Татарстанның шәхси мәктәпләре

Татар халкы элек-электән белемгә омтылган. Заманында һәр мәчет каршында диярлек мәдрәсә булган, зыялы татар байлары шәхси мәктәпләр ачкан. Шәхси уку йортлары хәзер дә бар. Бүген баланы анда бирүнең уңай һәм тискәре якларын ачыклап карарга булдык.

“Үз куышыбыз юк”

Казанның Северный бистәсендә урнашкан “Госмания” урта гомуми белем бирү мәктәбе бабаларыбыз чорындагы мәдрәсәне хәтерләтә. Беренчедән, ул “Нурислам” мәчете янәшәсендә урнашкан, икенчедән, биредә дөньяви фәннәрдән тыш, Коръән, тәҗвид, әхлак, ислам нигезләре кебек дини фәннәр укытыла. Бүген исә госманиялеләрне борчыган мәсьәлә – үз куышлары булмау. Шәхси мәктәп әлегә “Нурислам” мәчете бинасын кулланырга мәҗбүр.

“Госмания”нең башка белем йортларыннан аермалы яклары турында мәктәп директоры Илсур хәзрәт Фатыйхов болай ди: “Бездә мөселман балалары гына укый. Мәктәбебездә бердәм форма кабул ителгән: гәүдә капланган булырга тиеш. Мәчет янәшәсендә урнашу сәбәпле, дини йолаларны үтәргә мөмкинлек бар. Ел саен, Корбан гаетендә корбан чалганнан соң, Сабантуй рәвешендә бәйрәм үткәрәбез. Хәләл ризык белән генә тукланабыз. Әлеге мәктәпнең мөгаллимнәре дә мөселман кешеләре. Безгә укытырга килгән, үзен мөселман дип санаган һәр кешегә шартыбыз шул: балалар янына дин кушканча киенеп керсеннәр. Моңарчы биредә беренче чит тел – гарәп теле, икенчесе булып инглиз теле саналса, быелдан исә, башкалардан калышмыйк дип, киресенчә итеп үзгәрттек. Ләкин дәресләрдән соң теләгән кешегә гарәп телен өстәмә өйрәтәбез. Дәүләттән дә акча килү сәбәпле, укытучыларыбызның эш хакларын бүгенге көнгә кадәр түли алдык. Ата-аналар да ярдәм итеп торды. Тик бу рәвешле генә шәхси мәктәп тоту җиңел түгел. Яңа уку елыннан, бер баланы укыткан өчен, аена якынча биш мең сум түләргә туры киләчәк”.

Директор фикеренчә, “Госмания”нең уңай һәм тискәре яклары түбәндәгедән гыйбарәт: “Беренчедән, үзебез тапкан акча белән үзебез идарә итәбез. Икенчедән, әти-әниләр балаларының бердәм формадан йөрүеннән (башка мәктәпләрдә мөслимә киемен тыйдылар), хәләл ризык белән туклануыннан канәгать. Дин тоткан балаларга гадәти мәктәптә уку кыен. Әмма шәхси булганлыктан, без бүген бар, иртәгә юк. Шуңа күрә, “Госмания”без гомерле булсын дип, Аллаһыдан сорап яшибез”.

Уку бәясе – тугыз мең сум

“Елена-Сервис” шәхси мәктәбенә исә бүген борчылырлык урын юк. Казанның Мәскәү районында урнашкан әлеге уку йорты уңай шартлары белән танылган. Биредә 18 уку бүлмәсе, интернет тоташтырылган компьютер классы, Wi-Fi зона, спортзал, актлар һәм хореография заллары, рәсем студиясе, медицина кабинеты, китапханә, 160 кеше сыйдырырлык кафе эшли. Мәктәп янында баскетбол, волейбол, футбол, теннис уеннары өчен мәйданчыклар һәм ял итү урыннары каралган. Укучылар мәктәптән ерак булмаган стадион һәм бассейнга йөри. Белем йортының үз логопеды, психологы бар.

Монда дәүләт мәктәпләрендәге кебек төп гомуми белем бирәләр һәм укучыларны Россия, Көнбатыш Европа, Америка югары уку йортларына әзерлиләр. Мәктәп директоры Наталья Әхәтова: “Бездә рус теле, математика, физика кебек фундаменталь фәннәр тирәнтен укытыла. Теләсә нинди югары уку йортына керү өчен хәзер БДИ нәтиҗәләре мөһим. Чит илгә укырга китәсең килә икән – инглиз телен белү кирәк. Ә безнең мәктәпнең, гомумән, БДИ нәтиҗәләре әйбәт. Чөнки әлеге мәктәптә көннең икенче яртысында да укучылар белән өстәмә шөгыльләнәләр. Баласын безгә укырга биргән әти-әниләрне әнә шул күрсәткечләребез, уңай шартларыбыз кызыктыра. Укытучыларны эшкә алганда исә, аларның югары белемле булуына һәм уңышларына гына түгел, ә шуңа өстәп, укучыларының уңышларына да басым ясыйбыз”, – ди. Бүгенге көндә “Елена-Сервис”та 400ләп бала белем ала, сыйныфта укучылар саны унбиштән артмый. Бер балага уку бәясе аена тугыз мең сум. Шәхси мәктәптә читтән торып уку, экстернат мөмкинлеге дә тудырылган.

