поиск новостей
  • 28.03 "Ак чәчәкләр кебек..." Кариев театры,18:30
  • 28.03 "Җан Баевич" Тинчурин театры, 18:30
  • 29.03 "Рөстәм маҗаралары" Кариев театры, 13:00
  • 29.03 "Кияүләр" Тинчурин театры, 18:30
  • 30.03 "Кәҗүл читек" Кариев театры, 11:00
  • 30.03 "Тапшырыл...ган хатлар" Кариев театры, 18:00
  • 30.03 ПРЕМЬЕРА "Флешка, рэп һәм мәхәббәт"Тинчурин театры, 13:00 һәм 17:00
  • 31.03 "Шәй-бу, шай-бу" Кариев театры, 18:00
  • 31.03 "Өч аршын җир" Тинчурин театры, 17:00
  • 02.04 Хан кызы Турандык. Тинчурин театры, 18:30
  • 03.04 Гомер буе сине көтәм. Тинчурин театры, 18:30
  • 04.04 Кияү урлау. Тинчурин театры, 18:30
  • 05.04 Гастрольләр: Тайна замка на холме. Хакасский национальный драм.театр. Тинчурин театры, 11:00 һәм 13:00
  • 05.04 Гастрольләр: Ханума. Хакасский национальный драм.театр. Тинчурин театры, 18:30
  • 06.04 Гастрольләр: Мастер и Маргарита. Хакасский национальный драм.театр. Тинчурин театры, 17:00
  • 07.04 Гастрольләр: Мелодия коралловых бус. Хакасский национальный драм.театр. Тинчурин театры, 17:00
  • 09.04 Җилкәнсезләр. Тинчурин театры, 13:00 һәм 18:30
  • 10.04 Синең хакта… Тинчурин театры, 18:30
  • 11.04 Ядәч! Исемдә! Бер гаилә трагикомедиясе. Тинчурин театры, 18:30
  • 12.04 Флешка, рэп һәм мәхәббәт. Тинчурин театры, 18:30
Бүген кемнәр туган
  • 28 Март
  • Ренат Әюпов - режиссер
  • Фирүзә Җамалетдинова - язучы
  • Артур Поляков - мәдәният хезмәткәре
  • Гиоргий Куприянов - дәүләт эшлеклесе
  • Вил Мәһдиев - көрәшче
  • Никах, юбилей,Туган кон,балалар бэйрэмен,торле кичэлэрне алып барабыз.8-4кэ хэтле шалтыратта аласыз.89393453961
  • Чистаидан иорт сатып Алам чистаинын узенэн 89274905164
  • 1 булмэле фатир моселман гаилэсенэ озак вакытка арендага бирелэ ЖК Салават купере. Собственник ( риелтор тугел!!!)89509488227.
  • Сдается 2-х комнатная квартира по ул. Ф.Амирхана порядочной семье на длительный срок. В квартире есть мебель, рядом остановка, магазины, рынок. Только граждане РФ без животных!!! 8-965-584-66-30 собственник.
  • Продаю листы нержавейки 530х630, толщина 3,5мм, запчасти на УАЗ.тел 89178553159.
  • Коттедж төзэргэ кирэк казанда минэм номер 89274905164
  • Баян сатыла. Казан. Тел.:89003238614
  • татар теленең аңлатмалы сүзлеге сатыла, 3 томда, Казан, Татарстан китап нәшрияты, 1981 ел. тел.8 919 647 47 91
  • Казанда оч булмэле фатирнын залына тэртипле кыз эзлим. Бигичев урамы. Риелторсыз 89600347300
  • Исэнмесез! Бенто тортларга hэм капкейкларга заказлар кабул итэм! Казан шэhэре. 89377708700 Динара.
Архив
 
20.04.2010 Җәмгыять

ИҖАТ КЕШЕСЕНӘ ХӨРМӘТ

Төн йокыларын калдырып, ашау-эчүне онытып күңелеңдә йөрткән иң кадерле, иң яшерен хисләрне кәгазь битенә күчерәсең... Көннәр буе, кайберәүләр хәтта еллар буе иҗат газапларында янганнан соң, кемдер синеке генә булган иҗат җимешеңне урлый... Югыйсә авторлык хокукларын яклап «карак»ны хөкем итәргә, дөреслекне эзләргә дә була. Тик иҗатчыларның күбесе моңа кул селти...

«Катюша»ны җырларга ярыймы?

