Гаиләгә кем әзерләр?

“Әтигә дә хатын чыккан, миңа да чыгар әле”. Батырып эшләргә яратмаса да, еш кына кызмача күренгән, өйләнә алмыйча, озак кына аптырап йөргән саламторханнар гадәттә шундый җыр суза. Әлеге җыруга бәя бирүләрен сорагач: “Кара” юмор бу”, “Әти-әнисе җилкәсендә яшәүче сөр­хән­тәй генә шулай җырларга мөмкин”, “Мескен, булдыксыз зимагурлар такмагы”, – дип җавап бирде бел­гечләр.

Ни кызганыч, дин тотучы егетләребез дә озак сайлана, туташларыбыз да балдак кияргә ашыкмый, мөселман гаиләләре дә еш таркала бүген. 1990 елларда, мөселманнарга психологлар ки­рәкми, дип белдерергә ашыккан мәчет картлары, абыстайлар хәзер үзләре дә бу зарурлыкны, ягъни психология гыйлеме җитмәүне таный. Күптән түгел башкалабызның “Гаилә” мәчетендә: “Ислам әхлагы нигезендә гаилә психологлары әзерләү” дигән шактый кызыклы “түгәрәк өстәл” янында сөйләшү булып узды. Ни гаҗәп: кызыксынып килүчеләрнең 95 проценты хатын-кыз иде. Бу тема ир-ат психологларның берсен дә кызыксындырмыймы, оештыручылар чакырмаганмы, әлеге җәһәттә сүз алып сөйләүче бер ир-ат белгеч тә күренмәде анда.

– Математика, физика, хи­мия­дән дәрес биргән шикелле мәк­тәптә үк балаларыбызга гаилә кору нигезләре укытасы иде. Инженер, табиб, архитектор булу сер­ләрен вузларда 5-6 ел өйрәтәләр, гаилә кору өчен ничә ел укырга кирәк? Дипломың булмаса, табиб итеп эшкә алмыйлар. Гаиләдә яшәү сер­ләрен белмәгән яшьләр исә ансат кына өйләнешеп куя да, әти-әнисеннән күргәнне үз гаи­лә­сенә күчерә-күчерә, абына-сөр­тенә гомер итә. Бу эшкә мәктәпләр, вузлар тотынмый икән, гаилә коруга әзер­ләүгә мәчетләр алынсын. Пәй­гам­бәребез мисалы – безгә бик матур үрнәк, үз галимебез Риза Фәхрет­диннең тәрбияле ата, тәрбияле ана, тәрбияле бала, тәрбияле гаилә хакында бик яхшы хикәят-вәгазь­ләре бар. Каенана, каената, кәләш, кияү курсларын аерым уздырырга кирәк. Хатын-кыз – ир-ат психологиясен, ир-ат хатын-кыз психологиясен белми: аерылышу­ларның төп сәбәбе шул, – дип сөйли озак еллар ТР Мә­гариф министрлыгында эшләгән, хәзерге вакытта баш-аягы белән дини мәгариф өлкәсенә “чумган” Гөлфия Гайнетдинова. “Милләт” кафесында (Нариман урамы, 63) һәр чәршәмбе кичке сәгать алтыда бушлай “Ислам һәм гаилә” курслары алып бара ул. 2008 елда мөслимә туташларыбыз өчен гаиләгә әзерлек курслары оештырып җибәргән иде Гөлфия ханым. Хәзер икенче курсны башлап икен­че ел укыта. “Кызларны әзер­либез, ә менә егетләрне әзерләүче юк”, – дип исәпли ул бу җәһәттәге иң зур проблеманы.

РИУ мөгаллимәсе Гөлназ Га­ләвиева да, аерылышуларның төп сәбәбе бер-береңне аңламауга, бер-береңнең ихтыяҗларын бел­мәүгә кайтып кала, дип саный. “Ур­так мәнфәгатьләр булмаса, ир – хатынын, хатын ирен үз вазыйфаларын үтәми дип гаепли башласа, гаилә таркала. Бигрәк тә кызларга йомшаклык, сабырлык, нәзакәт­ле­лек җитми. Гадәттә яшь гаи­лә­ләрнең 38 проценты биш ел эчендә таркала”, – дип ул яңа өйләнешү­челәрне көндәлек алып барырга, хаталарыңны анализлап торырга чакырды.

“Идеаль хатын”, икенче төрле әйткәндә, таркалу ихтималы булган гаиләләрне адым-адым сак­лап калу психология программасы булдырган Гөлнара Закирова да никахта уңышлы булуның 90 проценты хатын-кызларга бәйле дип уйлый икән. “Кызлар гел мәхәббәт көтә, гаилә беренче чиратта бер-берең каршында җа­ваплылыкка нигезләнә. Хатын-кыз иренең тискәре гадәтләрен күрсә, аны тизрәк үзгәртергә тырыша. Бу алым дөрес түгел. Ирең­нең сөекле кешесенә әверелсәң, ул үзеннән-үзе үзгәрә башлаячак. Кызлар ир сайлый белми, бө­тен­ләй диярлек таныш булмаган ке­шегә кияүгә чыга, буш вәгъдә­ләргә ышана. Никах аферистларына тап була. Тегеләре аермый, кыйный да башларга мөмкин. Шунысы да бар: тулы булмаган гаиләдә үскән кыз ирен үзенә буйсындырырга тели. Әгәр эчми, комарлы уеннар уйнамый, дин тота икән, ул инде яхшы гына ир. Ирне ир иткән дә, җир иткән дә – хатын”, – дип шактый гый­б­рәтле киңәшләре белән уртак­лашты Гөлнара ханым.

Г.Закировадан соң сүз алган КФУ мөгаллимәсе, психология укытучысы Энҗе Әхмәдуллинаның чыгышы да хатын-кызларга адресланды, нигездә йортта, гаиләдә ир, хатын вазыйфаларын тәгаен бүлешү зарурлыгына багышланды. Бу га­җәп тә түгел. Кияүләргә, каената, дәү әтиләргә психология сабакларын ир-ат белгечләр бирергә тиеш.
 
– Бу көннәрдә Гөлназ Галәвие­ва әлеге юнәлештә эшләүче мөс­ли­мәләребезнең тәкъдим-ки­ңәш­лә­рен, методик эшлән­мәлә­рен туп­лап, мөселманнар өчен гаилә психологиясе программасы язу-бул­дыру белән мәшгуль. Шәт, аны март ахыры – апрель башында үзе­безнең ресурслар үзәгендә тәкъ­дим итәрбез дип торабыз, – диде бу уңайдан әлеге “түгәрәк өстәл”не оештырган КФУ мөгал­лимәсе Резедә Сафиуллина әл-Анси.