Тамада маҗаралары

Кем соң ул тамада? Олуг язучыбыз Г.Ахунов “Олы язга сәяхәт” дигән повестенда тамада турында менә нәр­сә­ләр яза: “Табын алып бару, ягъни Кавказ якларында аеруча модага кер­гән, инде урта Ру­сиягә дә килеп җит­кән тамадалык аеруча җи­тезлек-тап­кыр­лык, та­бын­­дагыларның хол­кын-фи­гылен, зәвыгын белүне та­ләп итә. Тамаданы Кавказ халыклары безнең сүз, ди­ләр, ләкин ул төрки телләр­дән кергән сүз: ягъни Тәгам ата дигән сүз була. Аң­ла­тыбрак әйтсәң, ашатучы, эчертүче, әмма исерт­мәүче. Тәгам ата кешеләр белән кешеләрне, күңелләр белән күңелләрне бәйли, теләсә кайсы вакытта, телә­сә кемгә якасыннан тотып алып сүз бирә, шушы­лар­ның барысын эшләп бе­тергәч, төн урталарында өстәлләрне дә, ке­ше­ләрне дә бергә бәй­ләп, урамга чыгарып ата”.

 

Тамадада актер, музыкант, шагыйрь сыйфатлары булырга тиеш. Ул халкы­быз­ның гореф-гадәтләрен, йолаларын яхшы белүче, халык тамашаларын гади, миһер­бан­лы, тапкыр, тәр­бияви үт­кәрүче зыялы шәхес булырга тиеш.

Аның хәтере яхшы булырга: күп кенә яңа җыр­ларны, тостларны, такмак­лар­ны, төрле уеннарны бе­лергә һәм аларны мәҗ­лес­ләрдә кызык итеп кулланырга да тиеш. Тамада булып ирле-хатынлы, үзе генә, ике-өч кеше бергә йөрү­челәр дә бар. Мәҗ­лесләрдә янында аппаратурасы бе­лән берәр музыкант һәм җырчылар да булса, тамадага җиңелрәк туры килә. Яшьрәк чакта, баянны култык астына кыстырып, миңа да берара тамада, гармунчы булып йөрер­гә туры килде. Бу вазыйфаны үтәгән­дә баштан кичкән кызыклы да, гый­брәтле дә хәлләрне сезнең белән дә уртаклашасым килә.

 

Туйга барганда, мин үзем­не нигәдер бик киеренке, читлек эчендәге кош сыманрак, бәхет­сез­рәк итеп хис итә идем. Ә менә мәҗлесне әйбәт кенә үткәреп, кайтыр юлга чыккач, үземне ниндидер зур эш башкарган, бәхет­ле кеше итеп тоям. Аллага шө­кер, мәҗлесләрнең төрле­сен кү­рергә туры килде. Кайбер туйларда утырырга урын булмый, ач кайткан чаклар да булгалады. Әгәр мәҗлестә бер-ике таныш кешене оч­ратсаң, аны алып бару күпкә җиңел­рәк. Кайбер вакытларда ашарга күп булса да, ашау үтми. Ашасаң да, эчкә ризык булып төш­ми. Андый чакта ничек тә мәҗ­лесне тизрәк үткәреп җи­бәрү турында уйлыйсың.

 

Нәкъ әкияттәгечә, иң саран кешеләр – байлар. Бер елны бер язучыбыз Казан янындагы Щербаково бис­тәсенә туйда гармун уйнарга чакырды. Өч катлы коттедж, бөтен җире балкып тора, әйтерсең алтыннан койган. Туй аракысыз үтте. Хуҗа кеше булачак киявенә: “Әгәр баесам, мин сезгә ярдәм кулы сузармын”, – дип тост әйт­те. Белмим, тагын күпме баерга була инде. Туйның соңында хуҗа­дан гармун уйнаган өчен бераз акча сораган идем, ул башта югалып калды, аннары: “Бер җае бе­лән бәхил­ләтермен әле”, – дип җавап бирде. Әле һаман “бәхил­ләтә”... Апаста бер директор туганының туен алып барырга туры килде. Шулай ук ике катлы коттедж. Туй бик яхшы үтте, рәхмәт, бик хөр­мәт иттеләр. Ә менә мәҗ­лес­не алып барган өчен түлә­нер­гә тиешле акчаны әле һаман түләп бетерә алганнары юк. Моңа директор түгел, мине туйга чакырган танышларым гаеп­ле.

 

Казанда бервакыт бер көндә ике җиргә тамада итеп чакырдылар. Шулар­ның бер­се хәзер инде эш­мәкәр, кем әйтмешли, “крутой”. Ул: “Әгәр миңа кил­мәсәң, ни өчен бармага­ның­ны дусларым аркылы беләм. Мин – фәлән ел төрмәдә утырган кеше, бө­тен бандитларны җыям, сү­зең дө­рес булмаса, ике ку­лыңның да бармакларын чабам!” – дип янады. Ниш­лә­тәсең, аңа барырга туры килде. Шунысы кызык: мәҗ­лес тәмамлан­гач, чын дусларча, бик хөр­мәт­ләп өй­гә китереп куйды. Ә шу­ның аркасында икенче җиргә чакырган дус­тымны югалттым. Казанга терәлеп торган Петровский бистәсен­дәге туй ахырында ботин­камның бер сыңары югалды. Нишләтә­сең, терә­леп торган күрше­ләреннән көч­кә эзләп таптык.

 

Бер туйда алып баручылар өчен аерым өстәл әзер­ләгәннәр иде. Әмма тамада халыкның күңелен күргән арада кемдер бө­тен өстәлне “бушатып” киткән. Шундый көл­келе хәлләргә дә юлыгырга туры килде.

 

Йомгаклап шуны әйтер идем: кая гына барсаң да, сине үз кеше кебек якын итеп кабул итүчеләр, кунакчыл гаи­ләләр барыбер күбрәк. Туй һәм шуның ише мәҗ­лесләр кеше алдында мактану өчен түгел, ә яхшы кәеф, күтәренке рухлы бәй­рәм ясау, вакытлар узгач та, шул көннәрне сагынып искә алу максаты белән оештырыла бит...