Балачагың белән хушлаш, балам!

Шаулатып, Балаларны яклау көнен үткәреп җибәрдек. Төрле мәйдан­нарда нәниләрнең чыгышларын тыңлап сөе­нергә тиеш идек кебек... Юк шул, сөенеп булмады. Күпме генә эзләп тә, замана на­ра­сыеның йөзендә балалык чалымнары таба алмаганга, күңелдә юшкын калды.

Без сугыш чорында балачак урланган, дибез. Ә бүген? Ике-өч яшьлек сабыйны, ашы­га-ашыга, төрле түгәрәк­ләргә илтәбез. Алты яшьтән ул инде укый-яза белергә тиеш. Минем бала бөтенесен­нән дә сәләтлерәк дип масаер өчен, бар яктан да камил­ләштерергә тырышабыз. Алай гына да тү­гел, азартка кереп китеп, аннан җиңү таләп итәбез. Җиңми карасын, күпме вакыт, көч, акча сарыф ителгән бит! Бу фикер беренче каналдан барган “Голос. Дети” тапшыруын караганнан соң тагын да кө­чәй­де.

Әлеге тапшыруны Татарстан кызлары – Динә Гарипова, Эльмира Кәлимуллина­ның уңышлы чыгышларыннан соң яратып калган идек. Проект сәләтне кечкенәдән үк әзерләргә алына икән, ни өчен әле бу гамәлне хупламаска?! Кайчандыр “Утренняя звезда” тапшыруында Казан егете Муса Маликов җиңеп кайтып, иҗатын әнә ничек дөрләтеп җибәрә алды бит. Әмма “Иртәнге йолдыз” озын гомерле булмады. Пәрдә артында ниндидер гау­га чыгып, аны экраннардан төшереп калдырдылар.

Балалар “Голос”ының редакторы – Евгений Орлов. Вокаль телевизион шоуны атна саен җомга көнне карап бардык. Шунысы да бар: ул “Беренче канал”ның иҗат җиме­ше түгел. Аны Нидерланд телевидениесе форматыннан без­нең мохиткә яраклаштырганнар гына. Тапшыруны популяр актерлар Дмитрий Нагиев белән Наталья Водянова алып барды. Балалар чыгышын танылган сәнгать әһелләре Дима Билан, Пелагея, Максим Фадеев бәяләде.
Әйтүләренә караганда, балалар тапшыруына 8000нән артык гариза кабул ителгән. Аларның 500е кастингка сайлап алынган. Шулар арасыннан беренче турга 131 бала үткән. Бу балаларга өч көн эчендә 10 җыр өйрәнергә, ә конкурста шул җырның фә­кать берсен генә җырларга туры килгән.

Балаларны яклау көнен­дә Максим Фадеев шәкерт­ләре үзара ярышканны кабатлап күрсәттеләр. Өчәрләп чыгыш ясаган төр­кем­нән нибары бер конкурсантны сайлап алырга кирәк иде. Аһәң, тавыш, тембр ир­кен­легенә чыннан да сокланырлык. Проект, дөрестән дә, сәләтле балаларны туплаган. Ә репертуар мәсьәләсенә кил­гәндә, Рифә Рахман әйт­мешли, каршылыклы, катнаш хисләр кичерерлек. Бер генә мисал: Алиса Кожикина, Виктория Соломахина, Мария Свердюкова чит телдән тәрҗемә ителгән “Боль” дигән җыр баш­карды. Игътибар итегез: бу кызларга – 8-14 яшь! Ә хәзер җыр сүзләренә колак салыйк: “Посмотри в мои глаза, ты увидишь океан... Вчера я так ошиб­лась и наверное навсегда, моя любовь, моя мечта, прости меня...” Аларның шул­кадәр ымсындырып, аң­лап җыр­лау­ларына шаккатарлык. Остазларына рәхмәт әйтер­гәме мо­ның өчен, ата-ана­ла­рынамы – белмәссең. Һәр өч­лектән бер бала җиңә, җиңү­челәр тагын үзара ярыша дидек бит әле. Бала­ларның шул җиңү-җи­ңелү мизгелләре биг­рәк тә аяныч. Аларның яртысыннан артыгы ни җиңүгә, ни җиңелүгә әзер түгел. 13 яшьлек Маргарита Волкова гына, мин көчем­не сынап карадым, җиңелү баш бәласе түгел, дип конкурентларын юата алды.

