поиск новостей
  • 29.03 "Рөстәм маҗаралары" Кариев театры, 13:00
  • 29.03 "Кияүләр" Тинчурин театры, 18:30
  • 30.03 "Кәҗүл читек" Кариев театры, 11:00
  • 30.03 "Тапшырыл...ган хатлар" Кариев театры, 18:00
  • 30.03 ПРЕМЬЕРА "Флешка, рэп һәм мәхәббәт"Тинчурин театры, 13:00 һәм 17:00
  • 31.03 "Шәй-бу, шай-бу" Кариев театры, 18:00
  • 31.03 "Өч аршын җир" Тинчурин театры, 17:00
  • 02.04 Хан кызы Турандык. Тинчурин театры, 18:30
  • 03.04 Гомер буе сине көтәм. Тинчурин театры, 18:30
  • 04.04 Кияү урлау. Тинчурин театры, 18:30
  • 05.04 Гастрольләр: Тайна замка на холме. Хакасский национальный драм.театр. Тинчурин театры, 11:00 һәм 13:00
  • 05.04 Гастрольләр: Ханума. Хакасский национальный драм.театр. Тинчурин театры, 18:30
  • 06.04 Гастрольләр: Мастер и Маргарита. Хакасский национальный драм.театр. Тинчурин театры, 17:00
  • 07.04 Гастрольләр: Мелодия коралловых бус. Хакасский национальный драм.театр. Тинчурин театры, 17:00
  • 09.04 Җилкәнсезләр. Тинчурин театры, 13:00 һәм 18:30
  • 10.04 Синең хакта… Тинчурин театры, 18:30
  • 11.04 Ядәч! Исемдә! Бер гаилә трагикомедиясе. Тинчурин театры, 18:30
  • 12.04 Флешка, рэп һәм мәхәббәт. Тинчурин театры, 18:30
  • 13.04 Яратам! Бетте-китте! Тинчурин театры, 17:00
  • 14.04 Полиционер. Тинчурин театры, 17:00
Бүген кемнәр туган
  • 29 Март
  • Шәкүр - җырчы
  • Рөстәм Абязов - дирижер
  • Илфат Фәйзрахманов - журналист
  • Мөхәммәт Сабиров (1932-2015) - дәүләт эшлеклесе
  • Айгөл Хәйри - җырчы
  • Ринат Хәйретдинов - көрәшче
  • Никах, юбилей,Туган кон,балалар бэйрэмен,торле кичэлэрне алып барабыз.8-4кэ хэтле шалтыратта аласыз.89393453961
  • Чистаидан иорт сатып Алам чистаинын узенэн 89274905164
  • 1 булмэле фатир моселман гаилэсенэ озак вакытка арендага бирелэ ЖК Салават купере. Собственник ( риелтор тугел!!!)89509488227.
  • Сдается 2-х комнатная квартира по ул. Ф.Амирхана порядочной семье на длительный срок. В квартире есть мебель, рядом остановка, магазины, рынок. Только граждане РФ без животных!!! 8-965-584-66-30 собственник.
  • Продаю листы нержавейки 530х630, толщина 3,5мм, запчасти на УАЗ.тел 89178553159.
  • Коттедж төзэргэ кирэк казанда минэм номер 89274905164
  • Баян сатыла. Казан. Тел.:89003238614
  • татар теленең аңлатмалы сүзлеге сатыла, 3 томда, Казан, Татарстан китап нәшрияты, 1981 ел. тел.8 919 647 47 91
  • Казанда оч булмэле фатирнын залына тэртипле кыз эзлим. Бигичев урамы. Риелторсыз 89600347300
  • Исэнмесез! Бенто тортларга hэм капкейкларга заказлар кабул итэм! Казан шэhэре. 89377708700 Динара.
Архив
 
18.11.2019 Җәмгыять

Каз чистартучылар: “Сезонга 40–50 мең сум акча эшлибез”

Авылда һәр чорның үз мәшәкате, үз бәрәкәте, үз муллыгы. Инде менә хәзерге вакытта татар халкының иң матур йолаларының берсе – каз өмәләре гөрли. Без дә Буа районының Ташкичү авылына барып, каз өмәсендә катнашып кайттык.