 

Имеш, авторлык хокукларын яклау максатыннан хәзер хәрби җырларны сәхнәгә менеп башкару тыела икән. Җырлыйсың икән – акчаңны түлисең. Гадәттә, фронт җырларын ветераннар, олы яшьтәгеләр җырлый. Хәзер «Катюша»ны башкарган өчен алар акча түләргә тиеш буламыни? Бу имеш-мимешләргә ачыклык кертү өчен (Россия авторлар җәмгыяте) РАҖ белән элемтәгә кердек. ТРның халык артисты, композитор, башкаручы Зөфәр Хәйретдинов әйтүенчә, бу Самарада булган очрактан соң бер журналистның күпертеп язган фикерләре генә. Чынбарлыкта исә хәл болайрак.

 

Узган ел Самараның Октябрь районына 70 ел тулу уңаеннан шәһәр хакимияте концерт оештырган булган. РФ Гражданнар кодексының 1229 нчы маддәсе нигезендә, теге яки бу әсәрне куллану (аерым искәрмәләрдән тыш) автор рөхсәте яки авторга гонорар түләү шарты белән башкарылырга тиеш. Октябрь районы хакимиятенә дә әлеге чараны оештырганда РАҖ белән килешү төзеп, башкарылачак җырларга рөхсәт сорарга кирәк булган. Әмма алар әлеге законны үтәүдән баш тарткан. РАҖның Идел буе филиалы Октябрь районының Прокуратурасына мөрәҗәгать иткәч, авторлык хокукларын бозмау өчен хакимияткә РАҖ белән лицензия килешүе төзергә тәкъдим итсәләр дә, нәтиҗә уңай булмаган. Хакимият җаваплылыкны үз өстеннән төшереп, җырны барысын да башкарган үзешчән җырчылар һәм ансамбльләргә кайтарып калдырырга тырыша.

 

РАҖ хезмәткәрләре исә, сугышны кичергән җиңүче ветераннарыбызга зур ихтирам, хөрмәт белән карыйбыз, диләр. Алар фикеренчә, бу очракта авторлык хокуклары сакланмау өчен әсәрләрне башкаручы үзешчән коллективлар түгел, ә нәкъ менә чараны оештыручы хакимият органнары җавап бирергә тиеш. Тиздән Бөек Җиңүнең 65 еллыгы уңаеннан узачак бәйрәм тантаналарында да фронт темасына җырлар яңгыраячак. РАҖ белән килешү төземәгән оештыручылар белән тагын судлашып йөрисе булырмы икәнни? Бу мәсьәләне күздә тотып, аңлашылмаучанлыклар килеп чыкмасын өчен РАҖ РФ Гражданнар кодексына үзгәрешләр кертергә кирәк дип саный. Дәүләт бәйрәмнәре, хәйрия чаралары вакытында башкарылган җырларны ирекле куллану турындагы тәкъдим белән ул РФ Дәүләт Думасына да мөрәҗәгать итәргә җыена. Чын авторлары инде күптән вафат булган, халык җырларына әйләнеп беткән җырлар өчен акча түләттермәү чыннан да гаделрәктер мөгаен.

 

Балаңны тартып алган кебек

 

Авторлык хокуклары сакланмау очраклары белән язучылар, шагыйрьләр аеруча еш очраша. «Бер мәктәпкә очрашуга баргач, үземнең әсәремне пьесалар җыентыгында күргәч, гаҗәпләнеп калдым. Мондый китап басылганын белми дә идем әле», – ди язучы Мәдинә Маликова. Ә бит мондый очраклар санап бетергесез. Кайдадыр басылган хикәя, җыентыкларда кулланылган өзекләр өчен гонорар түләүче юк. Авторның хезмәте тиешенчә бәяләнми. Ә бит якынча гына исәпләп караганда да, авторларга шактый сумма түләнми кала. Әйтик, ниндидер җыентыкта үзенә әйтеп тормый гына бер танылган язучының алты битлек әсәрен бастырганнар ди. Бер табак 2000 сум тора дип кенә санасак та, 6000 сум гонорар «тәти»се булган. Бүгенге язучылар өчен бер меңе дә акча югыйсә. Хәер, татар иҗатчылары теләнеп йөри торганнардан түгел. Акча түләмәгәнгә күнегеп беттеләр бугай инде.

