ТУКАЙНЫМЫ, ПРЕМИЯСЕНМЕ ЯРАТАБЫЗ...

Кайберәүләр үзен Тукай итеп хис итә, кайберәүләр исә үзен шагыйрьдән дә бөек итеп саный. Габдулла Тукай исемендәге Дәүләт премиясен әдипкә караганда да күбрәк ярата башладылар.

                 Әлеге фикер күптән түгел Г. Тукай музеенда булып узган “әйдә, халыкка хезмәткә!” дигән әдәби-музыкаль кичәдә яңгырады. Бөек шагыйрь исемендәге Дәүләт премиясенең гамәлгә куелуына 50 ел тулуга багышланган кичәдә танылган әдипләр, композиторлар, рәссамнар, артистлар катнашты.

Әйе, ярты гасыр узып китсә дә, Тукай бүләге әдәбият-сәнгать дөньясында иң югары премия булып кала бирә. Каләм тибрәтүче һәркем алырга омтыла аны. Дөресен әйтергә кирәк, әлеге мәртәбәле премия зыялы әһелләребез арасында ыгы-зыгы да куптара. Менә шул вакытта кешеләрнең чын йөзләре ачыла да инде. Кандидатларны тәкъдим итүгә үк әдәбият-сәнгать дөньясында бәхәс куба башлый. Гомер буе дустанә мөнәсәбәттә булган ике язучы арасында үзара дошманлык туа. Менә шундый инде ул премия дигәннәре. Татлы да, шул ук вакытта ачы да.

Бүгенге көндә әнә шул татлы газапны кичергән премия ияләре 154 икән. Алар арасында инде күпләр якты дөньядан китеп барган. Тиздән бөек шагыйребезнең 125 еллыгы якынлашып килә. ә бу датага әзерлек бөтенләй юк.

- Тукайның 120 еллыгына ук инде аның музее төзекләндерелергә тиеш иде, - ди Татарстан Милли музей директоры Гөлчәчәк Нәҗипова. – Бүген дә ул шул халәтендә. Күрәсезме, аның залы да бик кысан. Кичәләр үткәрә алмыйбыз.

Әлеге фикер залда утыручыларны сискәндереп җибәрде булса кирәк. Чыннан да, Тукай премиясенең бөеклеге ни дәрәҗәдә икәнен барыбыз да яхшы белә, ә менә шагыйрьнең язмышына, иҗатына игътибар күләгә астында кала бирә.

- Тукайның 120 еллыгы да бернинди әзерлексез үтте, - ди шагыйрь Ренат Харис. – Аның турында чыккан китапларда да яңалык юк. Билгеле вакыйгаларны кабатлап бастырдык. 125 еллык юбилеена 15 ел элек үк әзерләнергә кирәк иде инде. Татарстаннан читтә Тукайны белмиләр диярлек. Инглиз теленә тәрҗемәсе дә бик зәгыйфь. Шагыйрьнең 100 еллык юбилеен бәйрәм иткәндә барлык республикаларга да, Тукай турында фикерләрегезне языгыз, дип мөрәҗәгать иткән идек. “Без Тукайны уртакул шагыйрь дип беләбез”, - дигән җавап ишеттек. Димәк, русча тәрҗемәсе шул уртакуллы булган.

 - Ник безнең бүгенгә кадәр Тукай энциклопедиясе юк? - ди Татарстан Дәүләт Советының фән, мәгариф, мәдәният һәм милли мәсьәләләр комитеты рәисе Разил Вәлиев. – Шагыйрьне өйрәнү иституты да булсын.

Тукайга игътибарсызлыкны туган ягында да күрергә мөмкин. Күптән түгел Кушлавычта урта мәктәпне яба язганнар. Ярый әле, бер төркем депутатлар каршы чыгып, мәктәпне саклап калган. “Туган тел”не көйләп, Тукай телен үз ана телебез итеп санаган шәхеснең нигезендә дә мәктәпне япкач, калганнарын ничек саклап калырга инде? Кырлай музее да ашык-пошык, өстән-өстән генә төзекләндерелгән. Дәреслекләрдә дә шагыйрьнең иҗаты тиешле дәрәҗәдә чагыла дип мактана алмыйбыз. Совет хөкүмәтеннән арынып бетмәгән күзлектән чыгып язылган дәреслекләр, әсбаплар белән Тукайга мәхәббәт уятып буламы соң?

 - Шәхесебезнең юбилеен зурлап үткәрү өчен махсус комиссия төзеп, тиз арада хат белән мөрәҗәгать итәргә кирәк, - ди танылган драматург Туфан Миңнуллин.

Юбилей уңаеннан җыелган премия ияләренең һәрберсенең фикере Тукайга булган мөнәсәбәткә барып төртелә. Араларында шаяртып алучылар да булды.

- Яз җитсә, минем хатынның кан басымы күтәрелә башлый иде. Чөнки премияләр чоры башлана, - дип шаяртты Роберт Миңнуллин. – Шәүкәт Галиев: “Синең балалар иҗатың Тукай премиясенә лаек”, - дип 1989 елда ук тәкъдим иткән иде. Премияне 9 елдан соң гына алдым.

Әйе, мәртәбәле премиягә лаек булу өчен күпләргә “сират күпере”н кичәргә туры килгән. Ул шулай булырга тиеш тә. Чөнки соңгы вакытта Тукайның кем икәнен белмәүчеләр дә үзен кандидатлар исемлегендә күрергә тели. Шагыйрьгә булган хөрмәт иң әүвәл шуннан башлана инде ул. Мәртәбәле бүләк иясенең хуҗасы да мәртәбәле булырга тиеш ләбаса.