 “Сезонга 40–50 мең сум акча эшлибез”

Ташкичүнең даны күпләп каз асраучылар авылы буларак еракларга таралган. Биредә яшәүчеләр, ким дигәндә, йөз кош тәрбияләп үстерә. 700–800, хәтта 1 мең кош тотучылар да бар. Кайчандыр 2 меңгә кадәр асраучылар да булган.

– Барысы да энем Илһамнан башланды. Ул унөч ел элек беренче булып күп итеп каз сатып алып үстерде. Шуннан соң башкалар да аның үрнәгендә тәвәккәлләделәр. Авылның русча атамасы – Каменный Брод. Безне хәзер күрше-тирә авыллар Каз Брод дип кенә йөртә, – дип елмаеп каршы алды безне Миләүшә Вәлиева.

Без барган көнне өмә нәкъ менә шуларда – Миләүшә һәм Радик Вәлиевләр гаиләсендә булды. Гадәттә, күпчелек авылларда каз өмәләре кар төшкәч, җирләр туңдыргач кына үткәрелә. Ә монда өмәләр ноябрь башыннан ук гөрли икән инде. Кар яуганны көтеп ятмый халык. Алучы булганда, тизрәк сату җаен карый. Тиз арада сатылып бетмәгән очракта да, көн җылы, дип куркасы юк, зур-зур суыткычларга тутырып куялар.

Без килеп җиткәндә эш тулы куәтенә гөрли иде инде. Авыл халкы һәр эшне дә иртүк башларга күнеккән бит ул. Бу көнне өмәчеләр 90 каз чистартты. Аңа кадәр Вәлиевләр 70не суеп эшкәрткән булган инде. Быел барлыгы 200дән артык каз үстергән.

Ләкин башка авылларда уза торган өмәләрдән аермалы буларак, эшне авыл апалары түгел, ә күрше Чуашстан республикасыннан килгән хатын-кызлар белән башкаралар.

– Казларыбыз күп булгач, авыл халкы гына эшләп бетерә алмый. Аннан соң, алар да каз асрый бит, үзләрендә дә эш бик күп, – ди хуҗабикә.

Чуашстанның Батыр районындагы Кызыл Чишмә авылыннан килеп эшләүче апалар чөкердәшеп, рәхәтләнеп көлешеп, җырлашып эшләделәр. Алар арасында иң өлкәне 64 яшьлек Маруза Җамалетдинова булып чыкты.

– Үзебездә эш булмагач, өмә вакытларын зур түземсезлек белән көтеп алабыз. Сезон 1,5 айга сузыла. Бу вакыт эчендә, гадәттә, 40–45 кешегә ярдәм итәбез. Көн саен йөрсәң, якынча 40–50 мең сум акча эшләп була, ләкин бу бик авыр. Кул бармаклары, бил сызлап авырта башлый. Шулай да күмәкләшеп, сөйләшеп, җырлашып эшләгәндә күңелле. Хуҗалар якты йөз белән каршы алалар, тәмле ашаталар, эшне оештыралар, – ди Маруза апа.

Алар әйтүенчә, бер каз йолкыган өчен 120 сум акча бирәләр. Гадәттә, бер өмәдә бер кеше ун каз йолкый. Килешү шулай. Нәфесләнеп, кеше өлешенә керү килешми. Өмәгә барасы кешеләр саны да бер атна алдан билгеле була икән. Ишетми-белми калсаң, эшсез дә калуың бар.

– Шулай да бөтен кешегә дә теләп бармыйбыз. Авыр холыклы кешеләрдә эш бармый. Әле бер, әле икенче мәшәкать килеп чыгып тора андыйларда. Йә казлары артык пешеп китә, йә үтүкләре эшләми, – ди алар.

