Яратабыз, көтәбез сине, улым!

Татарстан хәрби комиссариаты дистә ел элек республикабыз районнарына, үзара килешү тө­зеп, менә шулай тәгаен хәрби частьлар белән хезмәттәшлек итәргә тәкъдим ясаган. Хәзер республикабызның шактый гына районында җайга салынган әлеге матур башлангыч. Берьюлы дистәләгән якташыбыз бер төштә хезмәт итә дигән сүз бу. Тәгаен мөслимлеләргә килгәндә, “Егерме-егерме биш егетебезнең дә бергә хезмәт иткәне булды, бу юлы унҗиде якташыбыз биредә. Көзен унысы кайтачак. Көзге чакырылышта 45 кешебезне ала­чак­лар, шуларның унысы әлеге частька барыр дип торабыз”,– дип сөйләде юлда килгәндә бу уңайдан делегация башлыгы, район башкарма комитеты җи­тәк­чесенең социаль мәсьәләләр буенча урынбасары, уналты ел район хәрби чакырылыш комиссиясе рәисе вазыйфасын башкаручы Рушат Солтанов. Төрке­ме­бездә ТР Хәрби комисса­риа­тының Сарман һәм Мөслим районнары буенча бүлек башлыгы урынбасары Ленар Мөхәммәтев, башкарма комитетның яшьләр һәм спорт бүлеге хезмәткәре Ринат Гарипов бар. Билгеле, төп кешеләребез – солдат әниләре – Олы Чакмак авылында яшәүче Ләйсән Бәдретдинова белән Илсөяр Кашапова, Иске Карамалыдан – Земфира Моратшина. Йөз мәртәбә ишеткәнче, бер мәртәбә күрүең яхшырак дигәч,  якташларым, журналист буларак, мине дә делегация составына кертте.

 

Демократия юк, ирешелгәне дә бетеп, кимеп бара дип зарлансак та,  гражданлык   җәмгыятенең, җәмәгатьчелекнең ябык режимда булган хәрби частьлар, төр­мәләр, психик авырулар хаста­ханәләре кебек учреждениеләр эшчәнлегенә күзәтчелек итә алуына мисал булды бу сәфәр. Бу сәфәрдә күр­гән-ишет­кәннә­рем­не, тәэсир­ләремне йомгаклап шуны әйтә алам: шөкер, Россия армиясендә демокра­тияләштерү таләпләре үтәлә, хәрбиләребез заманнан артта калмый икән.

 

 

Гарнизонга барып төшүгә, бе­ренче булып күрешергә килү­челәр, табигый, әниләрен кочагына алырга ашыгучы Илфар Кашапов, Илназ Моратшин һәм Раил Бәдретдинов булды... Бераз вакыт узгач, егетләр, менә 4 ай хезмәт итәсез инде, беренче тәэсирләр ничек булды, дип сорашам.

– Башта кая килеп эләктем икән дип уйлыйсың. Кунакка гына килгән сыман тоела. Аннан соң әкренләп ияләшәсең. Хәзер ничектер өйдә сыман. Көн дә бер төрле эш эшлисең. Бөтен әй­берне беләсең, – дип сөйли Илфар. Ул үзе сак ротасында хезмәт итә. Әлегә коптер вазыйфасын башкара икән.

Хәзер солдатлар хат язмый, үзләре дә алмый диярлек. Монысы да гаҗәп түгел. Кесә телефоны, Интернет заманы бит. Монда һәр солдат вазыйфага куелган. Шуның өчен айга ике мең сум хезмәт хакы алалар. Димәк, берәү дә койрыкны сыртка салып йөри алмый.

 

Төштән соң Мөслим районыннан барып хезмәт итүче егет­ләрнең бөтенесе диярлек мәдә­ният йортына җыелып бетте (ни кызганыч, Катмыш авылы егете Ильмир Фәттахов язгы очрашуда да катнаша алмаган, бу юлы да, биш көнлек эш сәфәрендә булу сәбәпле, табыныбызны ямьләп утыра алмады; нишлисең, хәрби хезмәт). Әле­дән-әле килеп китеп йөрергә туры килгән берничә солдатны исәпкә алмаганда, мөс­лим­леләр клубта корган бәйрәм табынында сыйланды. Туган яктан алып килгән каклаган каз, чәк-чәк, түгәрәк икмәк янә­шәсенә  көндез якындагы ки­беттән тәм-том, җиләк-җимеш, яшелчә, татлы сулар  алып кереп тезгән идек. Рушат әфәнде командирларыннан  кичке өч­тән унга чаклы якташларыбызны гаскәри йомышларыннан азат итеп торуларын сораган икән.

