Искәндәр Гыйләҗевнең яңа вазифада беренче ИНТЕРВЬЮсы

 

– Мәсьәлә алай ук гади түгел. Аны төрле юнәлеш­ләр буенча киңәйтеп, ка­милләштереп була. Төрле энциклопедияләр бар. Әм­ма барыбер эшне үз­гәртеп корырга туры киләчәк. Заман, хөкүмәт таләбе бу. Һичшиксез, энциклопедия төзү иң әһәмиятле юнәлеш булып калачак. Хәзер төп максатыбыз – татарча варианттагы энциклопедиянең бишенче, алтынчы томнарын чыгару. Урысча алты томы чыкты, әлегә эше бетте. Хәзер кайбер юнәлеш­ләр буенча энциклопедик сүзлекләр чыгарырга мөм­кин. Әйтик, Казан шәһәре энциклопедиясе чыгарырга була. Шул ук вакытта аерым бер темага, мәсәлән, Казакъстан татарларына багышланган мәгълүмати бер басма булдыру нияте дә бар. Гомумән, татар туп­лылыклары, ягъни диас­поралары турында, Татарстан картасыннан югалган, әйтик, Кама суы күтәрел­гәндә елга төбендә калырга мәҗбүр булган авыллар (Рә­сәй күләмендә дә җу­ел­ганнары шактый күп) хакында мәгълүмат җыеп басмалар әзерләргә кирәк дигән фикер дә бик урынлы, бик вакытлы. Төбәкне өйрәнү дигән юнәлешне кабул итү шушы үзгәрешләрне чагылдыра.

 

 

– Добружага хәтле әле Рә­сәйдәге, күршедәге зур-зур төркемнәр бар. Безнең составка хәзер Гаилә һәм демография үзәге керде. Элек ул мөстәкыйль үзәк санала иде. Хәзер ул эшчән­леген безнең институт кысаларында алып барачак. Алар – тугыз кеше, шушы 74 кеше исәбендә. Янә бездә Кама фәнни үзәге барлыкка киләчәк. Ул нигездә Чистай төбәген өйрәнү белән шөгыльләнәчәк. Академик Наил Вәлиев тырышлыгы бе­лән Рәсәй Хөкүмәтеннән бу эшкә грант алынды.

 

Табигый, бу юнәлешнең җитәк­чесе итеп Наил әфәнде үзе тәгаенләнде. ТФА җитәк­че­ләре, Хөкүмәт вәкилләре безгә, институт үзенә күрә бер мәгълүмати үзәккә дә әйләнсен иде, дигән теләген җиткерде. Татар­станы­быз­ның икътисадый, мәдәни тормышы, башка өлкәләр, татар төбәкләре белән мө­гамәләләре турында мәгъ­лүмат туплау, мәгълүмати тәэмин итү юнәлешендә эшләргә кирәк булачак. Әл­бәттә, моңа бер-ике елда гына ирешеп булмый. Бел­гечләр кирәк, оештыру мәсь­ә­ләләре бар. Минемчә, институтның киләчәге кызыклы, шактый үзенчә­лек­ле. Табигый, структура, кадр­лар җәһәтендә дә үзгә­решләр булачак.

 

Татар мөһаҗирләре һәм диаспорасын өйрәнү үзәге оештыру нияте дә бар. Бу мәсьәләнең эшчән­легебез­дәге әһәмиятле юнәлешкә әверелүен теләр идем. Шәх­сән минем күптәнге фәнни хыялым бу. Чөнки сибелгән, чәчелгән татар халкы тарихы әлегә кадәр, үзәкләш­терелгән рәвештә һәм заман таләпләреннән чыгып, өйрәнелми. Аерым-аерым казанышлар турында гына әйтеп була...

 

Аңлашыладыр: үзгәреш күңелле нәрсә түгел. Кеше­нең табигате үзгә­реш­ләрне авыр кабул итә. Үзгәреш – тынычсызлык ди­гән сүз. Әмма үзгәрмичә алга барып булмый. Билгеле, зур абруйлы галим, оештыручы Мансур Хәсәнов башлап җибәргән эш, матур тради­цияләр дәвам итәчәк, яңа төсмерләр алачак. Тематик, шәхесләргә багышланган энциклопедияләр әһәмият­ле юнәлешләрнең берсе булып кала.

 

 

– Юк, китәргә җыен­мыйм. Университеттагы халыкара мөнәсәбәтләр, тарих һәм Көнчыгышны өй­рәнү институтында татарны өйрәнү һәм тюркология кафедрасы мөдире вазифасын башкарам. Бик җавап­лы эш. Киләчәктә кафедра мөдире булып калырмынмы – белмим, әмма башлаган эшемне дәвам итәрмен дип торам.

 

Инде менә февраль башыннан яңа эшкә дә алындым. Хәзер эшләрнең торышы белән танышам. Монда да күчеш-үзгәрешләр вакыты. Гыйльми юнәлешләр билгеләү, хезмәткәрләр алу кебек оештыру мәсьәлә­ләре безнең карамакта калса да, хәзер финанс мәсьә­ләсе, матди якны кайгырту ТФАдә хәл ителә. Заманында, КДУның татар филологиясе һәм тарихы факультеты җитәкчесе булган вакытта без барча нәрсәне төп бинадан сорый идек. Таныш вазгыять. Нәкъ шушындый вакытта яңа кә­нәфигә килеп утырдым, –дип сөйләде ул безгә.