поиск новостей
  • 29.03 "Рөстәм маҗаралары" Кариев театры, 13:00
  • 29.03 "Кияүләр" Тинчурин театры, 18:30
  • 30.03 "Кәҗүл читек" Кариев театры, 11:00
  • 30.03 "Тапшырыл...ган хатлар" Кариев театры, 18:00
  • 30.03 ПРЕМЬЕРА "Флешка, рэп һәм мәхәббәт"Тинчурин театры, 13:00 һәм 17:00
  • 31.03 "Шәй-бу, шай-бу" Кариев театры, 18:00
  • 31.03 "Өч аршын җир" Тинчурин театры, 17:00
  • 02.04 Хан кызы Турандык. Тинчурин театры, 18:30
  • 03.04 Гомер буе сине көтәм. Тинчурин театры, 18:30
  • 04.04 Кияү урлау. Тинчурин театры, 18:30
  • 05.04 Гастрольләр: Тайна замка на холме. Хакасский национальный драм.театр. Тинчурин театры, 11:00 һәм 13:00
  • 05.04 Гастрольләр: Ханума. Хакасский национальный драм.театр. Тинчурин театры, 18:30
  • 06.04 Гастрольләр: Мастер и Маргарита. Хакасский национальный драм.театр. Тинчурин театры, 17:00
  • 07.04 Гастрольләр: Мелодия коралловых бус. Хакасский национальный драм.театр. Тинчурин театры, 17:00
  • 09.04 Җилкәнсезләр. Тинчурин театры, 13:00 һәм 18:30
  • 10.04 Синең хакта… Тинчурин театры, 18:30
  • 11.04 Ядәч! Исемдә! Бер гаилә трагикомедиясе. Тинчурин театры, 18:30
  • 12.04 Флешка, рэп һәм мәхәббәт. Тинчурин театры, 18:30
  • 13.04 Яратам! Бетте-китте! Тинчурин театры, 17:00
  • 14.04 Полиционер. Тинчурин театры, 17:00
Бүген кемнәр туган
  • 29 Март
  • Шәкүр - җырчы
  • Рөстәм Абязов - дирижер
  • Илфат Фәйзрахманов - журналист
  • Мөхәммәт Сабиров (1932-2015) - дәүләт эшлеклесе
  • Айгөл Хәйри - җырчы
  • Ринат Хәйретдинов - көрәшче
  • Никах, юбилей,Туган кон,балалар бэйрэмен,торле кичэлэрне алып барабыз.8-4кэ хэтле шалтыратта аласыз.89393453961
  • Чистаидан иорт сатып Алам чистаинын узенэн 89274905164
  • 1 булмэле фатир моселман гаилэсенэ озак вакытка арендага бирелэ ЖК Салават купере. Собственник ( риелтор тугел!!!)89509488227.
  • Сдается 2-х комнатная квартира по ул. Ф.Амирхана порядочной семье на длительный срок. В квартире есть мебель, рядом остановка, магазины, рынок. Только граждане РФ без животных!!! 8-965-584-66-30 собственник.
  • Продаю листы нержавейки 530х630, толщина 3,5мм, запчасти на УАЗ.тел 89178553159.
  • Коттедж төзэргэ кирэк казанда минэм номер 89274905164
  • Баян сатыла. Казан. Тел.:89003238614
  • татар теленең аңлатмалы сүзлеге сатыла, 3 томда, Казан, Татарстан китап нәшрияты, 1981 ел. тел.8 919 647 47 91
  • Казанда оч булмэле фатирнын залына тэртипле кыз эзлим. Бигичев урамы. Риелторсыз 89600347300
  • Исэнмесез! Бенто тортларга hэм капкейкларга заказлар кабул итэм! Казан шэhэре. 89377708700 Динара.
Архив
 
11.12.2015 Мәгариф

“Эш кушмагыз минем балага!”

Укучыларга көз көне бәрәңге чүпләткән өчен Кукмара районының Ядегәр мәктәбе директорыннан 10 мең сум штраф түләткәннәр. Ул укучыларның хокукына бәйле кагыйдәләрне бозган. Интернет челтәрендә таралган әлеге мәгълүмат шау-шу уятты. Хәзер мәктәптә укучыларга бернинди эш тә кушарга ярамыймыни?! Моның нәтиҗәсе хәерле булырмы соң?

Бу имеш-мимешләр дөрес­лек­кә туры киләме? Мәсьәләне ачык­лау өчен, әлеге мәктәп җи­тәк­челеге белән элемтәгә кердек. Хикмәт гаеп эзләүдә түгел, мәк­тәпләрдә хезмәт тәрбия­се­нең ни дәрәҗәдә булуын ачыклауда иде.
 
