Рада Нигъмәтуллина кемгә рәнҗи? – 2

Рәнҗү сүзен соңгы чиккә җиткән, дөньяда бернинди өме­те калмаган кеше әйтә. Дин исә, нинди генә авыр хәлдә дә, тыелырга киңәш итә, таякның ике башлы булуын искәртә. Ни хәл итәсең, тормышта соңгы чиккә җиткән сәнгать әһелләре дә бар. Күптән түгел редакциягә дә “Рәнҗү” дип аталган хат килеп төште.

Хатның авторы, танылган сын­чы Рада Нигъмәтуллина Россия һәм Татарстан Президентларына юллаган әлеге мөрәҗә­гатендә авыр тормышы, төрле шәхесләргә багышланган алты (!) бәйгедә җи­ңеп тә, Казанда бер генә һәй­кәленең булмавы турында бәян иткән. Хат уңаеннан без танылган сынчыларның тормышы белән танышып кайттык, нәтиҗәдә “Рада Нигъмәтуллина кемгә рән­җи?” (11 март, 2016 ел) дигән язма дөнья күрде. Әлеге газета, мәсьәләгә ачыклык кертү уңаеннан, Казан мэриясенә һәм Татарстан Мәдә­ни­ят министрлыгына юлланды. Боз кузгалды, язма уңаеннан рәсми җавап килде, Рада Нигъмәтул­линага телефоннан шалтыратып хәл белешү башланган.

Казан шәһәре башкарма комитеты җитәкчесе урынбасары Н.Гречанникова имзасы куелган җавапта түбәндәге юллар бар: “Казан шәһәрендә һәйкәлләр Татарстан Министрлар Кабинеты карары нигезендә куела. Әлеге документта иң яхшы эскиз проектына бәйге үткәрү вакытлары, заказчы, эшләрне финанслау чыганаклары күрсәтелә. Галиәсгар Камалга һәй­кәл уңаеннан мондый карарның кабул ителгәне юк”.

Шул ук вакытта без әлеге һәй­кәл артыннан мәрхүм Марсель Сә­лимҗановның, Шамил Заки­ров­ның йөргәнен беләбез. Әлеге эшне хәзер Галиәсгар Камал театры директоры Илфир Якупов, баш режиссеры Фәрит Бикчәнтәев дәвам иткәнлеге дә билгеле. Г.Камалга һәйкәл кую мәсьәләсе турында PR буенча директор урынбасары Илшат Латыйпов болай диде:

– Театр җитәкчелеге бина каршында Галиәсгар Камалга һәйкәл кую идеясен тулысынча хуплый. Бу гамәл танылган драматург исемен мәңгеләштерү дә, театрга нигез салучыларга хөрмәт билгесе дә булыр иде. Моңа бик матур сәбәп тә бар. 2016 елда Казанда беренче татарча спектакль куелуга 110 ел тулуны билгеләп үтәчәкбез. Без башкарма хакимият органнарына һәй­кәл кою чыгымнарын кап­лау мөм­кинлеген тикшерү һәм урынын раслау турындагы үте­неч хатыбызны юлладык. Мәсь­әләнең уңай хәл ителүенә өмет­ләнәбез.

