Чалбар балагы...

 

Мин бөтенләй аптырашта калдым. Элекке таныш дигәч тә, ни эше бар аның минем сакалда, чалбар балагында? Дөрес, чалбар балагы кыскарак анысы, очы мунчалалангач, тегүчегә биреп кыскарттырган идем. Гел-гел яңа чалбар алып булмый хәзер. Кризис. Танышыма кризис кагылмаган әле, сизелми, чалбар балагы кыйммәтле ботинкасы өстенә бик көяз яткан...

 

Ул күзе белән генә өскә ымлап алды:

 

– Күрсәтмә килде. Хәзер бит һәммәбезгә террористик куркыныч яный. Шуңа без оешмада һәр хезмәткәрне күз уңында тотарга тиеш. Сакаллы булса, сүгенмәсә, аракы эчмәсә, тәмәке тартмаса, чалбар балагы кыска булса, үзеннән ислемай исе килеп торса, ара-тирә “иншалла” сүзен кулланса, намаз укыса, аңардан шикләнергә кирәк, диелгән. Ваһһаби түгелме? Ваһһаби инде ул, үзең беләсең, пачти террорчы. Телевизор карыйсыңдыр, барчабызга уяу булырга, сак яшәргә куша...

 

Мин сөендем. Сакал белән чалбар балагын исәпкә алмаганда, миннән берничек тә шикләнеп булмый иде.

 

– Мин традицион мөселман! – дидем горурланып.

 

Шул сөенечтән очрашу шатлыгын билгеләү нияте дә көчле иде, әлбәттә! – танышым белән янәшәдәге кафега кереп киттек.

 

Сөйләшеп сүз бетмәде. Танышым да минем кебек үк Мөхәммәт Мәһди иҗатына гашыйк, күбрәк аның әсәрләре турында гәпләштек бугай. Кайсыдыр әсәрендә, “Ачы тәҗрибәләр”дә ахрысы, әдип күрше авыл малайларының “япон шпионын” тотулары турында яза. Утызынчы еллар ахыры, бөтен ил белән “халык дошманнарын” фаш итәләр, шпион аулыйлар. Сталин төрмәләрендә үтерелгән татар зыялыларының да кайсы төрек шпионы, кайсы японныкы икән. Төреккә ябыштыруларын әле ничектер аңлап та була, патша вакытында ук “пантюркизм” дигән өрәк уйлап тапканнар, ни дисәң дә телләр якын, дин бер; ә японның безгә ни катнашы? Мөгаен, монгол-татар төшенчәсе ассоциатив рәвештә японга китереп чыгаргандыр. Монгол шпионы дип булмый бит инде, Монголия халык республикасы кече тугандай якын, аны мин үскәндә дә әле уналтынчы республика дип атый иде халык.

 

“Япон шпионын тоту теләге шулкадәр көчәйде, - дип яза Мөхәммәт Мәһди, - безнең авылның камыт аяклы, кысык күзле, тәбәнәк буйлы Җәләли абзыйны йомыш белән барганда күрше авыл малайлары “япон” дип тотып бер сәгать җибәрмичә азаплаганнар, авыл советы бинасына алып килгәннәр, ул арада флаг күтәреп, барабан кагып, быргы кычкыртып дружина сборын да җыярга өлгергәннәр”. Шул чакта ярый әле авыл советы рәисе килеп чыккан. “Ул килгәндә “шпионның” кулын артка каерып, дружина алдына бастырып, коточкыч формада барабан кагып яталар икән. Авыл советы председателе шунда:

 

– Нихәлләр, Җәләли абзый, пионерлар белән очрашуга килдеңмени? –  дип тегеңә кул биргән. Сбор таралган, әмма мәктәпкәчә булган араны гел барабан сугып, быргы кычкыртып кайтканнар.”

 

Кысык күзле, кәкре аяклы Җәләлине күз алдына китереп без шактый көлешеп утырдык.

 

Иртән көләсе килми иде. Танышымның Күрсәтмә турындагы сүзләре искә төште. Тиз генә торып юындым, сакалны кырдым. Аннары кыска балаклы чалбарны киеп, Мәһдиев китабы эчендәге соңгы өч мең тәңкәне кесәгә салып, урамга чыгып киттем. Яңа чалбар алырга кирәк! Күршедәге мәчет яныннан үткәндә бик ыспай ике кешенең миңа бик игътибар белән карап торуын күрдем. Дөресрәге, аларның күзе минем кыска чалбар балагында иде. Үзем дә сизмәстән бөек һәм кодрәтле телдә сүгенеп куйдым. Онытылып киткәнмен, мәчет янында килешми иде юкса, мин дә бит үземә күрә мөселман. Тегеләр исә лачкылдап торган әлеге өч сүзне ишетүгә йөгереп яныма килде... өметләнмәгез, акыл өйрәтү уйларында да юк иде (бар бит әле бездә интеллигент кешеләр!) - елмаешып кулымны кыстылар. Кочаклаша язып күрештек. Аптыраудан авызымны бүрәнкә итеп сулышымны өргән идем, бөтенләй эреде болар. Үз кеше, диделәр. Тәмәке кабыздык.

 

Шактый озак сөйләштек илдәге уңышлар хакында. Киләчәккә ышаныч тагын да ныгыды. Дуслык һәм эчкерсезлек шартларында аерылыштык. Мин каршыдагы кибеткә чалбар алырга кереп киттем.