– Дөреслеккә туры килмәгән әлеге мәгълүмат мәктәбебезне дә, районны да бизәми, әлбәттә. Балаларның колхоз басуында эшләгәне юк. Бары берничә көн мәктәпкә дигән бәрәңгене генә чүпләделәр. Монда ашханәдә кыш буе ашарга дип әзерләнгән ризык турында сүз бара. Укучылар бушлай туклана бит, – ди Ядегәр мәктәбе директоры Илфат Әх­мәдуллин. – Яңа “Мәгариф ту­рында”гы закон балаларны хез­мәт тәрбиясеннән читләштерә. Элек без үскәндә мәктәптә яр­дәмче хуҗалык бар, анда җән­лекләр асрала иде. Хәзер ул бетерелде. Тәҗрибә мәйданчы­гында яшелчә, җиләк-җимешләр үсте­рәбез. Укучылар аерым дәрес­ләрдә, җәйге каникул чорында ярдәм итә. Бәрәңге дигәннән, үзебезең мәктәп еллары искә төште. Яңа уку елы башлану белән укучылар колхозга бәрәңге алышырга чыга иде. Кайчак эш хәтта кар төш­кәнчегә кадәр сузыла. Колхоз бри­гадиры һәр кешегә фәлән кадәр җир бүлеп бирә. Бәрәңге казучы трактор артыннан өлгерергә кирәк.
 
Һәр буразнаны күршеңнән калышмыйча чүпләр­гә тырышасың. Төшке аш вакытында учакта бә­рәңге пешә. Күмерле булса да, ул әллә нинди тансык ризык кебек тоела. Иң күңеллесе – кем ничә капчык бәрәңге чүпләгәнне санау. Шуңа карап, ай ахырында хезмәт хакы түләнә. Бу акча хәтта кием-салым алырга да җитә иде. Мондый эшнең бер гөнаһы да юк иде ул вакытта. Әти-әниләрнең берсе дә мәктәпкә шикаять бел­дермәде. Ярдәм иткән өчен күмәк хуҗалык мәктәпкә итен, бәрәңге­сен бирә. Дөрес, моннан 20 ел элек булган хәлләр бу. Хәзер исә мәк­тәптә эш эшләтүнең дә тәртибе үзгәргән булып чыкты.
 
Ипи кайда үсә? 
 
Чыннан да, бүген авылда балаларны эшкә җәлеп итү бер проблемага әйләнде. Моның сәбәбе ялкау­лык кына түгел. Ә менә авыл хуҗалыгы оешмалары өчен мо­ның кыенлыгы бармы? Апас рай­о­нының “Свияга” авыл хуҗалыгы берләшмәсе җитәкчесе Марат Хәсәнов белдергәнчә, балаларны өмәләргә чыгара башласаң, прокуратура хезмәткәрләре кайчан килеп җитәр икән дип көтеп то­расың. “Балалар кечкенәдән үк ипинең агачта үсмәгәнен, бәрәң­генең кайда игелгәнен белеп торырга тиеш. Мәктәпләр үзләренә туклану өчен бәрәңге, кишерне генә үстерә ала. Без укыганда хезмәт дәресләрендә сыерчык оялары ясый, мунчала үрә идек. Шулай итеп, хезмәткә өйрәндек. Ә хәзер бу эшләр балалар өчен ят. Алар компьютер яныннан китә алмый. Әгәр авыл балалары колхозга бәрәңге алу эшлә­рендә булыша икән, тырышканнары бушка китми бит. Ул акчага мәктәпкә кирәк-яраклар алырга мөмкин”, – ди ул.
 
Аның фикерен хуплаучылар аз түгел. “Мәгариф турында”гы законга каршы мин. Балаларда җиргә карата мәхәббәт тәрбия­­ләргә кем өйрәтергә тиеш? Алайса, алар ашаган икмәкнең кадерен белми үсәчәк бит. Бездәге балалар, үзебез үстергән бәрәңгене ашыйбыз, дип сөенә, – ди Мамадыш районы башлыгының беренче урынбасары Ришат Сәмигул­лин. – Колхозларга чыгып булышу булмаса да, районда һәр мәк­тәпнең тәҗ­рибә мәйданчыгы, җире бар. Анда бәрәңге, чөген­дер, кишер һәм башкасы утыртыла. 15 мәктәптә сугару мәйдан­чыклары булдырылган. Шәһәр­дәге мәктәпләрнең дә үз җирләре бар. Иң яхшы укучыларга премия бирелә. Мәктәп директоры булып эшләгән чакта моңа укучыларның ничек сөен­гәнен яхшы беләм. Кайчак әти-әниләр арасында, балаларны эш­ләтәсез, дип дәгъва белдерүчеләр дә очрый. Алар белән аңлату эшләре алып барабыз. Бер кешенең дә эшләп үлгәне юк”.
 