 

– Мөслимебез сезне сагынып, зур үзгәрешләр белән көтеп тора. Шул үзгәрешләргә сокланып, үзегез дә киләчәктә туган ягыбызны үстерү, яңартуга көче­гезне кертерсез, катнашырсыз дигән ышаныч белән килдек. Сезнең ничек хезмәт итүегезне күрербез, коман­дирларыгызның фикер­ләрен ишетербез. Яхшы, маҗа­ралар­сыз гына хезмәт итәрсез дип өметләнәбез, – дип сәлам­ләде аларны делегация башлыгыбыз (шунысы кызык: аның Румил исемле өлкән улы да шушы частьта хезмәт иткән икән). “Мөслим” дип язылган түгәрәк икмәкне кисү хокукы Мари-Бүләр авылы егете, кече сержант Александр Биктаировка эләкте. “Ипекәйне күкрәгеңә терәп кис әле. Ипи кискән көч кире кайтмый”,– дип тапшырдылар аңа туган як кырларында үскән бодайдан пешерелгән икмәкне. Ул көнне клубтагы зәңгәр экранда газизләренең һәм район хакимияте башлыгы Рамил Муллин­ның сәлам­ләү­ләрен ишетте, “Көлкеханә” ви­део-язмасын тамаша кылды, табын янында солдат җырларын һәм үзебезнең татар көйләрен  яңгыратты якташларым.

 

 

Икенче көнне иртән, сол­датларыбызның шактый гомере үтә торган казармада булып, көн күрмешләре белән якыннан таныштык. Биредә 2010 елда ук күнитек һәм чолгаудан баш тартканнар икән. “Җәйге һәм кышкы ботинка, айга ике пар оек бирелә. Оекларны, кием-салымны киптерү өчен махсус бүлмә бар. Биредә һәрвакыт 60 градус җылылык була. Монда кер юу машиналары тора. Кер порошогы җитәрлек. Менә душ, коенып чыгу бүлмәсе. Бу спорт почмагында теләгән кеше гер, штанга күтәреп бәдән­нәрен чыныктыра ала”, – дип барысын күрсәтеп, таныштырып йөрде рота командиры урынбасары, майор Василий Гордеев (шунысы кызык: ул Казан танк училищесын тә­мам­ла­ган, хатыны да Казан кызы икән).

 

Солдатларга бездән күч­тәнәч булыр дип,  ике дистәләп “ВТ” газетасын, берничә җыр­чы­бызның, Разил Вәлиевнең иҗат кичәсендә төшерелгән, Җә­лил хәзрәт Фазлыев вәгазь­ләреннән тупланган аудио-видеоязмалар алып килгән; юлда килгәндә, бу язмаларны тың­лый-карый алмаслар инде,  дип борчылган идем. Юкка хәсрәт­ләнгәнмен икән. Казарманың уртасында тора кирәкле җиһаз. Шунысы да күңелле булды: казармада кизү торучы егеткә игътибар итеп, син бит татар егете, кайсы яктан, дип мөрәҗәгать иткән идем, ул Пермь краендагы Барда районы­ның Бөреҗле авылы егете Вилдан Аксәетов булып чыкты. Биш-алты минуттан каршыма килеп чыккан өлкән прапорщик та үзебезнең татар кешесе, себер татары Артур Хәкимов икән. 14 ел биредә хезмәт итә ул, соңгы ун елында  взвод командиры. Өйләндеңме әле, хатының кайдан, күпме хезмәт хакы ала­сың, дип төпченәм. “Мин Төмән өлкәсендәге  Яркәү районының Сорокино авылыннан. Шушы Шарапово бистәсеннән Наталья исемле кызга өйләндем. Ике малай үстерәбез. Дима һәм Никита исемле. Улларымны авылга алып кайтканым юк. Бичәм җибәрми. Хәзерге вакытта  48 мең сум хезмәт хакы алам”, – дип сөйләде  гаилә хәлләрен Артур. Соңрак шунысы да беленде: нәкъ шушы кардәшебез, янә­шә­дә башка милләт кешеләре булганда үзара татарча сөйләш­мә­гез, шиклә­нүләре бар, дип якташларыбызга кисәтү ясый икән. Башка милләт кешесе әйтсә бер хәл. Үз та­тарыңнан мондый сүз ишетү рәхәт түгелдер.

 

 

Гарнизон башлыгы, часть командиры, полковник Виктор Буй­волов безне, күптәнге танышларын күргәндәй, җылы кабул итте. Киләсе елның 10 ок­тябрендә частебызга 55 ел тула, көзен килгәндә сәфәрегезне шул вакытка туры китерергә тырышсагыз иде, дигән теләген җит­керде ул.

