Җырларда җырланган хыянәт

Бер хатын иренең икенче хатын белән йөрүеннән зарланып, әнисе янына килә.
– Бу бәладән котылу бик ансат, – дигән әнисе. – Юлбарысның 3 бөртек йонын йолкып ала алсаң, ирең синнән башка берәүгә дә күтәрелеп карамаячак.

Хатын сарык суйдырган һәм шул сарыкның итен һәр көнне юлбарыс яшәгән тауга илтә икән. Башта юлбарыс аны ырылдап каршы алса да, тора-бара ияләшкән һәм итне хатынның кулыннан ук ала башлаган. Һәм инде ул аның килүен көтеп тора икән дә, хатын күренү белән, койрыгын болгап, аның каршына йөгерә икән. Бервакыт юлбарыс, башын ризыклан­дыру­чысының тезләренә куеп, йоклап киткән. Шул чагында зирәк ханым юлбарысның 3 бөртек йонын йолкып алган.

– Менә, күрәсеңме, – дигән әнисе. – Син шундый юлбарысны буйсындыргач, иреңне дә яман гадәтләреннән биздереп, иркә җан иясенә әйләндерә аласың.

(Риваять.)

Хыянәт турында җырлар җыр­ланып, легендалар, әкиятләр сөй­ләнеп кенә калмый. Бу сүз көндәлек тормышта күпләрнең җан ярасына әверелә. Чөнки әхлакый упкын чи­гендә, ата – улны, ана кызны белми торган заманда яшибез. Ышаныч беткән заманда. Дуска түгел, туганнарга да шикләнеп карыйбыз.

Хастаханәдә табиб көтеп чиратта утырганда, Наилә ханым сөйләгәннәр кызганыч тоелды:

– Күземә генә карап торган, игъ­тибарлы, ихтирамлы ирем үлеп китте, – дип сүзен башлады ул. – Яшьтән спорт белән шөгыль­ләнде, музыка яратты – өйдә 4 уен коралы бар. Күңеленә сыймаган хисләрен көй-моң белән әйткән, күрәсең. Мин менә дәвалап булмаслык чир белән яшим, ә зарлануны, авы­руның ни икәнен белмәгән ирем күнегүләр вакытында бакыйлыкка күчте.

Күз яшьләрен сөртә-сөртә, Наи­лә апа таныш түгел әңгәмә­дә­шенә күңелен бушатты. “Без – дүрт кыз туган. Арада мин генә гаилә бә­хетенә тиенеп яшәдем. Барлык калган туганнарымның хыянәт кичереп, гаиләләре җимерелде. Бер сеңлемнең ирен массажист хатын “алып китте”. Ул ханымның чираттагы корбаны гына иде безнең кияү. Икенче сеңлемнең ире эштән юллама алып, җылы якка ял итәргә барып кайтты. Күчтәнәчләр, яңа тәэ­сирләр белән кайткан туганыбызны зурлап каршы алдык. Фотоларын карый башлагач, үзе төшкән тарихи урыннарда гел бер үк төрле хатын-кыз сумкасы күзгә чалынды. “Узып баручы бер ханымга мө­рәҗәгать иткән идем, аның сумкасыдыр”, – дип акланды. Үзе йөргән барлык тарихи урыннарда бер үк хатын-кызның сумкасы “кадр”га эләгүе безне юкка шикләндер­мәгән. Үзе генә ял итмәгән, “юлдашы” булуы да ачыкланды, “служебный роман” булган аның. Аерылдылар да, тегенең белән бер түбә астында гомер итә хәзер.

Өченче сеңлемнең сабакташы гел өйләрендә кунак булды. Соңга таба гаилә бәйрәмнәрендә дә еш кына ул чакырулы иде. Ирсез генә бала үстерүче сабакташның баласы да безнең “кияү”неке булып чыкты. Гаиләсен ташлап, шул сөйрәлчеккә китте. Әлеге хатыны иренә тагын ике бала тәрбияләтеп, үзе ят ирләр белән чуалып йөрүен дәвам итә. Ялгышын аңлаган ире сеңлем янына кире килеп гафу үтенде. Тик башка ышанмый шул аңа сеңлем, гафу итә алмыйм, ди”.

Моңа аваздаш язмышлар адым саен. Авылларда да хыянәтләр гадәти күренеш икән. Үзебез кайтып йөри торган авылда бер тәрбияченең ире үлеп киткәч, тол калган ханым кайчандыр бергә укыган, тулай торакта бер бүлмәдә яшәгән, бер коллективта эшләгән хезмәттәшенең ире белән “гүләйт итә”, ди. Укытучы, тәрбиячеләрнең авыл җирендә әхлаксызлык үрнәге күрсәтүе кызганыч...

Илдар Әбитов, психолог, пси­хология фәннәре кандидаты:

– Хыянәтнең сәбәпләре күп төр­ле. Әйтик, бүген җәмгыятьтә ни­ках һәм гаиләгә кагылышлы тәртипләр үзгәрде. Хәзер бик күп гаиләдә “кунак никах”, ягъни бер түбә астында аерым яшәү очраклары бар. Андыйлар “тыныч кына” башка партнерлар белән очрашып яши. Икенче сәбәп: өлкәнрәк буын арасында ешрак күзәтелгәне – “читтәге роман” ярдәмендә үз гаиләсенең проблемаларыннан ка­чарга теләү һәм яңа тойгылар белән онытылып тору. Өченче, төп сәбәп: ир белән хатынның бер-берсеннән канәгать булмавы. Ни­гездә, аларның бер-берсенә ышанмавы, җенси әзер­лексезлек (наданлык) яки үзара тыныша алмау. Санап үткән барлык сә­бәпләр читтә элемтә эзләүгә китерә.

Хыянәтне булдырмый калу өчен нишләргә? Гадәттә, яңа роман вакытлыча гына уңай тәэсир тудыра, ә аннары үкенү хисләренә ки­терә. Шуңа күрә бу адымга барганчы киләчәктә тормыш иптәшең белән ни рәвешле яшәячәгең хакында уйларга кирәк. Үпкә-рәнҗү хисләре белән эш итүдән сакланырга, тынычланырга тырышырга кирәк. Гаепне төзәтү беркайчан да соң түгел, ләкин ялгышны булдырмый калу яхшырак.

Ренат Шәмсуаров, К.Тинчурин театры актеры:

– Минемчә, ирләр өйләрендә тапмаганны читтән эзли.

Рамил хәзрәт Фазлыев:

– Ир хыянәт итсә дә, хатын хы­янәт итсә дә, азгынлык, имансызлык сәбәпче дип уйлыйм. Коръән­дә: “Иманлы ирләргә – иманлы хатыннар, иманлы хатыннарга – иман­лы ирләр, азгыннарга – азгыннар булыр”, – диелгән. Зина кылу зур гөнаһлардан санала. Бу гөнаһ аның үзенә генә түгел, бөтен нәселенә төшә. Зиначының урыны җәһәннәмдә.