Башка яулык кирәк
 
Балалар гына түгел, өлкәннәр дә үзгәргән икән. Бүген кайбер әти-әниләр балаларын аксөяккә саный башлады. Мәктәптә бала тузан сөрткән, идән юган очракта гау­га күтәрә башлыйлар. Шул ук вакытта хезмәткә зур игътибар биргәннәре дә бар. Шәһәр мәк­тәп­ләрендә хәлләр ничек икән соң?
 
– Быел 5 нче сыйныфта укучы кызым Дилә гимназия ашханә­сендә кизү тора башлады. Алар өстәл сөртә, ипи кисә, кечкенә­ләргә ризык өләшә, вак-төяк эшләрдә булыша. Беренче эш итеп, башына яулык сораган ул. Әмма бирүче булмагач, чәчем белән өстәл себерә алмыйм бит инде, дип әйткән. Кызыбыз аш­ханәдә эш­ләвеннән бик канәгать калды. Сыйныфта балалар гөл­ләргә су сибә, идән юалар. Әти-әниләрнең берсе дә каршы түгел. Кулларына чиләк ябышып калмый бит. Гимназиядә хезмәт тәр­биясе җитә, – ди ике кыз үстерүче Гөлгенә Шиһапова.
 
Шул ук вакытта табибә булып эшләүче Гөлнара Вәлиуллина кызын мәктәптә эшләтүгә бөтенләй каршы. “Кызым – минем принцессам ул. Хезмәткә мин аны өйдә дә өйрәтә алам. Ә мәктәпкә ул бары белем алу өчен генә бара. Без болай да хезмәт хакыбыздан дәү­ләткә салым түлибез, әнә шул акчага җыештыручы ялласыннар. Әгәр балаларны эшләтергә җые­налар икән, аларга акча түләсеннәр”, – ди Гөл­нара.
 
Бүген шәһәр генә түгел, авылдагы әти-әниләрнең дә балаларын мәктәптә тир түктерәсе килми. Редакциябезгә авылдагы әти-әниләрдән дә, безнең балаларыбызны атнасына 2-3 мәртәбә сыйныф идәннәрен юарга мәҗбүр итәләр, дигән хатлар килгәләде. “Чыннан да, 7-11 нче сыйныф укучылары атнага бер мәртәбә сыйныф идәннәрен юа. Әгәр бүлмә пычрак икән, чәршәмбе көнне дә җыештыралар. Бу хезмәт тәр­биясенә өйрәтү булып тора. Үзең укыган сыйныф бүлмәсендәге тактаны сөртеп, гөлләргә су сибеп, идәнен юып алудан укучыларга зыян килә дип уйламыйм. Мәктәп­тә җыештыручылар бар”, – дип хатка ачыклык керткән иде мәктәп директоры Илдар Хөсәенов.
 
Тагын прокуратура килеп җитәчәк...
 
Әлки, Әтнә районнарына командировкага чыккач, хезмәт тәр­биясенең яхшы куелуын кү­рергә туры килде. Әйтик, Әтнәдә һәр мәктәптә теплица бар. Оешмаларга ишегалларын бизәү өчен чәчәк, гөлләр утыртып та саталар. Үзләре үстергән яшелчә, җиләк-җимеш белән авыл халкын тәэ­мин итәләр. Бәрәзә мәктәбенә, мәсәлән, пешкән чөгендергә, ә Бәрәскәдә кыярга Сабантуй алдыннан ук заказ биреп куялар. Бәрәскә мәктәбе директоры Аида Фатыйхова бел­дергәнчә, укучылар да җәйге каникулга яңа өлгергән яшелчә­ләрдән авыз итеп китә. Бакчада үстерелгән яшелчә, җиләк-җимеш ашханәдә ел буе тукланырга җитә. Ленин исемендәге авыл хуҗалыгы предприятиесе мәктәпкә сөтне бушлай, итне килосын, базар бәясе белән чагыштырганда, бер­ничә мәртәбә арзан хакка бирә икән. Укучылар исә колхозга вак-төяк эшләр­дә булыша. Әлки районында да хезмәт белән шө­гыль­лән­мәгән бер генә мәктәп тә юк. Мәктәп яны хуҗалыгында мөгез­ле эре терлек, кош-корт асрыйлар, умарта тоталар. Гектарлаган җирдә яшелчә, җиләк-җимеш үстерәләр. Дөрес, монда укучылар хезмәтеннән генә файдаланмыйлар, үз эшчеләре дә бар.
 
