәгәннәр генә. Менә инде соңгысын да озатып куйдылар бичара карт белән карчык. Чын йөрәкләре белән кызгансалар да, беркем дә берни дә эшли алмый. Кайсының баласы, кайсысың атасы - бөтен халык та үз хәле белән мәшгуль иде сугыш вакытында.

 

Авыл өстендә бабай турында сүзләр бетә башлаган иде инде. Бер көнне тагын сүз таралды: “Бабай төнлә Әүлияләр зиратына барып, намаз укый, теләкләр тели икән бит!” Ә озакламый ахыргы баласының да хәбәре килде.

 

Карт белән карчыкның теләгән теләкләре җилгә очтылар, алар бу хәсрәтне авыр кичерделәр, икесе дә авырып киттеләр. Бабай белән балалары утырткан сирин агачларына урамнан узган кешеләр, сөбханаллаһ дип, туктап карап торалар иде. Бөтен авылга хуш ис бөркегән сирин агачлары да аларны куандыра алырлык түгел инде хәзер. Чәчкә атса да, корыса да, барыбер. Тик язгы җилләр белән тибрәнгән яфраклар шаулавы гына, Пәрваз әбинең эчен пошырып, елыйсыларын китерә иде.

 

Көз җиткәч, бабай утырткан сирин агачларын әби кистерде. Кышкы буран ыжгылдаган җилләр белән тибрәнеп, тәрәзәгә бәрелеп, йөрәкләрне ярмасын дигәндер, бичара. Бабай шуннан соң озак тормады, вафат булды. Пәрваз әби, бабайның җеназасын күтәреп чыкканда, ике кулын алга сузып: “Карткаем, син дә мине ташлап китәсеңмени, алып кит мине бу дөньядан”, - дип лаф орды. Җеназага ябышкан карчыкны көч-хәл белән тартып алып калдылар.

 

Озак та үтмәде, яртылаш киселгән сирин агачлары кабат куердылар, матур булып чәчкә аттылар. Тик әбинең тормышы гына гөлли алмады, берсе дә янында юк икәнен абайлаган саен, ямьсез тавыш белән кычкыра, елый иде, бичара. Нәрсәдер исенә төшеп, бабайны сагыныпмы, балаларынмы, кышкы буран кебек улаган чаклары да була иде. Эх, бабай, бабай, шушы булдымы изгеләр зиратына барып теләгән теләкләрең?

 

...Һәр елны, май башында, Иске Ярмәк авылы уртасында Пәрваз һәм Гыйльметдин Фәттаховларга, уллары Хәләфетдин, Ризатдин, Сәхабетдин, Әхтәметдин һәм Сәлахетдингә, ике кияүләре – Шәех һәм Нургалигә куелган һәйкәл янына барып, бер минутка тынып торыйк. Сугыш вакытында кемнеңдер өзелеп сөйгән уллары, үз-үзләрен жәлләмичә, безнең алдагы көнебез тынычлыкта үтсен өчен гомерләрен куйганнар, аларның әти-әниләре улларын көтеп саргайганнар, шиңгәннәр, акылдан язганнар... Монда кемне гаеплисең? Әүлияләр кабере дә, Аллаһы Тәгалә дә гаепле түгел. Шулай кирәк иде. Ил өчен, безнең киләчәк өчен...

 

 

Тәлгать ВАҺАҖЕВ.

 

Иске Ярмәк авылы,

 

Камышлы районы.