Хәйдәр Гыйльфанов: “Тырышсаң, телне саклап була”

Моң аңа Илһамлы туган ягының табигатеннән иңгәндер. Сарман районындагы Буралы Чишмә дигән авылның чишмә суларын эчеп үскән егет ул.

 

Бүгенге көндә Хәйдәр Гыйльфанов ─ Татарстанның Урал төбәгендәге вәкаләтле вәкиле. Анда яшәүче милләттәшләребезнең ихтирамын тоеп яшәү зур эшләргә рухландыра аны.

 

 

─ Мин Казан дәүләт мәдәният һәм сәнгать институтында укыганда ук гаиләле булдым. Диплом алганнан соң, Казанда күңелемә ошаган эш табылмады. Шуңа күрә, хатынның туган ягына ─ Свердловск өлкәсе, Түбән Салда шәһәренә күчеп китәргә уйладык. Анда мәдәният йорты директоры булып эшләдем. Екатеринбургта Татар милли-мәдәни үзәге чараларында катнашып йөрдем. Аннары 1993 нче елда үзләренә чакырып алдылар. Анда кинотеатр директоры булып та, милли–мәдәни үзәктә сәнгать җитәкчесе булып та эшләргә туры килде. 1996 нчы елда Татарстанның Урал төбәгендәге даими вәкиллеге эшли башлады. (Анда Чиләбе, Курган, Свердловск өлкәләре,Пермь крае керә. Пермь хәзерге вакытта Идел буе федераль округына керсә дә,элеккечэ бездә калды).1998 нче елдан бирле әлеге вәкиллектә эшлим, ә моннан ике ел элек даими вәкил итеп куйдылар. Уралда яшәвемә 35 елдан артык вакыт үткән.

 

 

─ Юк, татарлар белән генә бәйле эшләр түгел безнең. Төп максатыбыз: Татарстанның бөтен өлкәләрен дә Урал төбәгендә таныту. Татарстан белән ике арада үзара мөнәсәбәтләр үсә бара. Безнең сәүдә, иктисад, сәламәтлек саклау, мәдәният буенча килешүләр бар. Планнар 2-3 ел саен үзгәреп тора. Аларның үтәлешен тикшереп тору безгә йөкләнгән. Уралда Татарстан белән эшләүче предприятиеләр саны 29 дан ким булмаска тиеш. Алар Татарстан продукциясен сата. Без быел Татарстан икътисадына 250 миллион инвестиция кертергә тиеш.

 

 

─ 2004 нче елдан башлап ел саен “Урал сандугачы” конкурсы үткәрәбез. Анда 9─10 төбәктән җырчылар килә. Җиңүчеләрне Казанда уза торган “Татар моңы”на сайлап алабыз. Өлкәдә уза торган сабан туйларында Алабуга, Кукмара, Баулы районнары катнаша. Алар белән үзара мәдәни багланышлар турында килешүебез бар. Быел Татарстанның 100 еллыгы кысаларында төрле мәдәни чаралар үтте. Ел саен 30 нчы августта Казан көнен уздыру күркәм гадәткә әйләнде. 21-22 ноябрдә “Шома бас!” дигән татар биюләре бәйгесе оештырырга уйлыйбыз. Анда җиде – сигез өлкәдән биючеләр катнашырга тиеш.Татарстан җырчылары гастрольләргә килеп тора. 13 декабрьдә Татарстанның 100 елллыгына багышланган чараларның соңгысы үтә.

 

 

─ Свердловск өлкәсендә 145 мең татар яши. (Урал төбәгендә 500 меңнән артык) 42 татар авылы бар. 29 мәдәният йорты, Уннан артык татар иҗтимагый оешмасы эшләп килә. (Ике яшьләр оешмасы эшли). 15 китапханәдә татар китаплары бар. 18 мәктәптә татар теле фән буларак укытыла. Әлегә атнага 2-3 сәгать кенә вакыт каралган. Киләчәктә арттырырга исәплибез. Шулай да татар теле белгечләре җитәрлек түгел. Яшьләрне Казанда укытып кайтару турында уйлыйбыз. Тырышсаң, татар телен саклап була.

 

 

─ Төп эшем булу сәбәпле, җыр икенче планга күчте. Шәһәрдә үткән чараларда чыгыш ясарга туры килә. Киләсе елга юбилей концертларымны оештырырга уйлап торам. Аннан соң баянга гына кушылып җырлавымны аудиокассетага яздырып, күптән ишетелмәгән җырларны яңгыратасым килә. Элекке җырлар онытылмаска тиеш. Илһам Шакиров, Рәшит Ваһапов, Флюра Сөләйманова кебек күренекле җырчыларыбызның репертуарындагы бик матур җырларны оныттырасы килми.

 

 

─ Бүген сәхнәдә заллар тутырган кайбер җырчыларны бөтенләй тыңламас идем. Тамашачы аларны тыңлый. Мин тыңларга яраткан кешеләр залларны тутыра алмый. Шулай да, булсын алар. Чүп-чары да, чиста суы да булсын. Халык тыңлап туйгач, барыбер яхшысын сайлап алыр әле. Тамашачыга әмер биреп булмый.

 

 

─ Аңа каршы чыккан кешеләрне яклыйм. Эстрада җырчысы ─ халык җырчысы, дигән сүз түгел ул. Аңа тотылган акча ─ музыка уку йортларында эстрада-джаз бүлекләре ачарга сарыф ителсә, яхшырак булыр иде, минемчә.

 

 

─ Авылга кайтып йөрибез. Узган ел җырчылар чакырып, Сабантуй сыман җыен үткәрдем. Киләсе елга шәҗәрә бәйрәме үткәрергә исәбем бар. Авылда безнең фамилияне йөртүчеләр күп. Нәселебез шәҗәрәсен язучы Дамир Гарифуллин төзегән иде. Шунысы сөендерә: авылыбыз яши, елдан− ел матурлана.