поиск новостей
  • 28.03 "Ак чәчәкләр кебек..." Кариев театры,18:30
  • 28.03 "Җан Баевич" Тинчурин театры, 18:30
  • 29.03 "Рөстәм маҗаралары" Кариев театры, 13:00
  • 29.03 "Кияүләр" Тинчурин театры, 18:30
  • 30.03 "Кәҗүл читек" Кариев театры, 11:00
  • 30.03 "Тапшырыл...ган хатлар" Кариев театры, 18:00
  • 30.03 ПРЕМЬЕРА "Флешка, рэп һәм мәхәббәт"Тинчурин театры, 13:00 һәм 17:00
  • 31.03 "Шәй-бу, шай-бу" Кариев театры, 18:00
  • 31.03 "Өч аршын җир" Тинчурин театры, 17:00
  • 02.04 Хан кызы Турандык. Тинчурин театры, 18:30
  • 03.04 Гомер буе сине көтәм. Тинчурин театры, 18:30
  • 04.04 Кияү урлау. Тинчурин театры, 18:30
  • 05.04 Гастрольләр: Тайна замка на холме. Хакасский национальный драм.театр. Тинчурин театры, 11:00 һәм 13:00
  • 05.04 Гастрольләр: Ханума. Хакасский национальный драм.театр. Тинчурин театры, 18:30
  • 06.04 Гастрольләр: Мастер и Маргарита. Хакасский национальный драм.театр. Тинчурин театры, 17:00
  • 07.04 Гастрольләр: Мелодия коралловых бус. Хакасский национальный драм.театр. Тинчурин театры, 17:00
  • 09.04 Җилкәнсезләр. Тинчурин театры, 13:00 һәм 18:30
  • 10.04 Синең хакта… Тинчурин театры, 18:30
  • 11.04 Ядәч! Исемдә! Бер гаилә трагикомедиясе. Тинчурин театры, 18:30
  • 12.04 Флешка, рэп һәм мәхәббәт. Тинчурин театры, 18:30
Бүген кемнәр туган
  • 28 Март
  • Ренат Әюпов - режиссер
  • Фирүзә Җамалетдинова - язучы
  • Артур Поляков - мәдәният хезмәткәре
  • Гиоргий Куприянов - дәүләт эшлеклесе
  • Вил Мәһдиев - көрәшче
  • Никах, юбилей,Туган кон,балалар бэйрэмен,торле кичэлэрне алып барабыз.8-4кэ хэтле шалтыратта аласыз.89393453961
  • Чистаидан иорт сатып Алам чистаинын узенэн 89274905164
  • 1 булмэле фатир моселман гаилэсенэ озак вакытка арендага бирелэ ЖК Салават купере. Собственник ( риелтор тугел!!!)89509488227.
  • Сдается 2-х комнатная квартира по ул. Ф.Амирхана порядочной семье на длительный срок. В квартире есть мебель, рядом остановка, магазины, рынок. Только граждане РФ без животных!!! 8-965-584-66-30 собственник.
  • Продаю листы нержавейки 530х630, толщина 3,5мм, запчасти на УАЗ.тел 89178553159.
  • Коттедж төзэргэ кирэк казанда минэм номер 89274905164
  • Баян сатыла. Казан. Тел.:89003238614
  • татар теленең аңлатмалы сүзлеге сатыла, 3 томда, Казан, Татарстан китап нәшрияты, 1981 ел. тел.8 919 647 47 91
  • Казанда оч булмэле фатирнын залына тэртипле кыз эзлим. Бигичев урамы. Риелторсыз 89600347300
  • Исэнмесез! Бенто тортларга hэм капкейкларга заказлар кабул итэм! Казан шэhэре. 89377708700 Динара.
Архив
 
19.11.2019 Язмыш

Аяк бармаклары белән рәсем ясаган

“Замана татарларының образларын тарихта калдырасым килә. Бүген фотоларның гомере кыска. Сыйфатлы карандаш, кәгазь исә портретларны озак сакларга мөмкинлек бирә”. Узган ел 95 яшендә бакыйлыкка күчкән танылган рәссам Хәйдәр Сайбаталовның теләге бу.

