“ӘТӘЙ КАЙТТЫ!” – БУ БИТ НИНДИ ШАТЛЫК

Сугыш... Нинди ачы сүз. Анда күпме язмышлар киселгән, күпме өметләр өзелгән. Камышлы районының кечкенә генә Дәүләткол авылыннан да йөздән артык кеше беренче көннәрдән үк сугышка чыгып киткән, шуларның кырык дүртесе мәңгегә яу кырларында ятып калган.

Туган, үскән җирләренә кайтмаган солдатларны искә алып, Бөек Җиңүнең 65 еллыгын билгеләп үткән көннәрдә, күп урыннарда, шул исәптән кечкенә авылларда да, алар хөрмәтенә һәйкәлләр ачылды. Татарлар күпләп яшәгән Камышлы районының Бозбаш, Неклюдово, Никиткино, Чулпан, Яңа Ярмәк, Дәүләткол авылларындагы халыкның күптәнге, йөрәк түрләрендә йөрткән хыяллары, ниһаять, тормышка ашты.

Шуларның берсендә – Дәүләткол авылында үткәрелгән тантанада булырга туры килде миңа. Аның кебек күп кечкенә авыллар таралып, җимерелеп, җир йөзеннән юкка чыксалар да, Дәүләткол әле һаман исән, тырышып-тырмашып гомер кичерүен дәвам итә.

Авылның нәкъ уртасында, күптән түгел генә яңартылган манаралы мәчет каршында мәрмәр һәйкәл пәйда булды бу көнне. Ул кайтмый калган сугышчылар белән беррәттән, көнне-төнгә ялгап басуларда, терлекчелек фермаларында эшләгән, мылтык күтәрергә яраксыз булган олы яшьтәге бабайлар һәм ирләрен, улларын фронтка озаткан хатыннар, аналар истәлегенә дә багышланган иде, дип уйлыйм.

Тантанага авыл халкы җыелып бетүгә, авылдашыбыз Рәфис Гыйззәтов үз кулы белән төзәтеп, өр-яңадан җыйган 1954 елгы “Победа” машинасында җилдертеп кенә, Дәүләткол хатын-кызлары арасында бүген бердәнбер сугыш ветераны Минсәрвәр апа Сафинаны өеннән алып килде. Һәм менә Камышлы авылы җирлегенең үзидарә башлыгы Минзаһит Сафин белән Минсәрвәр апа фронтта һәлак булган дәүләтколлыларның исемлеге язылган мәрмәр ташны ачтылар. Тантанада муниципаль район башлыгы Рафаэль Баһаутдинов та, авыл халкын хөрмәт итеп, бик матур чыгыш ясады.

Ленинград блокадасыннан исән-имин калган олы яшьтәге Зөлкагыйдә апа Низамова сүз алып, сугыш ачлыкларының газабы турында сөйләгәндә, күпләрнең күзләре яшь белән тулды.

Мөдәрис абый Гыйззәтов үзенең чыгышында: “Сугыш безнең авыз тутырып әйтергә “Әти” дигән иң кадерле сүзебезне тартып алды. Аталары сугыштан исән-имин кайтып, бер ел гына яшәп калган балалар да бик тә бәхетле иделәр ул вакытта. Әтиләренең каберләренә барып искә алыр урыннары бар иде андыйларның. Ә бүген күпләребезгә яңадан бәхет иңгән кебек тоелды. Үзләре кайтмасалар да, әти-бабаларыбызның исемнәре кайтты авылыбызга", – дип өзгәләнеп сөйләде.

“Әтиемнең кабере кайларда икән, – дип уйлап йөргән чакларым күп булды. Бүген мин аның шул каберен тапкандай булдым. "Әтәй кайтты!" - бу бит нинди шатлык. Хәзер күпләребезнең килеп искә алыр урыны булды. Хөкүмәт һәм җирле хакимият башлыкларына моның өчен мең рәхмәт”, –диде минем әнием Фәнүзә Сәгыйдуллина да (әтисен, минем бабамны, 1941 елда Смоленск урманында барган каты сугышларның берсендә юкка чыккан Миңнулла Хәйруллинны искә алып).

Сәйфулла Яруллин кызы Әлфия апа Гыйззәтуллина да барлык туганнары исеменнән хуҗаларга һәм авыл халкына рәхмәт белдереп, үзенең Дәүләтколга багышланган шигырен укыды.

Әйе, шулай итеп бу көнне авылыбызның 44 йортына солдат әтиләребез кайтты!!!

Расих хәзрәт Вакказов сугыш кырларында һәлак булган шәһитләргә багышлап Коръән сүрәләре укыганнан соң:

– Һәйкәлнең мәчет каршы-на куелуы бик дөрес булган. Изгеләр исемлеге мәңге онытылмасын, - дип төгәлләде үзенең сүзен.

Бөек Ватан сугышы тәмамлануга инде 65 ел узса да, Әфган, Чечня юлларын үткән, 1941-1945 елларда сугышта һәлак булган солдатларның оныклары Фәнис Гыйззәтов, Эльвир Сафиуллин, Азат Гарифов кебек яшьләребез дә сугыш афәтенең ачысын бик яхшы беләләр. Кечкенә генә авылыбызда һәйкәл ачу сугышта һәлак булучыларга түгел, күбрәк исәннәр өчен кирәк иде.

Сугыш тарихының чынбарлыгын үзгәртмичә киләчәк буынга җиткерү үзебездән тора. Соңгы елларда моңа бигрәк тә зур әһәмият бирелә башлады. Бабаларыбыз сөйләп калдырган дөреслекләр өскә калкып чыга хәзер. Зәңгәр экраннардан Бөек Ватан сугышы, Әфган сугышы турындагы кинофильмнарны караганда, йөрәкләргә кан сава.

Тылда калганнар да сугыш ачысын бик күп татыдылар. Сугыштан соң илне яңа баштан кору чорында күргән хәсрәтләр турында язып та бетерерлек түгел. Шул афәтле елларда ирләр эшен үз иңнәрендә күтәргән ялгыз аналар, тол хатыннар, ачлы-туклы яшәгән ятим балалар күргәнне киләчәк буын беркайчан да күрмәсен иде.

Сугыш кырында ятып калган авылдашларыбызның исемлеген барлаган активистлар Зөлфия Дәрҗемановага, Нәсимә Сафиуллинага аеруча зур рәхмәт әйтәсе килә. Шушы мәрмәр һәйкәл янына без утырткан чыршы, каен үсентеләре нык тамырлы булып үссеннәр, авылыбыз югалмасын, Дәүләтколобызның киләчәге якты булсын иде.

Яңа ачылган һәйкәл янында.

Ленинград блокадасын кичергән өлкән яшьтәге авылдашыбыз Зөлкагыйдә әби НИЗАМОВА.

Бәйрәмдә катнашкан ветераннар.