поиск новостей
  • 29.03 "Рөстәм маҗаралары" Кариев театры, 13:00
  • 29.03 "Кияүләр" Тинчурин театры, 18:30
  • 30.03 "Кәҗүл читек" Кариев театры, 11:00
  • 30.03 "Тапшырыл...ган хатлар" Кариев театры, 18:00
  • 30.03 ПРЕМЬЕРА "Флешка, рэп һәм мәхәббәт"Тинчурин театры, 13:00 һәм 17:00
  • 31.03 "Шәй-бу, шай-бу" Кариев театры, 18:00
  • 31.03 "Өч аршын җир" Тинчурин театры, 17:00
  • 02.04 Хан кызы Турандык. Тинчурин театры, 18:30
  • 03.04 Гомер буе сине көтәм. Тинчурин театры, 18:30
  • 04.04 Кияү урлау. Тинчурин театры, 18:30
  • 05.04 Гастрольләр: Тайна замка на холме. Хакасский национальный драм.театр. Тинчурин театры, 11:00 һәм 13:00
  • 05.04 Гастрольләр: Ханума. Хакасский национальный драм.театр. Тинчурин театры, 18:30
  • 06.04 Гастрольләр: Мастер и Маргарита. Хакасский национальный драм.театр. Тинчурин театры, 17:00
  • 07.04 Гастрольләр: Мелодия коралловых бус. Хакасский национальный драм.театр. Тинчурин театры, 17:00
  • 09.04 Җилкәнсезләр. Тинчурин театры, 13:00 һәм 18:30
  • 10.04 Синең хакта… Тинчурин театры, 18:30
  • 11.04 Ядәч! Исемдә! Бер гаилә трагикомедиясе. Тинчурин театры, 18:30
  • 12.04 Флешка, рэп һәм мәхәббәт. Тинчурин театры, 18:30
  • 13.04 Яратам! Бетте-китте! Тинчурин театры, 17:00
  • 14.04 Полиционер. Тинчурин театры, 17:00
Бүген кемнәр туган
  • 29 Март
  • Шәкүр - җырчы
  • Рөстәм Абязов - дирижер
  • Илфат Фәйзрахманов - журналист
  • Мөхәммәт Сабиров (1932-2015) - дәүләт эшлеклесе
  • Айгөл Хәйри - җырчы
  • Ринат Хәйретдинов - көрәшче
  • Никах, юбилей,Туган кон,балалар бэйрэмен,торле кичэлэрне алып барабыз.8-4кэ хэтле шалтыратта аласыз.89393453961
  • Чистаидан иорт сатып Алам чистаинын узенэн 89274905164
  • 1 булмэле фатир моселман гаилэсенэ озак вакытка арендага бирелэ ЖК Салават купере. Собственник ( риелтор тугел!!!)89509488227.
  • Сдается 2-х комнатная квартира по ул. Ф.Амирхана порядочной семье на длительный срок. В квартире есть мебель, рядом остановка, магазины, рынок. Только граждане РФ без животных!!! 8-965-584-66-30 собственник.
  • Продаю листы нержавейки 530х630, толщина 3,5мм, запчасти на УАЗ.тел 89178553159.
  • Коттедж төзэргэ кирэк казанда минэм номер 89274905164
  • Баян сатыла. Казан. Тел.:89003238614
  • татар теленең аңлатмалы сүзлеге сатыла, 3 томда, Казан, Татарстан китап нәшрияты, 1981 ел. тел.8 919 647 47 91
  • Казанда оч булмэле фатирнын залына тэртипле кыз эзлим. Бигичев урамы. Риелторсыз 89600347300
  • Исэнмесез! Бенто тортларга hэм капкейкларга заказлар кабул итэм! Казан шэhэре. 89377708700 Динара.
Архив
 
27.03.2009 Милләт

КЕМНЕҢ ТЕЛ ТЕГЕРМӘНЕНӘ СУ КОЯСЫҢ?

Ярамаган сүз сөйләшсәң, яисә эш башкарсаң, еш кына: “Кем тегермәненә су коясың?” – дип сораганнарын ишеткәнегез бардыр. Су коюга бәйле тегермән ташының көч-куәте арта. Җитәрлек су коелмаса, тегермән ташы тик тора, эш бармый. Тел белән дә шулай.