Мәрхүмнең хатыны Ифира ханым иренең һәм башка танылган рәссамнарның иҗатларын мәңгеләштерү өчен Президент Рөстәм Миңнехановка республикада пинакотека булдыру тәкъдимен җиткерергә җыена.

Хәйдәр абый Казахстанның Кустанай шәһәрендә туган, Ифира апа тумышы белән – Ташкенттан. Алар Ленинградта танышканнар. Дистә елдан артык Финляндиядә яшәгән гаилә моннан сигез ел элек Татарстанга күченеп кайта. Хәйдәр абый татар авылында яшәргә хыялланган. Кечкенә чактан ук “торна” кушаматы тагылган Ифира очраклы рәвештә ире белән Биектау районының Торнаяз авылына килеп төпләнә. Хәер, авылда торналар төшкәнен күргәне булмаса да, һавада очкан әлеге кошларны җылы якка ел саен кул болгап озатып кала ул. Капкаларына да, хәтта иренең кабер ташына да торна рәсемнәрен махсус ясатканнар. Авыл кешеләре әлеге гаиләне бик җылы кабул иткән. Монда авыл халкы гына түгел, иҗат итәр өчен табигать тә менә дигән.

Аяк бармаклары белән дә ясаган

Кечкенә Хәйдәр 3 нче сыйныфта укыганда стена газеталары чыгарган. Сыйныфташларның образларын кәгазьгә төшергән. Хезмәте өчен икмәк биргәннәр. Гаиләдә – 7 бала. Хәйдәр үзе ач булуына карамастан, әлеге телемнәрне әнисенә алып кайтып биргән. Шул вакытта мәктәпкә килгән мәгариф бүлеге комиссиясе әгъзасы, бу укучыдан даһи рәссам чыгачак, ди. Шуны ишетеп кала малай. Ул инде сугышка кадәр рәссам булып танылган, остаханәсе булган.

Хәйдәр абый 1944 елда сугышта яраланып, Ленинградта яшәргә калган. Ярчык эләккән уң кулы бөгелмәсә дә, I төркем инвалид иҗат итүдән туктамый. Госпитальдә рәсемнәрне хәтта аяк бармаклары белән ясый. Аның беренче портретлары – сугышта яраланган солдатлар. Осталыгын күреп, аерым бүлмә бирәләр, ярты елда 50ләп портрет эшләгән. Ләкин бу портретларның кайда икәнлеген белмиләр.

1954 елда читтән торып Мәскәү полиграфия институтын тәмамлый. Шуннан соң Ленинградтагы Пушкин йортына рәссам булып эшкә урнаша. Иске рәсемнәрне кабат яңартып, яшь буынга җиткерә. Санкт-Петербургта татар җәмгыятьләренә багышлап альбомнар иҗат итә рәссам. Сәясәтче, галимнәр, язучылар гына түгел, тышкы кыяфәте үзенчәлекле булган кешеләргә дә битараф калмаган ул.

“Сагынудан елый идек”

Финляндиягә Миккели шәһәре губернаторы Уки Воутилайнен чакырган аны. Баерга дип китмиләр, иҗат итәргә шартлар булганга 13 ел яшиләр анда. Сурәтләрен ясатырга теләүчеләр чиратка языла торган булган. Анда галерея, күргәзмәләр оештыралар, фин портретларыннан торган альбом төзи. Шушы хезмәтләре өчен алтын билгесе белән бүләкләнә. Финляндиянең 11 Президенты һәм аларның гаиләсенең портретларын ясауны да рәссам Хәйдәр агага ышанып тапшырганнар. Ифира апа тәржемәче, үзе дә рәсемнәр ясый, иренең эшендә һәрвакыт ярдәм итә. Инглиз, фин телләрен бик җиңел өйрәнгән.