– Әлеге шефлык мөнә­сә­бәтләреннән без бик канәгать, республикада да  хәрби хез­мәткә җитди карыйлар; күрәсең, без үзебез дә сайлап ала беләбез. Казарманы, ашханәне күрми китмәгез. Хәзер бездә ашханәдә нәрәт тору дигән нәрсә юк, аерым учреждение тук­ландыра. Ризыкны сайлап алу мөмкинлеге бар. Кичен швед өстәле. Кыскасы, солдатлар зарланмый. Егерме ятаклык медицина пунктыбыз бар. Укыту үзәгенең үзенчәлеге шунда: без техник саклау чаралары буенча белгечләр әзерлибез. Элек кораллы солдатлар сакласа, хәзер Россия Кораллы Көч­ләрендә техник чараларга, шуларга хезмәт күрсәтүгә, комплекслы саклауга өстенлек бирелә,– дип ни-нәрсә белән шөгыль­ләнүләре турында сөйләде һәм берничә соравыбызга җавап бирде полковник. Гыйбадәт кылу мөмкинлеге бармы-юкмы икән­леге кызыксындырды безне. Часть билә­мәсендә чиркәү, анда үгет-нәсыйхәт сөйләүче Кирилл атакай  бар икән. Ә менә башка дин вәкилләре, әйтик, мөсел­маннар намаз укырга те­ләсә, аерым гыйбадәт бүлмәсе  булдырылмаган әле. “Бу җәһәттә баш ида­рәдәге тәрбияче белән сөйләшеп карарбыз. Пасха вакытында кулич (махсус күмәч) пешертәбез, йомырка буятабыз. Дини бәйрәмнәр, ураза-пост дип     башкача мәшәкать­ләнми­без. Кирилл атакайны татарлар да, урыслар да тыңлый”,– дип җавап бирде ул.

 

Командирның, “бабайлык” очраклары юк; булса катгый чара күрелә,  мондый хәлне искәрткән имзасыз хат-язулар алынса да, тикшермичә калмыйбыз, диюе дә күңелебезгә хуш килде. Ә менә частьта ярты ел инде мунча булмавын ишетү,  душка гына канәгать­ләнергә туры килүен белү сәер тоелды безгә. Россия армиясе өчен зур мәшәкать түгелдер шәт мунча тоту. Мунча – сәламәтлек ич ул.

 

– Әллә ни зарурлык булмаса, чәчрәп чыкмагыз; кыерсытырга, мыскыл итәргә җыеналар икән, юл куймагыз; үзегезне саклагыз, яклагыз. Сезне туган якта көтә­без,– дип саубуллаштык без якташларыбыз белән. Биредә, мөслимлеләр кебек үк күпләп булмаса да, Әлмәт, Лениногорск, Азнакай, Зәй районнары егет­ләре  хезмәт итүен ишетү дә күңелле булды.

 

Кайтып  барышлый, Мәс­кәүдә, Татарстан Респуб­лика­сының РФ­дәге даими вә­киллеге җитәкчесе Равил Әхмәт­шин бе­лән очрашкач та, солдат егет­ләребезнең ничек хезмәт итүе турында гәп кордык.

 

– Түбән Камадан алтмыш солдат Мәскәүнең үзендә, Преображинский полкта хезмәт итә, шәрәфле каравыл полкы дип тә атыйлар аны. Кремль полкында егерме биш  Чаллы егете, Хәрби диңгез флоты госпиталендә медицина университетын тәмам­лаганнар бар. Домодедоводагы хәрби диңгез базасындагы  ун Саба егетен дә күз уңында тотабыз. Аларны төрле чараларга кунак итеп алып барабыз. Әле менә 31 октябрь көнне “Космос” кинозалында Айдар Гали­мовның концерты була. Шунда 100 егетебезне алып барачакбыз. Тамаша карагач, өчпочмак, пәрәмәч белән сыйлап, аларны частьларына озатып куячакбыз. Аларны елына ике-өч мәртәбә, Тукай, Җәлил һәй­кәл­ләре янына алып барып, чәчәк салдыруда катнаштырабыз. Әле менә 4 августта, Җә­лилгә чә­чәкләр куйганда, парламент баш­лыгыбыз Фә­рит Мө­хәм­мәтшин солдат­лары­бызның шактыена хәрби кул сәгатьләре бү­ләк итте, – дип сөйләде Равил әфәнде.

 

– Мәскәүне татар егетләре сак­лый дип язарга була икән,– дип сорадым мин ахырда даими вәкилебездән. “Татарстанлылар саклый дип язсаң дөресрәк булыр”, – дип җаваплады ул.