поиск новостей
  • 29.03 "Рөстәм маҗаралары" Кариев театры, 13:00
  • 29.03 "Кияүләр" Тинчурин театры, 18:30
  • 30.03 "Кәҗүл читек" Кариев театры, 11:00
  • 30.03 "Тапшырыл...ган хатлар" Кариев театры, 18:00
  • 30.03 ПРЕМЬЕРА "Флешка, рэп һәм мәхәббәт"Тинчурин театры, 13:00 һәм 17:00
  • 31.03 "Шәй-бу, шай-бу" Кариев театры, 18:00
  • 31.03 "Өч аршын җир" Тинчурин театры, 17:00
  • 02.04 Хан кызы Турандык. Тинчурин театры, 18:30
  • 03.04 Гомер буе сине көтәм. Тинчурин театры, 18:30
  • 04.04 Кияү урлау. Тинчурин театры, 18:30
  • 05.04 Гастрольләр: Тайна замка на холме. Хакасский национальный драм.театр. Тинчурин театры, 11:00 һәм 13:00
  • 05.04 Гастрольләр: Ханума. Хакасский национальный драм.театр. Тинчурин театры, 18:30
  • 06.04 Гастрольләр: Мастер и Маргарита. Хакасский национальный драм.театр. Тинчурин театры, 17:00
  • 07.04 Гастрольләр: Мелодия коралловых бус. Хакасский национальный драм.театр. Тинчурин театры, 17:00
  • 09.04 Җилкәнсезләр. Тинчурин театры, 13:00 һәм 18:30
  • 10.04 Синең хакта… Тинчурин театры, 18:30
  • 11.04 Ядәч! Исемдә! Бер гаилә трагикомедиясе. Тинчурин театры, 18:30
  • 12.04 Флешка, рэп һәм мәхәббәт. Тинчурин театры, 18:30
  • 13.04 Яратам! Бетте-китте! Тинчурин театры, 17:00
  • 14.04 Полиционер. Тинчурин театры, 17:00
Бүген кемнәр туган
  • 29 Март
  • Шәкүр - җырчы
  • Рөстәм Абязов - дирижер
  • Илфат Фәйзрахманов - журналист
  • Мөхәммәт Сабиров (1932-2015) - дәүләт эшлеклесе
  • Айгөл Хәйри - җырчы
  • Ринат Хәйретдинов - көрәшче
  • Никах, юбилей,Туган кон,балалар бэйрэмен,торле кичэлэрне алып барабыз.8-4кэ хэтле шалтыратта аласыз.89393453961
  • Чистаидан иорт сатып Алам чистаинын узенэн 89274905164
  • 1 булмэле фатир моселман гаилэсенэ озак вакытка арендага бирелэ ЖК Салават купере. Собственник ( риелтор тугел!!!)89509488227.
  • Сдается 2-х комнатная квартира по ул. Ф.Амирхана порядочной семье на длительный срок. В квартире есть мебель, рядом остановка, магазины, рынок. Только граждане РФ без животных!!! 8-965-584-66-30 собственник.
  • Продаю листы нержавейки 530х630, толщина 3,5мм, запчасти на УАЗ.тел 89178553159.
  • Коттедж төзэргэ кирэк казанда минэм номер 89274905164
  • Баян сатыла. Казан. Тел.:89003238614
  • татар теленең аңлатмалы сүзлеге сатыла, 3 томда, Казан, Татарстан китап нәшрияты, 1981 ел. тел.8 919 647 47 91
  • Казанда оч булмэле фатирнын залына тэртипле кыз эзлим. Бигичев урамы. Риелторсыз 89600347300
  • Исэнмесез! Бенто тортларга hэм капкейкларга заказлар кабул итэм! Казан шэhэре. 89377708700 Динара.
Архив
 