Сабыйлар арасында уза торган матурлык кон­курсла­рының әхлаксызлык икәнен аңладык та бугай инде. Хәтта мондый конкурсларны тыя тор­ган закон проекты да эш­ләделәр кебек. Әмма “Голос” кебек тапшырулар шул ук матурлык конкурсы тәэси­рендэ эшли дигән уй кала. Монда да сабыйларны вакытыннан алда дәү үстерергә тырышалар.
Аларда бала тәр­тибе, хол­кы түгел, хатын-кыз­ныкы чагыла. Әдәп, әхлак, тыйнак­лыкка өйрәтәсе урынга, чәч­рәп чыгу, вульгарлык кебек сыйфатлар сеңдерелә.

Бәлки бу – ялгыш фикердер? Алай дисәң, мәсәлән, Та­тар­станның атказанган укытучысы Флера Ханнанова да балалар бәйгеләре хакында тис­кәре фикердә. “Бу конкурслар, чибәрлек конкурслары кебек үк, кечке­нәдән мин-минлек, үзеңне башкалардан өстен кую хисе тәрбияли. Әхлакка хилафлык китерә. Җыр конкурсында тавыш бәяләнү – бер хәл, әмма бит әле чыгышның тематикасы да булырга тиеш. Бала җыр аша сабыйлык шатлыгын чагылдырса, милли, дини тәрбия алса, нәти­җәсе яхшырак булыр иде. Әмма бу таләпләр читтә кала шул. Баланы, матурлыгын күрсәтәм дип, чишендереп сәхнәгә чыгару – миңа калса, әхлаксыз­лык тәр­бияләү чарасы гына”, – диде ул.

Ә менә психолог Рамил Гарифуллин конкурслар ки­рәк дигән фикердә: “Җи­ңүгә омтылышлары бик каты көчле булган балалар бар. Алар үзләрен бүләк­ләүлә­рен, бәяләүләрен көтә. Бу бит – иҗатка зур этәр­геч. Әле­гә баланың иҗатын бәя­ләүдә конкурстан кала берни дә уйлап чыгарылмаган. Әйтик, бала, чыннан да, зур талантка ия, ә ул бәя­ләнми икән – бу да яхшы нәтиҗә түгел. Шулай итеп, конкурслар балалар уңы­шын бәяләү­нең традицион ысулы булып тора. Әмма монда бер чиктән икен­чесенә ташланмаска кирәк. Еш кына ата-аналар, балалары җиңсен өчен, куркыту ысулын куллана. Алар фике­ренчә, ел саен беренче урын булырга тиеш. Алай түгел икән, бу – чын мәгъ­нәсендә афәт. Сабый бәйгене курку, тәшвишләнү белән көтеп ала. Еш кына сабый сына. Җи­ңелгән бала­ның үз-үзен тотышы үзгәрә. Ул депрессиягә бирелә яки чыгырыннан чыгучанга әй­ләнә”.

Рамил Гарифуллин мисалга “Беренче канал”ның “Утренняя звезда” тапшыруын китерде. Ул тапшыру финалга эләк­мәгән балаларга психологик җәрәхәт салу сәбәпле ябылды дип саный. “Юрий Николаев, чыннан да, зур проблемаларга юлыкты. Беренчедән, балаларда сексуальлек күрсәткече зур иде. Алар өлкәннәргә охшап калды. Икенчедән, балалар психикасына зыян салынды һәм күпме акча сарыф ителеп тә нәтиҗәсе булмады, дип ата-аналар зур тавыш куптарды”, – диде ул.

Бәс, бәйгеләр сәләтне чарларга тиеш икән, нигә аны зәвык, үз милләтең бе­лән горурлану хисләре тәр­бия­ләр­лек итеп оештырмас­ка?! Шө­кер, татарда андый бәйге бар. Гөлзада Сафиуллина “Сөем­бикә варисла­ры”н ел саен Кырымга барып үткәрә. Балалар өчен җыр юк дию дә – сафсата. Элек тә булган, хәзер дә бар алар. Бары тик эшне дөрес юнәлештә оештырырга гына кирәк.

P.S. Татарстан Президенты Р.Миңнеханов республикада үткәрелүче “Йолдызлык” балалар конкурсын сәх­нә ыгы-зыгысына әве­рел­дермәскә, ә нәкъ ме­нә милли талантларны ачу максатында оештырырга кирәк­леген искәртте.