Апалар сүзенә караганда, бер казны тулысынча чистарту өчен бер кешегә бер сәгатькә якын вакыт кирәк. Аларның хезмәтләрен хуҗалар да бәяли.

– Алар булганда кош асрап була әле. Каз чистарту – мәшәкатьле, җаваплы эш бит. Ә бу апалар эшнең җаен белә, осталыклары зур. Аңлатырга да кирәкми. Барысын да үзләре белеп эшли, – ди үзе дә күпләп казлар асраучы Салих Әхмәдуллин.

Ике йөз каз биш үгезгә тиң

Мәшәкате күп булып, табышы бер дә күренмәсә, шулкадәр каз асрап азапланмаслар да иде. Авыл халкы әйтүенчә, сату белән дә проблемалар юк. Казның түшкәсен дә, эч-башларын да, йонын да бик теләп алалар икән. Каклап, ыслап та саталар.

Миләүшә Вәлиева әйтүенчә, өмә булганның икенче көнендә үк казларны Казанның зур кибетләр челтәренә алып китәләр. Анда аларны каклап та, ыслап та саталар.

– Бездән килограммын 400 сумнан алып китәләр дә, Казанда килосын 2100 сумнан саталар. Ләкин вакыты чыкса, алар да алмый башлый. Шуңа күрә тизрәк эшкәртеп, сатып бетерү ягын карыйбыз. Зур кибетләрдә кечкенәрәк кошларга ихтыяҗ зур, чөнки эре казлар 5000–7000 сумга чыга. Андый бәягә бөтен кеше дә алырга риза түгел шул. Безнекеләр арасында 6 килограммга кадәр җиткәннәре дә бар, – ди Миләүшә апа.

Салих Әхмәдуллин әйтүенчә, күпләп каз асрау – бик табышлы. Быел алар гаиләсе дә 110 каз үстергән.

– Бездә өмә алданрак булды. Казларны алып китеп бетерделәр инде. Сату белән бервакытта да проблемалар булганы юк. Керем дә яхшы. Кергән акчасы буенча да, үстерү буенча да 200 каз биш үгезне каплый. Ул типми, сөзми, үстерергә дә биш ай вакыт җитә. Тагын бер мөһим ягы: балалар эшкә өйрәнеп үсә. Башкалар эшсезлектән интегеп утырганда, безнекеләр җәй буе бәбкә саклый, – ди Салих Әхмәдуллин.

Ташкичүдә казның килосын 350–400 сумга саталар.

– 4200–4400 граммлы казларны 1800–2000 сумга алдылар. Эч-башларның бер комплектын 250 сумнан җибәрәбез. Каклаган каз өчен 2500 сум куябыз. Бу кошларны алганга биш ай да юк әле, – ди хуҗабикә.

Ә кошларны алар Питрәч районының Богородское авылыннан барып алганнар. Шунысы мөһим: йөз каз алган очракта, хөкүмәт 10 мең сумны субсидия итеп кайтара. Халыкка әнә шул ярдәм дә бик нык булышкан. Аны авылның 40 кешесе алган.

Казны кайнар суда түгел, ә үтүкләп пешекләүнең дә үз хикмәте бар икән. Моның өчен каз өстенә сулы чүпрәк куялар да берничә минут үтүк бастырып тоталар.

– Беренчедән, кайнар суда пешекләү ысулы безгә туры килми, чөнки каз күп. Икенчедән, алай йолкынган йонның сыйфаты начаррак була. Ә без йонны сатабыз. Чегәннәр килограммын 850–900 сумнан килеп ала. Узган юлы эшкәрткән 70 каздан 19 килограмм йон чыкты. Шул ук көнне килеп алып киттеләр, – ди Миләүшә апа.

Авыл халкы әйтүенчә, бер каздан 300 грамм йон чыга. Димәк, 100 казның йоны гына да аларны сатып алу бәясен каплый дигән сүз.

