АЛАРГА ПРЕЗИДЕНТ КИРӘКМИ

Чечня башлыгы президент булырга теләми. Рамзан Кадыйровның узган атна ахырында ясаган белдерүен Төньяк Кавказдагы башка төбәк җитәкчеләре дә яклады. Мәсьәләне Дәүләт Думасында тикшермәкчеләр. Сәяси белгечләр исә төрле фикердә. Тик барысы да илнең Төп Законына ишарә ясый.

Илдә бер генә президент булырга тиеш! Чечня башлыгы Рамзан Кадыйровның моңа охшаш шигарьләре игътибарны җәлеп итми башлаган иде инде. Әмма бу юлы ул үзенә күрше-тирә төбәк башлыкларын да ияртте. “Мин Чечня парламентына республика башлыгының исемен үзгәртү мәсьәләсен тикшерергә тәкъдим ясадым инде, – диде Кадыйров. – Президенттан башка, теләсә кайсы исемне кабул итәргә әзермен”. Ә Чечнядә тәкъдимнәр күп булып чыкты. Кемдер Кадыйровның мехкда – чечен теленнән тәрҗемә итсәк, ил яки милләт атасы дип йөртелүен тели. Ә менә республика башлыгының матбугат сәркатибе Альви Кәримов республика башлыгын имам буларак күрә икән. Әйтергә кирәк, бу хәбәр мөселман руханиларын да гаҗәпкә калдырды. Әмма аның дини лидер түгеллеге, Россиянең исә дөньяви дәүләт булуын искә төшергәч, Рамзан Кадыйров бераз тынычланды һәм Чечня башлыгы дигән исемгә дә риза буласын әйтте.

Аның фикерен күрше-тирә төбәк башлыклары да күтәреп алды. Кабарды-Балкар җитәкчесе Арсен Каноков җирле парламентка башка исем табу бурычын инде сентябрь аенда ук йөкләргә җыена. Карачай-Черкас президенты Борис Эбзеевның матбугат хезмәте дә Кадыйров фикерен яклавын белдерде. Аннары исә Төньяк Кавказ республикалары башлыкларының Дәүләт Думасына уртак мөрәҗәгать белән чыгарга әзерләнүе билгеле булды. “Бердәм Россия” дә бу фикергә каршы түгел. Аның генераль совет президиумы секретаре, Дәүләт Думасы вице-спикеры Вячеслав Володин әйтүенчә, башка төбәк башлыклары да Чечня җитәкчесенең фикерен хуплый. Шуңа күрә “Бердәм Россия” фракциясе депутатлары законга үзгәрешләр кертергә риза.

Белгечләр арасында исә исем алмаштыру фикеренең Рамзан Кадыйровныкы булуына ышанмаучылар да җитәрлек. Андыйлар фикеренчә, тигезләү тәкъдиме Мәскәүдән чыккан. Әмма ул сүзләрне Чечня башлыгы авызыннан әйттерделәр. Бу исә ике як өчен дә файдалы. Кадыйров үзенең федераль үзәк белән бер фикердә булуын күрсәтте. Мәскәүдәгеләр исә аңа ишарәли алачак: менә бит, янәсе, тәкъдимне үзегез ясадыгыз. Тарих институты директоры, сәясәт белгече Рафаэль Хәкимов фикеренчә, әлеге тәкъдиме белән Кадыйров кабат үзенә игътибар җәлеп итәргә тели. “Аның турында әллә ни күп сөйләми башладылар, телевизор экраннарыннан да югалып бара. Үзен ничек тә булса күрсәтергә кирәк бит”, – ди ул. Исем алмаштыру фикерен хуплаган сәяси белгечләрнең күбесе Конституция тәртипләренә таяна. Анда исә төбәкләрнең тигез булуы хакында әйтелә. Каршы чыгучылар да илнең Төп Законына нигезләнә. Чөнки шул ук Конституция җирле җитәкченең исемен билгеләү хокукын тө­бәкләргә бирә. Ә Кадыйров тәкъдимен кешенең үзенә исем сайлый алмавы белән чагыштыралар.

Бүген Россиядәге 83 төбәкнең 21е республика исемен йөртә. Шулардан 14е – Чечня, Бурятия, Мари Иле, Удмуртия, Чуашстан, Саха (Якутия) республикасы, Адыгея, Дагстан, Ингушетия, Кабарда-Балкар, Карачай-Черкас, Төньяк Осетия республикасы, Башкортстан һәм Татарстанны президентлар җитәкли. Карелия, Алтай республикасы, Мордовия, Коми һәм Калмыкия белән республика башлыклары идарә итә. Тува һәм Хакасиядә төп җитәкче булып җирле Хөкүмәт башлыгы санала.