Васил Гарифуллин: “Хәер сорашып, милли кадрлар әзерләп булмый”

– Журналистлар әзерләү өчен быел университетка сигез бюджет урыны би­релә. Шуның яртысы – татар бүлегенә. Соңгы елларда бюджет урыннарының саны гел 4-5 тирәсендә тибрәлде. Татар бүлегендә соңгы вакытларда гел 10–12 студент укыды. Бары узган гасырның туксанынчы елларында гына татар төркеменә 20ләп студент җыя алдык. Максатчан укыту программасы быел да дәвам итәчәк. Былтыр аны “Яңа Гасыр” телера­дио­компаниясенең генераль директоры Илшат Әминов үз үрнәгендә башлап җи­бәрде. Телерадиокомпания өч студентны үз хисабына укытуга кереште. Быел да бу эшне дәвам итәчәкләр. Бу тәҗрибә бик уңышлы булды, конкурста чит төбәкләрдән дә яшьләр катнашты. Татарстан Президенты да, әлеге проблемага игътибар итеп, республика хисабыннан журналистлар әзерләү буенча күрсәтмә бирде. Шуның нигезендә тагын ун кешене укырга алдык. Шул исәптән “Алтын каләм” фестива­лен­дә җиң­гән бер бала респуб­лика хисабына урыс бү­леген­дә белем ала. Татар төрке­мендә 12 кешене тү­ләүсез укытабыз. Илдә максатчан программа буенча журналистларны беренче тапкыр әзерләү бу. Без мондый ихтыяҗ хакында дистә елдан артык әйтеп килдек. Тик озак вакыт әлеге фи­кер­гә игътибар итүче генә булмады. Ниһаять, боз кузгалды...

 

Милли кадрлар әзерләү дәүләт сәясәте булырга тиеш. Урыннар бирегез дип, хәер сорашып кына хәл итә торган әйбер түгел бу. Федераль вуз кысасында гына да хәл итеп бетереп булмый моны. Безнең вуз­ның максаты – белем сыйфаты буенча дөнья күлә­мендә танылу, иң алдынгы вузлар белән көндәшлек итү. Шуңа күрә Татарстанда милли университет булдыру ихтыяҗы  көн кадагындагы мәсьәлә булып кала. Милли психолог, икътисадчы да, милли социолог, юрист та кирәк. Суд эшләре дә татарча үсеш алырга тиеш. Федераль вузның уставында, укыту инглиз-урыс телендә алып барыла, дип язылган. Татар телендә укыту каралмаган. Шулай да бу мәсьәләдә җи­тәкчелегебез белән ур­так тел табып эшлибез, милли бүлектә укучыларга күп­челек фәннәр­не туган телдә укытабыз. Бездәге нигез­ләмәләр буенча һәр уку төркемендә 25әр студент укырга тиеш булуга ка­рамас­тан, кечкенә төркем­нәр белән татарча эшләргә рөхсәт бирәләр.

 

 

– Исем үзгәртү кечкенә струк­тураларны эреләнде­рү процессына бәйле. Оп­тимальләштерүдән беркая да китә алмыйсың. Иң соңгы булып, безнең 4-5әр генә кеше эшли торган вак кафедралар берләште. Без хә­зерге вакытта “Журналис­тика һәм медиакоммуникация югары мәктәбе” исемен йөртәбез. Мондый үз­гә­реш­ләрнең белгечлекләр әзерләүгә тискәре йогынтысы юк. Киресенчә, бел­геч­лекләрнең саны арта гына бара.

 

 

– Хәзерге күзәтүләр буенча иҗат итүчеләр кимеде дип әйтмәс идем. Мәктәп балалары өчен оештырыла торган төрле бәйгеләргә килгән эшләрдә татар теле язмышына карата үз фи­керләрен белдерү, бүгенге вәзгыять белән килешмәү күренә. Бу, минемчә, милли журналистиканы үстерә генә. Журналистика белән бәйле конкурслар күп. Без аларда еш кына бер үк укучыларны күрәбез. Димәк, очраклы гына катнашмыйлар. Әйткәнемчә, соңгы вакытта журналистика өлкәсе белән кызыксынучы актив балалар саны арта бара. Бәйгеләрдә җиңүчеләрне иҗади имтиханнардан азат итәбез. “Алтын каләм” җи­ңүчесе исә бюджет урынына укырга керә. Әмма бүген журналист булырга теләгән балаларның киләчәгенә ясалма киртәләр дә куела. Беренчесе БДИга бәйле. Журналистика бүлегенә укырга керү өчен урыс әдәбиятыннан сынау би­рергә кирәк. Әмма яшь­ләр­нең күбесе аны сайламый. Күпләр, мәсәлән, җәмгыять белемен сайларга тырыша. Чөнки аның нәтиҗәсе күп төрле белгечлекләргә сынау тотканда исәпкә алына. Икенчесе – югары уку йортларында бюджет урынна­рының саны елдан-ел кими баруы.

 

– Бу – журналистика түгел. Кызганычка, безнең илдә журналистиканың вазифалары тиешенчә башкарылып бетми. Журналистлар “урман санитары” эшен башкаручы бүре кебек җәмгыятьнең санитарлары бу­лырга, кайда тискәре проб­лема бар, шуны күрер­гә, аны хәл итү юлларын күрсәтергә тиеш. Яхшыны үрнәк итеп күрсәтергә була анысы. Ләкин бездә күбрәк әнә шулай, мактау белән генә шөгыльләнеп, журналистика пиарга әйләнә. Ә социаль челтәр, интернет исә чүплек өемен хәтерлә­тә. Дөрес, аннан да файдалысын эзләргә була, әмма табуы кыенрак. Интернеттагы мәгълүмат, ялган мәгъ­лүмат өчен беркем җавап бирми. Кайберәүләр чел­тәр­дә ир­тән торуга нәрсә ашаганына, нинди кием кигәненә, кайсы җире авыртканына кадәр яза. Бу нинди журналистика? Элек иҗат ке­шеләре көндәлек алып бара иде. Ләкин үз­ләре өчен генә. Ә болай эчке дөньяң­ны бар кешегә чы­гарып сел­кү кирәкме икән? Бәл­кем, танылган кеше булса, кызыклыдыр. Әм­ма хәзер һәр кеше шуның белән мавыга башлады.

 

Әгәр кеше дөрес мәгъ­лүмат, тәрбия, фикер ише­тер­гә тели икән, сыйфатлы журналистиканы сайларга тиеш.

 

 

– Без мәктәпләрдә җәм­гыять белеме, география, му­зыка, әдәбиятны һәм баш­­касын да өйрәтәбез. Бик әйбәт. Ләкин әдәбият халыкка зур йогынты ясамый бүген. Татар әдәбия­тында елына ничә әсәр дөнья күрә икән? Ул китап­ларны актив рә­веш­тә укыйлармы? Югыйсә шул әдә­биятны өйрәнү бе­лән шөгыльләнә торган зур гыйльми институтыбыз да бар. Медиа өлкәсен махсус фәнни яктан тикшерү, аны җайга салып тору, дөрес юлга юнәлтү, дәреслекләр, тиешле методикалар булдырып, балаларны кече яшьтән мәгълүмат чаралары белән эшләргә өйрәтү мөһим. Россиядәге күп кенә төбәкләрдә андый фәнни үзәкләр бик актив һәм файдалы эшләп килә.

 

Ә бездә бу мөһим тармакны фәнни өйрәнү җайга салынмаган. Татарстан бу яктан да башкаларга үрнәк булырга тиеш!