– Табышны махсус утырып санаган юк анысы. Ләкин начар түгел. Кереме булса да, булмаса да, каз асрау безнең авыл халкының канына сеңгән инде. Көз көне: “Киләсе елга алмыйбыз инде. Мәшәкате күп”, – дигән кешеләр язын барыбер алып кайта, – ди Радик Вәлиев.

Әлеге авылны эстрада артистлары да үз итә. Салават Фәтхетдинов, Илназ Минвәлиев, Данир Сабиров, Рифат Зарипов кебек популяр җырчыларны тәмле казлар белән сыйлаучы авыл да әле бу.

– Салават гадәттә Яңа ел алдыннан каклаган каз сорый. Күчтәнәчкә дип 40–50шәр каз алып китә ул авылдан. Башкаларга Казанга илтеп бирәбез, – ди Салих абый.

Авылда быел иң күп казны Салават Нигъмәтуллин алган. 600 каз үстергән. Узган ел абыйсы белән бергә 1500 каз саткан булганнар.

– Узган ел иртәрәк, сентябрьдә үк суеп сата башлаган идек. Шуңа күрә урнаштыру белән бернинди дә проблемалар булмады. Чаллыга, Казанның “Бәхетле” кибетләренә, агросәнәгать паркына илттем. Быел ничек буласын әйтә алмыйм. Терлек асрауга караганда, отышлырак, әлбәттә, – ди ул.

Табышын санадык та, укучыларыбызда мәшәкате бер дә юк икән дигән хис калмасын тагын. Ансыз булмый, әлбәттә. Кошларга ризык юнәтәсе, авырсалар, дәвалыйсы бар.

– Кошлар да авырмый тормый инде. Шунда ук антибиотик бирергә, вакытында дәвалап өлгерергә кирәк. Бераз гына соңга калсаң да, эшләр харап, – диде Салих абый.

Казанда – каз өмәсе

Шушы көннәрдә Иске Татар бистәсендә дә шаулап-гөрләп каз өмәсе узды. Әлеге чараны “Татар утары” ресторанының генераль директоры Венера Шаһиәхмәтова оештырды.

– Бервакыт дусларымның авылына кайттым. Шунда каз өмәсенә эләктем. Башыма бер уй килде. Туктале, мин әйтәм, моны бит Казанда да үткәреп була, дим. Халыкка бик ошый. Милли гореф-гадәтләребезне башкаларга да күрсәтәсе килә бит. Киләчәктә дә бу традицияне дәвам итәрбез дип уйлыйбыз, – ди ул. Шәһәр халкының мондый бәйрәмгә сусаганы күренеп тора. Хәтта “Каз өмәсе”нең театральләштергән өлешен күрсәтүче артистлар да, мондый чара яшьлеккә кайтара, ди.

– Үзебез дә авылда үсеп, каз йолкыган кызлар без. Каз өмәсенең Казанда оештырылуын белгәч, бик сөендек. Монда ике ел рәттән киләбез инде. Алдан әзерләнәбез. Быел да Илфат Камалиев пычакларын кайрап килде. Ул иң җаваплы эшне башкара: казларны суя, – ди Габдулла Кариев исемендәге театр артисты Энҗе Камалиева.

– Заманында каз да суйдык, мамыгын да сибеп йөри идек. Бу күренеш безне авылга, балачакка кайтара. Алия каз йолкыячак, – дип сүзгә кушыла шул ук театр артисты Фәнис Кәлимуллин.

Халыкка әлеге йоланы дүрт артист күрсәтте – Камалиевлар һәм Кәлимуллиннар гаиләсе.

– Бик оста эшлиләр. Яшьлекккә кайткандай булдык. Узган ел да килгән идек. Бик ошатып кайттык, – ди 69 яшьлек Гөлфия Шакирова.

Зилә Кәримова җәен Питрәчтә торса, кышка Казанга күченә икән.