11.11.2009 Язмыш

БЕР КЕШЕ ЯЗМЫШЫ

Фәрит Иделленең әтисе Әмрулла Аги – үзенчәлекле язмышлы кеше. Аның “Бер кеше язмышы” дигән китабын укыгач, моңа тагын бер кат инанасың. Бу китап “Мәгариф” нәшриятында рус һәм латин графикалы татар телендә чыккан иде. Шушы көннәрдә инглиз телендә дә чыкты. Әмрулла Аги Пенза губернасында дөньяга килә. Әмма ул Россиядә 4 яшькә кадәр генә яши. Калган гомере мөһаҗирлектә үтә. 1945нче елда кулга алынып, Себергә озатыла. Сталинның җәза лагерьларында 20 ел интеккәч, гаиләсен алып, башка мөһаҗирләр белән Төркиядән АКШка күчә. Әмрулла Агиның бу повесте аның башыннан кичкәннәре хакында хатирә һәм васияте, тормышка булган чиксез мәхәббәте турындагы китап.

 
 
 
 
 
 
КИТАПКА РИМЗИЛ ВӘЛИЕВ КЕРЕШЕ
 
Бу китап, аның авторы кебек үк, бик үзенчәлекле. Әмрулла Аги (Әмрулла Хөсәен улы Агиев) Пенза губернасының Нагур авылында 1912нче елда туган. Хәзер бу авыл Мордовиянең Олы Шуструй авылының бер урамы гына инде. Әмрулланың әтисе Хөсәен Агиев Корея һәм Кытайда сәүдә итеп, ябылган чиктән үтә алмыйча, Россиягә кире кайтмый кала. 1916 елда аның хатыны Гайниҗамал кечкенә Әмрулла белән ире артыннан гомерлеккә чит җирләргә китә.
 
Агиевлар гаиләсенә туган якларын яңадан күрергә насыйп булмый. Бу дөняда 90 ел яшәгән Әмрулла Русиядә үзенең беренче 4 елын гына үткәрә. Аның калган тормышы иммиграциядә уза. Хәер, 1945-1965 елларда ул гаиләсеннән аерыла: кулга алынып Кытайның Чәнчун шәһәреннән Себергә җибәрелә. Әмрулланы 58нче маддә буенча шпионажда гаепләп, 10 елга хөкем итәләр.
 
Чынлыкта исә, Әмрулла Аги Кытайдагы татар җәмгыятенең иң актив әгзасы була, ул татар класслары ача, мәдәни кичәләр, үзешчән театр спектаклләрен оештыра, гәҗит нәшер итүдә катнаша. Ләкин ул вакытта татар халкының тарихы, мәдәнияте белән кызыксыну, үз халкыңның киләчәге турында кайгырту бик каты җәзалана шул. 10 ел төрмәләрдә утырганнан соң да аны гаиләсе янына кире җибәрергә ашыкмыйлар. Тагын 10 ел дәвамында ул поселениедә яши. Шушы еллар дәвамында ул рус телен камилләштерә, тарихи ватанындагы әче тормышның чынбарлыгын үзендә тоеп яши, ләкин катлаулы тарихлы ата-бабалар ватанын, аның халкын яратудан барыбер туктамый.
 
 Үзенең тормыш иптәше һәм өч улы белән Әмрулла Аги бары тик 20 ел узгач кына очраша. Лагерьлар һәм Себердәге урман кисүләр артта кала, ул Төркиядә яши башлый. Аннары башка татар иммигрантлары белән бергә АКШка күчеп китә. Соңгы көннәренә кадәр тиктормас Әмрулла Аги Кушма штатларының көнчыгыш ягы татар җәмгыятенең активисты булып тора. Ул мин җитәкләгән гәҗиттәге татарлар белән эшләүче “Ватан” җәмгыяте белән тыгыз элемтәдә торды. Казандагы милли-мәдәни оешмаларга, татар зыялыларына Әмрулла Агидан котлаулар, хатлар еш килеп торды. Үз халкының тормышындагы һәр мөһим вакыйга хакындагы фикерләрен ул безгә җиткереп торды. Гомеренең соңгы көннәренә кадәр ул үз ышануларына тугры булып калды.
 
