“Неформат”лар “Тәртип”кә килә (Әңгәмә)

Татарстан дәүләт җыр һәм бию ансамбленең элеккеге коллективы башкаруында “Бөрлегәнем” татар халык җыры яңгырый. Радио дукыннары аша биючеләр чыгышын да тыңлап була икән хәтта. Республиканың алтын фондында сакланган милли хәзинәләребезне сирәк ишеткәнгәдерме, җәүһәрләребезгә шулкадәр сусаганбыз икән. Яңа гына ачылган “Тәртип FM” радиосы баш мөхәррире Ризәлә Исмәгыйлева белән әнә шул хакта сөйләшергә булдык.

– Ризәлә ханым, инде күп еллар тәртипле, әх­лак­лы радиобыз кайчан була, дип баш ватабыз. Дөрес, бервакыт ачып та карадылар аны, әмма бик тиз арада ябып та куйдылар. Кем чабуыбыздан тотып торды икән, акча җит­мәдеме, әл­лә инде ешлык бирел­мәдеме?

– Татар телендә сөй­ләүче радиоларга ешлык алу – чын­нан да, кыен мәсь­әлә. Радио ачып карарга теләү­челәр шактый иде. Әм­ма мөмкин­лекләр бирел­мәде. Ә ретро җырларга сусау тамашачыда күптәннән яшәп килә. Шөкер, аларга тәүлек дәвамында әле­ге хә­зи­нә­ләребезне тың­ла­тыр­лык мөм­кин­лек туды. Дөрес, әле камилләшәсе, үз­гәрәсе бар.

– Бервакыт Татар­стан­ның атказанган артисты Рөстәм Асаев белән сөй­ләшеп утырганда: “Мин – “неформат”, шуңа җырла­рым­ны радиолар әйлән­дерми”, – дигән иде. Андый “неформат” җырчы­лар­ның чыгышы сезнең “Тәр­тип”тән яң­гырая­чак­мы?

– Әйе, “неформат”лар яң­гырый торган радио була бу. “Татар радиосы”нда эш­ләгән вакытта миңа “неформат” дигән тәхәллүсне моннан биш ел элек үк такканнар иде. “Бу ретро та­вышың белән пенсиягә китәргә вакыт җиткәндер”, – дип әйтүчеләр дә булды. Мин Рөстәм Асаев белән тулысынча килешәм. Үзе исән вакытта җырларын тыңлар­га тилмереп йөрүче­ләр бик күп әле. Хәзер инде безнең радио аша “нефор­мат”лар­ның җырларын тың­ларга мөмкинлек биреләчәк. Аннан соң җырчылар да бит бер тапкыр радиодан җыр­ларын яңгыратмагач, башка аларга тәкъдим итеп тормыйлар. “Тәртип” әнә шул күңел­дәге төерләрне таратыр дип ышанабыз. Халык күңеленә якын, мәгъ­нәле җырларны яңгыратып барырга тырышачакбыз.

– Татарстан дәүләт җыр һәм бию ан­самб­ле җи­тәкчесе Айрат Хәми­тов­ның: “Безнең җырлар­ны ни телевидение, ни радио яңгырат­мый”, – дип үпкә белдер­гәне хәтер­дә уелып калган. Ниһаять, ”Тәртип FM” аша алар репертуарындагы милли җыр­ларны, Нә­фисә Василова, Таһир Яку­­пов тавышларын ишетә башладык. Димәк, дәүләт ансамбле архивында тузан җыеп яткан җәү­һәр­ләрне дә биреп барачаксыз?

– Әйе, андый язмалар бирелеп барылачак. Әмма без­нең дистә еллар дә­вамында җыелып килгән дәүләт архивыннан файдаланырга рөхсәт юк. Шуңа күрә без инде үзебез туплаган хәзинәне кулланабыз. “Тәртип FM” ачылганда, нафталин исе килә торган радио ачылды дип әйтүче­ләрне дә ишеттек. Баштарак күңелгә тия иде... Әгәр төптәнрәк уйлап ка­расаң, нафталин бит ул – ничә еллар әйберне бозмыйча саклый торган нәрсә! Ди­мәк, без шул гасырлар дәва­мын­да асылын югалтмый сакланган мирасны сандыктан чыгарып, җиллә­теп, халыкка җит­ке­рергә тырышабыз. Ә архивка килгәндә, җырлар 1960-1970 нче елларда ничек яздырылган булса, шул сыйфатта бирелеп барылачак. Кыштыр-кыш­тыр тә­лин­кә­дән яздырыл­ганны тың­лап, яшьлек хатирә­ләрен яңар­тып утыру – безнең радионың үзгәлеге инде. Шуны да ассызыклап әйтәсе килә: телефон аша үзләренең фи­кер­­ләрен җит­­кереп барган тамашачы сүзләренә караганда, без үзебезнең кирәк­лекне һәр­даим тоеп торабыз.