– Без – биш хатын-кыз. Казанда узган милли бер генә чараны да калдырмыйбыз. Гореф-гадәтләрне, йолаларны, телебезне саклаган урын дип “Татар утары”н саныйбыз. Халыкның күңелен күреп, коймак, чәй белән сыйлап җибәрәләр. Оештыручыларга рәхмәт, – ди ул.

“Каз өмәсе”н карарга килүчеләр арасында яшьләр дә күп. Казанда белем алучы студентлар икән.

– Мин – рус кызы. Телне белмим, аңламыйм. Әмма бүген рәхәтләнеп биеп тордым. Бу бәйрәмнең нәрсә икәнен яхшы аңладым. Бик ошады. Киләчәктә татар телен өйрәнергә кирәк дигән фикергә килдем, – ди КФУның 2 курс студенты Светлана Пономарева.

Ә менә Нәкыя ханым Казанга кунакка килгән. Финляндиядә яши икән.

– “Каз өмәсе”нә эләгермен дип уйламаган идем. Бик ошаттым, күреп шаккаттым, – ди ул.

Чынлап та, гармун тавышы бирегә узып баручыларны да чакырып алды булса кирәк. Беркем оялып тормый, рәхәтләнеп күңел ача. Ә артистлар халыкны уята белә. Илфат Камалиевның “усал ата каз”га әйләнүе бөтен кешене урыннан кузгатты. Биемәгән кеше калмады. “Капкалы”, “Йөзек салыш”ны да уйнадылар.

– “Каз өмәсе”н “Татар утары” өченче ел үткәрә инде. Шәһәрдә яшәсәк тә, авылга кайтып килгәндәй булабыз, – ди Иске Татар бистәсен үстерү һәм Кабан күле ярларын төзекләндерү фонды, Татарстанның ресторан һәм кунакханә җитәкчеләре берләшмәсе җитәкчесе Зөфәр Гаязов. – Элек бу йола вакытында егетләр уңган-булган кызларны үзләренә сайлап ала торган булган. Кем нинди эшкә оста, барысы да каз эшкәрткәндә күренгән. Безнең халык каздан ни генә пешерми, – ди ул.

Биредә каз итеннән пешерелгәннәреннән тыш, тагын бик күп тәмле ризыклар белән сыйланып була. Өмәдәге коймакны гына алыйк. Пешекчеләр тәлинкәгә куеп тора, ул минут эчендә юкка чыга.

– Без ризыкларны элеккечә пешерәбез, мичтә утын ягып әзерлибез. Аның тәме дә безнең бала чактагы кебек,– ди Венера Шаһиәхмәтова.

Миләүшә Вәлиевадан җәй көне ашар өчен каз каклау рецепты

Чистарткан көнне үк казның эчен-тышын яхшылап тозлыйбыз, бер көн тозда батырып тотабыз. Шуннан соң муенын яхшылап тарттырып, канатларын кыстырып, чормага элеп куябыз. Шул килеш язга кадәр тора. Шуннан соң мартта алып, артык тозларын сөрткәләп, казның эченә тозлы арпа тутырып, сары кәгазьгә төреп, җиләс урынга куябыз.


Зөһрә САДЫЙКОВА
Ватаным Татарстан
№ --- | 17.11.2019
Ватаным Татарстан печать

▲ Өскә
Матбугат-инфо
Матбугат.ру
Ватаным Татарстан
Шәһри Казан
Бердәмлек
Рәшит Ваһапов фестивале
Камал театры
Тинчурин театры
Татар дәүләт филармониясе
Ирек мәйданы
Татарстан яшьләре
Кариев театры
Идел
Өмет
Татарстан китап нәшрияты
Милли Музей
Шаян
Татаркино
Ханский дом
Татар телен һәм ТР яшәүче халыклар вәкилләренең<br />туган телләрен саклау, үстерү мәсьәләләре комиссиясе
«Элита»