Н.Гречанникова имзасы бе­лән килгән хатта Сара Садыйкова һәйкәле буенча мондый аңлатма бирелгән: “Министрлар Кабине­тының  “Композитор, Татарстан Республикасы халык артисты Сара Садыйковага һәйкәл-ан­самбль кору турында”гы 633 нче карарына (19.12.2006) Министрлар Каби­не­тының 134 нче карары (04.03.15) белән үзгә­решләр кертелде. Хәзер аның урыны итеп Габдулла Тукай һәм Садыйк Әхтәмов урамнары ки­сешкән җир тәгаенләнде”. Шулай итеп җавапта ун елга сузылган һәйкәл мәрәкәсе буенча бернинди яңалык та күрсәтелмәгән. Бу эшне кем үз өстенә алган, һәйкәл кую эше барамы-юкмы, аның төгәлләү вакыты кайчан – җавапта бу хакта ләм-мим.
Рада Нигъмәтуллина исә Татарстан Президенты Рөстәм Миң­не­хановка, Казан шәһәре мэры Илсур Метшинга тагын бер “ачык хат” юллаган. Анда ул 85 яше тулу уңаеннан, кызлары Изабелла Рогожина, Марина Нигъ­мә­туллина белән бергәләп иҗат иткән 500ләп сынны Татарстанга бүләк итүе, аларны галереяга урнаштыруларын сорап яза. “Бу – минем соңгы юбилей күргәзмәм, – дип өзгәләнә ул. – 60 еллап иҗат итү дәверендә без­нең иҗади эшләребез Татар­станның кайсы гына төбәгенә таралмады. Алар бик күп музейлар­ның запасникларында чират көтеп ята. Ни өчен алай килеп чыга соң? Чөнки без гомер буе очын-очка ялгап яшәдек, күргәзмәгә сыннарны ничек кирәк алай алып килсәк, күп вакыт барысын да кире алып кайту мөмкинлеге булмый иде. Безгә Рәссамнар берлеге дә, Мәдәният министрлыгы да машина бирә алмады. Заказлар, сатулар булмау сәбәпле, авылда яшәргә туры килә. Институтны тәмамлаганнан бирле Казанда остаханә тоту бәхетенә дә иреш­кәнебез юк”. 

Татарстан Рәссамнар берлеге рәисе, Россиянең атказанган рәс­самы Зөфәр Гыймаев Рада Нигъ­мә­туллинаны намуслы, чын мәгъ­нә­сендә талант иясе дип саный. Аның иҗатына шундый карашны ул намуслы булуына бәйләп аңлата да:

– Без акча дип дусның дусны саткан заманда яшибез. Рада Хөсә­ен кызы кебек шәхесләр – мондый заман өчен ят шәхесләр. Шуңа күрә аларның иҗаты күренми, һәйкәлләре куелмый. Ә бит Казанны уртакул һәйкәлләр басып алды. Гасыймов иҗат иткән Сәйдәш һәйкәле урынына Рада ханым иҗат иткәне куелса, Казанның йөзен чын сәнгать әсәре бизәгән булыр иде. Мин кайчан да булса Казаннан мондый халтура үрнәк­ләре алыныр, чын һәйкәлләр куелыр дип ышанам. Аның өчен, билгеле, бер­ничә буынның алмашынуы ки­рәк. Рада Нигъмәтул­ли­наның “Рәнҗү” дигән хаты белән татар зыялылары таныш, шәхсән үзем дә укыдым. Әле ул анда бик күп нәрсәне язмаган,  кагылып кына үткән.

Шәхси күргәзмәгә килгәндә, Татарстанның халык рәссамы Фә­ридә Хасьянова фикеренчә, милли сәнгатькә өлеш керткән шушындый олуг шәхесләрнең күргәзмә­сен оештыруда бернинди каршылык чыкмаска тиеш. Фәкать үзара аңлашырга гына кирәк. Монда бит сүз Рада Нигъмәтуллина турында гына түгел, талантлы гаилә турында бара. Быел бу гаиләнең һәрбер әгъзасы юбилейларын билгеләп үтә.

Менә шундый хәлләр. Түрә­ләр конкрет эш турында конкрет җа­вап бирә алмады, ә рәссамнар әле һаман өметләнә. Алга таба ни булыр, билгесез. Чын иҗатка намуслы бәя алыр өчен шулай ук бер­ничә буын алмашынуын көтәргә туры килер микән? Мәдәният министрлыгы әлегә дәшми.

Моңа кадәр язган идек: Рада Нигъмәтуллина кемгә рәнҗи?