Ркаил Зәйдулла: Бауман урамына чыксаң, ун ел элек үлгән танышыңны да очратырга мөмкин

– Проект белән кергән идем, – диде ул. – Исләре дә китмәде. Милләт өчен янасың-көясең... Ә алда салкын стена. Төртеп аударырлык түгел.

 

Мин чак көлеп җибәрмәдем. Егерме еллар элек тә ул, акча сорап, төрле оешмаларның ишеген кагып йөрергә маһир иде. Кемдер шуның өчен аңа “Проект” дип кушамат та такты. Нишлисең, бар бездә андый кешеләр – милләт гаме тынгы бирми! Бу танышымның да халкыбыз язмышына кагылышлы идеяләре бихисап булды һәм, акчага терәлеп калмаса, ул проектларның барысы да тормышка ашасы иде. Хәер, танышымның кыяфәтенә караганда, вак-төяк уңышсызлыклар аны милләт өчен көрәштән читкә тибәрмәгән. Тәвәккәл һәм максатчан иде аның кыяфәте.  Бите шома, киеме бик ыспай иде. Шактый проекты инде гамәлдә димәк.

 

Әле дә Казан мәктәпләрендә татар рэпы ярышы үткәрергә йөри икән. Рэп! Татарныкы! “Заман белән бергә атлаганда гына яшьләргә йогынты ясап була”, –  дип мине дә ышандырырга маташты ул. Ышанмадым.  Ул да артык кыстамады. Мине ышандырудан ни файда?  Ул инде утыз битле проект язып министрлыкка тапшырган, уңай җавап көтеп йөри. “Татар телен үстерү өчен, беләсеңме, аларга күпме акча бүленә?!” – диде ул, төсе уңган күзен елтыратып.

 

– Белмим, – дидем мин гаепле төстә. Тик күңелгә җылы керде: мондый елгыр милләтпәрвәрләр булганда татар теле үсәчәк әле, мәт-ти-ти.

 

“Проект” белән кул алышып хушлаштык. Милләт гаме гүя аның юеш уч төбенә үк күчкән иде.

 

Бу дөньяда берни үзгәрми инде. Әллә Рәсәйдә генә берни үзгәрмиме? А. Островскийның “Урман” пьесасындагы (1870 елда язылган!) бер диалог искә төште. Ике алпавыт сөйләшә:

 

“Милонов. Уар Кирлы-ыч, мин үзем ирек өчен, азатлык хакына; кысуга, изүгә каршы мин... Әлбәттә, халык өчен, әхлакый өлгермәгәнне күздә тотып... Болай бит без кая барып чыгабыз?! Купислар банкрот, аксөякләр юксыл... Килешегез, ниһаять, һәркемнең чыгымын закон белән чикләргә кирәк, һәрбер катлауга, һәрбер сыйныфка үз өлешен билгеләргә. Һәркем үз урынын белсен.

 

Бодаев. Соң, проектыңны чыгарып сал! Хәзер проектлар заманы, һәркем үз проекты белән мәш килә. Курыкмагыз, аптырамаслар, анда әле сезнекеннән дә ахмаграк проектлар бардыр.” (Тәрҗемә минеке. – Р.З.)

 

Әлбәттә, “халык өчен” борчылучылар күп бездә. Президентыбыз Рөстәм Миңнехановның инициатив кешеләргә хәерхаһ икәнен белгәнгә, өстәге инстанцияләргә йөзләгән бизнес-проектлар тәкъдим ителә. Сүз дә юк, арада сирәк-мирәк бик файда китерердәйләре дә бардыр. Без бит талантлы, булдыклы һәм башка сыйфатларга ия халык. Ә татар телен, әдәбиятын, сәнгатен үстерү җәһәтеннән безгә тиңнәр юк.

 

Рөстәм Миңнехановның чит илләргә, чит төбәкләргә баргач, анда яшәүче татарлар белән очрашуы матур гадәткә әверелде. Ул аларга хәлдән килгәнчә ярдәм итәргә тырыша, оешмаларына Татарстан хөкүмәте исеменнән автобуслар бүләк итә. Читтәге милләттәшләребезнең рухи ихтыяҗларын Татарстан җөмһүрияте дә кайгыртырга тиешлеге хакында Төп Кануныбызга да язылган. Менә Венада да Президент татар диаспорасы белән күрешкән. Әйтергә кирәк, яшәү өчен иң җайлы шәһәрләр рәтендә Австрия башкаласы беренче урында тора. Ләкин үзләрен татар дип хисаплаучы кайбер фидакярләр өчен бу гына тулы бәхет була алмый. Матди байлык кына ни ул?! Татар телен развивать надо немедленно! Безнең ничә елларга сузылган буш сүздән алар хәбәрдар һәм моның күпмедер дивидендлар китерәсен дә белә. Алар инде Президент килүгә проектлар әзерләп куйган. Бер хосусый балалар бакчасы мөдире Гөлнара Якупова дигән ханым татар төркеме ачарга җыена, имеш. Ул үзе, әлбәттә, татарча белми, тәрбиячеләр арасында да татарча белүче юк, һәм иң гыйбрәтлесе – бакчасында ничә татар баласы булуын да төгәл әйтә алмаган, димәк, алары да юк; тик бит Татарстан Мәгариф министрлыгыннан белгечләр чакырып семинар үткәрергә була, Казандагы балалар бакчалары белән элемтә урнаштырырга... Менә сиңа әзер проект! Моның өчен Татарстан хөкүмәтеннән матди ярдәм генә кирәк! Ягъни: акча бир! Акча бир!

 

Президент кушса, безнекеләр, тыныч, бәхетле генә яшәп яткан Венаны шаулатып, андый гына семинарны үткәреп кайтырлар анысы. Күнекмәгән эш мәллә? Австрия, кем әйтмешли, кул сузымы гына, ерак Австралиядә сабан туе үткәргән бар безнең! Шунысы гына күңелне кыра: Австрия ул Австрия шул! Анда бездәгедәй күрәләтә күзгә төтен җибәреп булмый. Бер авыз татарча белмәгән балаларны “татар төркеме” дип берничек раслый алмыйсың. “Азатлык” радиосы хәбәрчесенең шул җәһәттән соравына җавап итеп моның ише бакчаларның җитәкчесе Рива Рудиссер фрау-ханым белдергән әнә: “Булырмы, булмасмы, әйтә алмыйм. Президент килүен һәркем үз проектын күрсәтү һәм Татарстаннан ярдәм алу өчен кулланып калырга тырышты”.

 

Кытайлар, кайда гына барып чыкмасын, асыл ватаннарына ярдәм итәргә тырыша. Яһүдләр дөньясы Израиль өчен җан ата. Хәтта таҗик гастарбайтеры да, авызыннан өзеп, эш хакының бер өлешен иленә, туганнарына җибәрә. Без дә төшеп калганнардан түгел, Ватаныбызны проектлар белән сөендерәбез. Илдәге проектларга иш янына куш була. Татар ул Африкада да татар.