 

 Бер галимне беләм мин. Аның ничә еллар буе сәяхәттә йөреп, үз темасын җентекләп, ныклап өйрәнеп, архивларда казынып язылган хезмәтеннән өзекне икенче берәү үз язмасында кулланып, журналда үз фамилиясе белән бастырып чыгарды. Бу көтелмәгән плагиатны галим бик авыр кичерде, хәтта хастаханәдә дә дәваланып чыкты. Әйе, гонорар түләнмәү бер хәл, үзләренең рөхсәтеннән башка әсәрен алып бастыру иҗат кешесенең күңелен тырный, йөрәген әрнетә шул. Драматург, күп җырлар авторы, башкаручы Зөлфәт Хәким дә: «Әле күптән түгел генә бер яшь җырчының «Нәрсә булды сиңа бүген?» дигән җырымны башкарачагын белеп алдым. Рөхсәт бирмәдем. Җырларым – ул минем шәхси әйберләрем кебек, аларны берәүгә дә рөхсәтсез бирәсем килми», – ди. Монда хаклык та бар. Ни өчен әле автор үзенең товарын бер белмәгән кешеләргә таратырга тиеш? Хакын түләмәсәләр дә, рөхсәт булса да сорасыннар ичмаса!

 

Җырларны кем ничек отып кала – шулай башкару элек тә булган. Бөек Ватан сугышы елларында аеруча популярлашып киткән С. Хәкимнең «Юксыну» җырының, мәсәлән, 30дан артык варианты башкарылган. Аны хәзер дә кайвакыт ялгыш татар халык җыры дип игълан итәләр. Профессор Илдар Низамов гел, журналистның язмасы, иҗат җимеше – ул аның яңа туган сабые кебек, дип әйтергә ярата. Монда да әдип тудырган образларны, аның стилен, язу үзенчәлекләрен күчерү, сорамыйча алу баласын урлауга тиң ләбаса.

 

 РФ Җинаятьләр кодексының 146, 180 нче маддәләрендә искәртелгәнчә, авторлык хокукларын бозу иң авыр җинаятьләрнең берсе булып санала. Автор рөхсәтеннән башка аның әсәрен кулланган өчен 500 меңгә кадәр штраф каралган. Әмма бездә үз хокукларын яклап, гаделлек даулап йөрүчеләр юк диярлек. Язучыларның күбесе җан азыгы алу өчен яза, рәхмәт сүзенә дә риза була. Менә шул рәхмәт дигәнгә күнә-күнә татар язучылары, татар әдәбияты мескен хәлгә төшеп бара да кебек инде. Татар китабының урыны подвалда, татар язучысын күпләр акчасызлыктан интегеп йөрүче хыялый итеп күзаллый. Язучы өстәлгә язарга тиеш, дигәнме берәү?! Югыйсә иҗат кешесе дә җан азыгы белән генә тук булмый...

 

Дөрес, хәзер һәр язган иҗат кешесенә түли башласаң, гонорар җиткереп булмас иде. Үз акчасына китап бастыручылар моңа мохтаҗ да түгел анысы. Бәлки, кемнең хикәя, повестьларына сорау зур, кайсы авторның әсәрләре китап киштәләрендә җыелып ятмый – шуларга даими гонорар түләү гаделрәк булыр?! Һич югы, кемнең дә булса шигырен үз җыентыгыңа кертергә телисеңме, җырын зур сәхнәдә башкарасыңмы, композиторның әсәреннән кайбер өлешләрен үз әсәреңә кушарга уйлыйсыңмы – бу хакта авторны алдан кисәтеп, рөхсәт сорарга кирәк. Талантлы иҗатчыларны хөрмәтләү, хезмәтен бәяләү, аларга олы ихтирам билгесе булыр иде бу.


Эльвира МОЗАФФАР
Шәһри Казан
№ |
Шәһри Казан печать

▲ Өскә
Матбугат-инфо
Матбугат.ру
Ватаным Татарстан
Шәһри Казан
Бердәмлек
Рәшит Ваһапов фестивале
Камал театры
Тинчурин театры
Татар дәүләт филармониясе
Ирек мәйданы
Татарстан яшьләре
Кариев театры
Идел
Өмет
Татарстан китап нәшрияты
Милли Музей
Шаян
Татаркино
Ханский дом
Татар телен һәм ТР яшәүче халыклар вәкилләренең<br />туган телләрен саклау, үстерү мәсьәләләре комиссиясе
«Элита»