Кайбер районнарда хезмәт тәрбиясенә игътибар бирсәләр дә, бу хакта матбугатка чыгаруны теләмиләр. “Язсагыз, тагын прокуратура тикшерә башлаячак”, – дип, мәгълүмат бирүдән баш тарталар. Болай бит күңелләре тыныч. Менә шулай, эшкә өйрәтү­ләрен әйтергә куркалар. Югыйсә бу мәсьәләдә үзләрен үрнәк итеп китерергә була.
 
Закон ни ди?
 
– Мәктәпләрнең кү­бесе балаларның хезмәтен сыйныфта кизү тору өчен һәм җәй көне хезмәт практикасы вакытында киң куллана. Баланы хезмәткә җәлеп итү өчен укучының һәм әти-әнисенең ризалыгы кирәк. Әлеге рөхсәт гариза, килешү буларак билгеләнә. Эш төрләре мәктәп советы, педагоглар коллективы, укучылар, әти-әниләр белән бергәләшеп сөйләшү нигезендә аныклана. Әгәр мәктәп уставында бу мәсьәләләр каралган икән, моны укучылар, әти-әниләр белеп торырга тиеш. Хезмәт тәр­биясе – совет заманыннан калган сүз түгел, ә тәрбия бирүдә әһәмиятле алым ул, – дип аңлатма бирделәр республика Мәгариф өлкәсенә күзәтчелек итү департаментында. Ә Ядегәр мәктәбендә хезмәткә җәлеп итү мәсьәләсе белем бирү учреждениесе җитәк­челеге тарафыннан Россия Федерациясе законы буенча рәс­миләш­терел­мәгән булып чыкты. Мондый хәлләр сирәк очрый икән.
 
Моннан чыгып, бүген мәктәп­ләр бары укыту белән генә шө­гыльләнә дигән нәтиҗә ясарга була. БДИ заманы бит! Ә хезмәт тәр­биясе тулысынча гаиләләргә йөк­ләнә. Бүген бит балалар да эшкә атлыгып тормый. Эш бит ул компьютер янында утыру түгел. Эшләмәс өчен мең сәбәбен табалар. Баланы ничек эшкә өй­рәтергә? Бу сорауга Казан (Идел буе) федераль уни­верситетының педагогика кафедрасы мөдире, педагогика фән­нәре докторы, профессор Әнвәр Нуриәхмәт улы Хуҗиәх­мә­тов җавап бирә.
 
– Балаларның гаилә тормышындагы хезмәттә мөм­кин кадәр иртәрәк катнаша башлавы мөһим. Балага уенчыклары өчен, уйный торган урында чисталык һәм тәртип өчен җаваплы булуын әйтергә кирәк. Әйтик, уенчыклар теләсә кайда аунап ятмасын, су түгелмәсен, тузанлы булмасын дип. Билгеле, җыештыруның кайбер алымнарын аңа күрсәтергә дә мөмкин. Ләкин ул үзе белеп эшләсә, чүпрәкне әнисеннән үзе сорап алса, аңа санитар таләпләр куйса, чистарак чүпрәк таләп итсә һ.б. яхшырак булачак. Шулай ук ватылган уенчыкларны төзәтү дә баланың үзенә тапшырылса әйбәт.
 
Үсә барган саен балага йөкләнгән эшләр катлаулана, ул уеннан аерылырга тиеш. Әл­бәттә, балага кирәгеннән артык күп эш йөкләргә дә ярамый. Гаиләдә дөрес хезмәт тәрбиясе алган бала уңышка ирешәчәк. Ә инде бернинди дә хезмәт тәр­биясе алмаган балалар төрле кыенлыкларга очрый. Ата-аналар балада күңелсез эшләрне дә түземлелек белән һәм сукранмыйча үтәү сәләтен тәр­бияләргә тиеш. Бала үсә барган саен, иң күңелсез эш тә, әгәр дә ул эшнең кыйммәте балага аңл­ашылса, аңарда шатлык тудырыр.

Сәрия МИФТАХОВА
Ватаным Татарстан
№ --- | 11.12.2015
Ватаным Татарстан печать

▲ Өскә
Матбугат-инфо
Матбугат.ру
Ватаным Татарстан
Шәһри Казан
Бердәмлек
Рәшит Ваһапов фестивале
Камал театры
Тинчурин театры
Татар дәүләт филармониясе
Ирек мәйданы
Татарстан яшьләре
Кариев театры
Идел
Өмет
Татарстан китап нәшрияты
Милли Музей
Шаян
Татаркино
Ханский дом
Татар телен һәм ТР яшәүче халыклар вәкилләренең<br />туган телләрен саклау, үстерү мәсьәләләре комиссиясе
«Элита»