Әмрулла һәм Шәмсенур бик әйбәт балалар үстерделәр. Аларның икесе – Фоат белән Фәрит инженерлар. Ню-Йоркта яшиләр. Кече улы Фәрит Европалы булып калды, Ул Русиядә, Татарстанда еш була.
 
Агиевларның зур гаиләсе төрле илләрдә яшәүче балалары, киленнәре, оныклары – барысы да ана телләрен, гореф-гадәтләрен, татар халкының тарихын онытмыйлар, алар ата-бабалар иленең бәхетле киләчәге турында хыяллана, көчләреннән килгән хәтле татар халкының яшәешенә, аның үсешенә зур өлеш кертә. Алар башка халыклар белән бергә дусларча яшәү тәҗрибәсен туплаган, үз халкының үзенчәлеген саклап калып, башкаларның мәдәни кыйммәтләрен дә үзләштергән.
 
Әтисенең эшен аеруча уңышлы итеп Фәрит Аги дәвам итә. Ул Төркиядә, Германиядә яши, соңгы елларда Чехиядә эшли. Бөтен дөнья татарлары аны чит илдәге татар диаспорасының танылган шәхесе, III Бөтендөня татар конгрессы делегаты, билгеле журналист, “Азатлык” радиосы директоры Фәрит Иделле буларак беләләр. Ата-анасы анда гаделлек хисе, үз милләтенә, халкына мәхәббәт тәрбияләгән.
 
Әмрулла Агиның уллары үз әтиләрен бик ярата иделәр, шуңа да аның үткән тормышы турындагы язмалары улларына иң кадерле бүләк булды. Алар, бу язмаларны туплап, туганнары һәм дуслары өчен генә булса да, китап итеп чыгарырга булдылар. Ләкин тарихчылар, белгечләр әлеге китапны замана, кеше язмышы турындагы хакыйкатне кызыклы һәм кыйммәтле әсәр дип саныйлар.
 
Кызганыч, Әмрулла Аги үзенең китабын күрә алмады. Бу әсәр ике Бөтендөнья сугышын, Сталин репрессияләрен кичергән, ватаны һәм якыннары белән озакка сузылган аерылышудан тилмереп, иреккә чыгу бәхетен татыган шул замана кешеләренең язмышы хакында аның иң беренче һәм соңгы китабы иде. Үлемнән качып чит-ят җирләргә киткән нәк менә шундый кешеләр, кайда гына яшәсәләр дә, үз-үзләренә тугры булып кала алдылар. Алар үзләре һәм халкы ниләр кичергәнне беркайчан да онытмыйлар.
 
Әмрулла Агиның үзенең ачы язмышы авыр тормышы турында китап язуы турында беркем дә белми. Бу хакта ул 2001 елның 5 гыйнварында Ню-Йоркта вафат булгач кына билгеле була. Әлеге китап – үзенең 90 яшлегенә нибары бер генә ай җитә алмаган Әмрулла Агиның узган гомере хакында истәлеге. “Бер кеше язмышы” исемле китабы белән ул үзенең яшәүгә бетмәс мәхәббәтен безгә васыять итеп калдырды.

---
Мәгариф
№ --- | 11.11.2009
Мәгариф печать

▲ Өскә
Матбугат-инфо
Матбугат.ру
Ватаным Татарстан
Шәһри Казан
Бердәмлек
Рәшит Ваһапов фестивале
Камал театры
Тинчурин театры
Татар дәүләт филармониясе
Ирек мәйданы
Татарстан яшьләре
Кариев театры
Идел
Өмет
Татарстан китап нәшрияты
Милли Музей
Шаян
Татаркино
Ханский дом
Татар телен һәм ТР яшәүче халыклар вәкилләренең<br />туган телләрен саклау, үстерү мәсьәләләре комиссиясе
«Элита»