Яшәрлек күләмдә сөйләшүчеләр булмаса, телгә ихтыяҗ бетеп, ул әйләнештән чыга. Аннан тарих арбасыннан төшеп, үле телгә әйләнеп кала. Халыклар тарихына, теленә бәйле мондый мисаллар бихисап. Кызганычка каршы, бу заман чире туган телебез – татар теле яшәешенә дә куркыныч тудыра. Бу куркынычны тоеп, арабызда аңа каршы көрәшүчеләр дә, үзгәртүне башкалардан көтеп, шуның аркасында кемнәрнедер сүгеп яшәүчеләре дә бар. Тик кайчакта үзгәрүчеләре дә, үзгәртүчеләре дә үзебез икәнлеген аңлап бетермибез. Тел тегермәненә барыбыз бердәм рәвештә ярдәм кылсак кына телебез исән-сау булып, әйләнеш-яшәештә калыр.

 

Татар теле тегермәненә су койдыручы фактордан бер мисал. Шалтыраган телефонны алып, “да, слушаю” дип җавап бирсәң, телефон 100 процент урыс телендә сөйли башлый. Әгәр, “әйе тыңлыйм” дип, татар телендә дәшсәң, телефон 70-80 процент очракта татарча җавап бирә. Бары калган 20-25 процентында гына гафу үтенеп, татарча белмәүләрен искәртәләр. Уңайсыз хәлдә калу, күпмедер микъдарда булса да, тел өйрәнүгә ихтыяҗ тудыра.

 

Әмма башкача да була. Милләт, тел дип борчылучы, татар дөньясында исеме билгеле бер танышымны телефонын алганнан соң “әйе, тыңлыйм” дип әйтергә һаман күндерә алмыйм. Оялтып та, сүгеп тә карадым, әлегә файдасы юк. Әйтәсе килгән фикерем: бер төрле сөйләп, икенче төрле гамәл кылучылар да юк түгел шул арабызда. Дөрес, “кызың телефоннан минем белән урысча сөйләште” диюнең файдасы булды тагы. Башка андый очрак кабатланмады.

 

Тагын бер мисал. Курчак театрыннан бер ханым мәктәптә күпме бала укуы, кайсы вакытта театр карау мөмкинлеге һәм башкалар турында сораша. Ул урысча сорый, мин татарча җавап бирәм. Сизәм, аңлап бетерми, уңайсызлык кичерә. Берзаман түзмәде: ”Нәрсә, сездә урыса сөйләшә алучылар юкмы әллә?” – ди. Мин әйтәм: “бездә бар, ә менә сездә татарча сөйләшә алучылар калмадымы әллә, проблема сездә бит” – дим. Кая барсын, акча кирәк булгач, тирләп-пешеп, кабат-кабат сорашып булса да сөйләште инде. Ә балалар өчен куелган театрлары бик күңелле булды. Театр элгечтән башлана диләр. Минемчә, татар театры үз тамашачысын ишектән кергәндә үк татар телендә каршы алучыдан башлана.  

 

Мохтаҗлык чыгып, төрле оешмаларга барсаң безгә урыс телендә төрле белешмәләр тутырталар. Үзләренә кирәк булганда безгә дә төрле түләү кәгазьләре җибәрәләр. Шуларын татарча тутырып җибәргәннән соң ник берсенең бер авыз ачып, ризасызлык белгерткәне булсын! Үзләренә акча кирәк булганда кая барсыннар?! Татар теле әнә шулай үзенә юл яра ул!

 

Татар факторын арттыру турында искәрткәндә гади халык еш кына: “Язучы галим-голәмәләргә, тарихчыларга, артистларга җиңел ул. Китаплар язалар, кино төшерәләр. Җырчылар җырлый. Ә без, гади халык, тел үсешенә ничек ярдәм итә алабыз?” – дип искәртәләр. “Сөйләшкәч шул җитмәгәнме?” – ди алар. Әйе, туган телеңдә сөйләшсәң, шул җитә.

 

Әмма, сөйләшәбезме соң?!

 


Нурулла ГАРИФ
Матбугат.ру
№ --- | 27.03.2009
Матбугат.ру печать

▲ Өскә
Матбугат-инфо
Матбугат.ру
Ватаным Татарстан
Шәһри Казан
Бердәмлек
Рәшит Ваһапов фестивале
Камал театры
Тинчурин театры
Татар дәүләт филармониясе
Ирек мәйданы
Татарстан яшьләре
Кариев театры
Идел
Өмет
Татарстан китап нәшрияты
Милли Музей
Шаян
Татаркино
Ханский дом
Татар телен һәм ТР яшәүче халыклар вәкилләренең<br />туган телләрен саклау, үстерү мәсьәләләре комиссиясе
«Элита»