Уңай һәм тискәре яклары

+ Сәламәтлек. Шәхси мәктәпләрдә балаларны даими рәвештә белгечләргә күрсәтеп, яхшылап тикшереп торалар. Күпчелек шәхси мәктәпләрнең психолог, логопед кебек белгечләре бар.
+ Сыйфатлы белем. Югары квалификацияле белгечләрне җәлеп итәргә тырышалар, чит телләр өйрәтүгә өстенлек бирәләр. Дәүләт мәктәбендә укучыга караганда, шәхси мәктәптә бала озаграк тоткарлана.
+ Игътибар күбрәк. Бер сыйныфта укучылар саны 20дән дә артмый. Шул сәбәпле, укытучыга һәр бала белән аерым шөгыльләнергә, һәрберсенә игътибар бирергә мөмкинлек бар.

- Югары бәя. Кайбер шәхси мәктәпләрдә уку өчен түләү югары уку йортларыннан азга гына калыша.
- Ышанычсызлык. Теләсә нинди коммерция оешмасы кебек, шәхси мәктәп бөлгенлеккә төшәргә, ябылырга мөмкин. Мондый очракта баланы тиз арада кайда урнаштырасын хәл итәргә кирәк.
- Билгене күтәреп кую. Кайчак укытучылар, мәктәпнең өлгерешен яхшы итеп күрсәтү өчен, укучыларга билгене махсус күтәреп куя.

Сан

Россиядә беренче шәхси мәктәпләр 1990 елларда барлыкка килгән. Дәүләтнеке булмаган мәгариф учреждениеләре ассоциациясе мәгълүматлары буенча, бүген Россиядә 700ләп шәхси мәктәп бар. Бу илебездәге барлык мәктәпләрнең бер процентын тәшкил итә. Аларда якынча 45 мең бала белем ала.

“Бармак белән генә санарлык”

Алсу МӨХӘММӘТОВА, ТР Мәгариф һәм фән министрлыгының массакүләм мәгълүмат чаралары белән үзара эшчәнлек буенча әйдәп баручы киңәшчесе:

- Республикада шәхси мәктәпләр күп түгел. Казанда – 6, Чаллыда – 2, Әлмәттә – 1, Бөгелмәдә 1 шәхси мәктәп бар. Шәхси балалар бакчалары белән чагыштырганда, бу саннар бик кечкенә. Моның сәбәбе бәлки әти-әниләрнең дәүләт биргән белемгә өстенлек бирүендә, шул сәбәпле шәхси мәктәпләргә ихтыяҗ зур булмаудадыр.

“Сокланырлык мохит”

Марина ВӘЛИЕВА, хуҗабикә:

- Кызым Мәдинә шәхси мәктәптә укый. Белем йорты өебездән ерак урнашканлыктан, балабыз иртәнге биштә үк торырга мәҗбүр. Тик без аннан барыбер канәгать. Биредә укучылар да, укытучылар да туганнар сыман, бер-берсен якын итәләр, ярдәм итәргә генә торалар. Бала аңламаса, дәресләрдән соң да калып өйрәтәләр. Дәүләт мәктәпләрендә андый ук җылы мохит юк. Киләчәктә уку өчен күбрәк түләтсәләр дә, без моңа әзер. Балаларыбызга төпле белем бирүче укытучылар тиешле хезмәт хакына лаек дип саныйбыз.

Татарстандагы шәхси гомуми белем бирү оешмалары исемлеге (2013-2014 уку елы башына)
1. “Менеджер” 23 нче мәктәбе
Әлмәт, Киров ур., 8. Тел: (8553) 25-87-83
2. Бизнес һәм менеджмент мәктәбе
Яр Чаллы, Яр Чаллы пр-ты, 53. E-Mail: soshbim_chelny@mail.ru
3. В.Давыдов исемендәге гимназия, эксперименталь уку йорты
Яр Чаллы, Тынычлык пр-ты, 94. Тел: (8552) 56-34-83
4. “Елена-Сервис” мәктәбе
Казан, Академик Королев ур., 3. Тел/факс: (843) 563-20-08
5. “Госмания” мәктәбе
Казан, Муса Бигиев ур., 38. Тел/факс: (843) 511-93-64
6. Н.Лобачевский исемендәге лицей
Казан, Миславский ур., 8а. Тел: (843) 292-00-01
7. Христиан мәктәбе
Казан, Карл Маркс ур., 15. Тел: (843) 299-50-02
8. “Радуга” мәктәбе
Казан, Октябрьская ур., 23. Тел: (843) 519-64-49
9. “Халыкара белем бирү академиясе” мәктәбе
Казан, Хөсәен Ямашев пр-ты, 3б. Тел: (843) 523-47-29
10. “Журавушка” 14 нче мәктәпкәчә һәм башлангыч сыйныфлар гимназиясе
Бөгелмә, Бауман ур., 11а. Тел: (85594) 4-4518