– Татар телендә сөй­ләүче радиолар бармак бе­лән генә санарлык. Әм­ма шулар арасында көн­дәш­­лек тудыру, тама­ша­чы­лар­ның күңелен яулау өчен нинди “мөгез” чыгарырга исәп бар? Киләчәктә безне нинди кызыклы тапшырулар белән җәлеп итәчәк­сез?

– Радио ачылганда, “Тузмый торган бүләк” дип аталган әдәп, әхлак, “Тел дигән дәрья бар” тапшырулары бе­лән башлап җибәрдек. Фән­ни тел белән сөйләп, артык акыл өйрәтергә тырышмыйбыз. “Тузмый торган бүләк”не Сәй­дә апа Аппакова алып бара. Аннан театр тормышын күңелгә үтеп керерлек итеп тәмле телле Гөлнара Зин­нәтуллина сөй­ли. Анысы да халыкка кирәк. Барлык кеше дә бит театрга йөрми, спектакль карамый. Кайбер тамашачы спек­такль­­ләрне элеккеге кебек радиодан тың­ларга ярата. “Тәртип“ – “Татарстан” радио­сының заманлашкан, яшь варианты кебек дисәм, һич ялган булмас. Әмма алар артыннан куып җитү өчен безгә эшлисе дә эшлисе әле. Тиздән балалар һәм яшүсмер­ләр, гаилә турында тапшырулар эшләргә исәп тотабыз. Аннан безгә кайбер тамашачы: “Нигә җыр­­ның авторларын, артист­ның исем­нәрен әйтмисез?” – дип шелтә белдерә. Килә­чәктә җыр­чының тормышы, иҗа­ты турында “Таныш моң­нар” исемле тапшыру биреп барачакбыз. Монда инде җыр­чының репертуары гына тү­гел, ә аның хакында да тәф­силләп сөйлә­неләчәк. Сәла­мәт яшәү рә­вешен пропагандалау йөзен­нән, спорт тапшырулары да алып барыла. Һәм радиода бу тапшырулар күп өлешне тәш­кил итә. Йокыдан торып басуга ук, көнне совет заманындагы кебек, иртәнге физик күне­гүләр яздырылган тапшырулардан башлап җибәрә­без. Өлкәннәр өчен гимнастиканы исә танылган артист Наил абый Шәй­хетдинов алып бара. “Тәр­тип FM”ның Хуҗа Насретдины да, радионы “Гыйб­рәтле гый­ба­рә­ләр” белән баетучы да ул. Радионы һәр­даим җанлан­дырып җибәрү­че тапшырулардан “Яңалык­лар”­ны әйтер­гә мөмкин. Аны Райнур Шакиров алып бара. Күбрәк татар халкы­ның дине, мәдә­нияте, тарихы белән бәйле яңалык­ларга өстен­лек би­релә, – дип өстәде редактор урынбасары Ләйлә Ялалова.

– “Тәртип FM” ачылганга әллә ни күп вакыт узмады. Әмма кайтавазлар килгән­дер дип уйлыйм...

– Бүген безне 1 миллионнан артык халык тыңлый икән. Тамашачылар көннең теләсә кайсы вакытында телефон аша үзләренең фи­кер­­ләрен җиткерә ала. Дө­рес, алар арасында төрле­ләре бар. “Әссәла­мега­ләй­кем” дип исәнләш­кән­гәдер­ме, без­­не ислам динен пропагандалаучы радио икән, дип әйтүчеләр дә булды. Әл­бәттә, күбесенең фикере уңай. Халык ретро җыр­ларга тәмам сусаган икән. “Тәртип FM” аз сөйләп, күбрәк көй­ләп, халык күңе­лендәге бушлыкны кирәкле, файдалы рухи азык белән тулыландырырга тырышачак. Тамаша­чыларның изге теләкләре белән башланган эш дә­вамлы булыр дип ышанасы килә.