Финляндиядә яшәгәндә, татар җырчыларының кассеталарын тыңлап, елый идек, ди Ифира ханым. Күңелләре Татарстанга тартыла. Беренче тапкыр Сайбаталовлар Казанга 2003 елда килгәннәр. Шул вакытта тарихчы Әнвәр Хәйри Хәйдәр Сайбаталовка татар зыялыларының фотосурәтләрен биреп җибәрә. Бер елдан соң әлеге гаилә җәй көне кабат башкалабызда яшәп, иҗат итеп китә. Милләттәшебез Казанның меңьеллыгы уңаеннан Карл Маркс урамындагы Сәнгать музеена 110 портрет бүләк итә. 2007 елда Хәйдәр абый ТГПУ тулай торагында яшәп, тугыз ай буе вуз галимнәренең портретларын ясый. Аны Япониягә дә чакыралар, әмма ул Татарстанны сайлый.

Туристларны авылга чакырып була

Ифира ханым әйтүенчә, Татарстан 80 елдан артык гомерен рәсем сәнгатенә багышлаган милләттәше Хәйдәр Сайбаталов белән горурланырга тиеш.

– Кайчак иремә, карандаш, кәгазьдән башка яши алмыйсың, – дип әйткән чакларым да булды. Ул исә: “Чынлап та яши алмыйм, кул эшсез тормаска, көн саен нидер ясарга тиеш”, – ди иде. Иремнең 3 мең портреты бар. Бу – халкыбызның гына түгел, дөньяның да байлыгы. Аның хезмәтләреннән альбом эшләүләрен, мирасын цифрлаштыруларын телим. Рәссамнарның шәхси әйберләрен, хезмәтләрен саклау өчен фонд булдыру мөһим. Германиядә пинакотеканың искесе һәм яңасы бар. Бездә андый нәрсә юк. Аны Татарстанда да булдырырга кирәк. Әгәр оештырылса, Хәйдәрнең иҗат җимешләрен шунда тапшырыр идем, – ди 80 яшьлек Ифира ханым. Әлегә ул аларны өендәге махсус бүлмәдә саклый.

2003 елдан 2017 елга кадәр Хәйдәр абый 300ләп татар кешесенең портретын ясаган. Хезмәтләре арасында 500 портрет – финнарныкы. Ифира апа ире хөрмәтенә өендә музей да оештырмакчы була. Татар авылын саклап калу өчен, мәдәниятне үстерергә кирәк, дип саный ул. Музей оештырылса, анда укучыларны, булачак рәссамнарны, хәтта фин туристларны да җәлеп итеп булыр иде, ди. Рәссамның тарих белән бәйле ядкәрләре дә бар. Пушкинның портретларын төшерүче (копировальщик) буларак танылган Хәйдәр абыйга шагыйрьнең йөзегенә охшатып эшләнгән балдак бүләк иткәннәр, язучы Михаил Шолохов исә алтын каләм тапшырган. Авылны яндырган фашистларны хөкем иткәндә шаһит булган Хәйдәр абыйга җибәрелгән судка чакыру кәгазе дә саклана.

 


Сәрия МИФТАХОВА
Ватаным Татарстан
№ --- | 19.11.2019
Ватаным Татарстан печать

▲ Өскә
 
Матбугат-инфо
Матбугат.ру
Ватаным Татарстан
Шәһри Казан
Бердәмлек
Рәшит Ваһапов фестивале
Камал театры
Тинчурин театры
Татар дәүләт филармониясе
Ирек мәйданы
Татарстан яшьләре
Кариев театры
Идел
Өмет
Татарстан китап нәшрияты
Милли Музей
Шаян
Татаркино
Ханский дом
Татар телен һәм ТР яшәүче халыклар вәкилләренең<br />туган телләрен саклау, үстерү мәсьәләләре комиссиясе
«Элита»