Чәчү башланды. Чәчү төгәлләнде?

Яз иртә килә дигән фараз дөрес булып чыкмады. Кышның да тиз генә китәсе килмәде. Республикада язгы кыр эшләренә дә башка елларга караганда соңарып керештеләр. Авыл хуҗалыгы һәм азык-төлек министрының игенчелек буенча урынбасары Илдус Габдрахманов белдергәнчә, быел да 2,9 млн гектарда кыр эшләрен башкарып чыгарга кирәк. Шуның 1,7 млн гектары бөртекле һәм азык культураларына туры килә.

Кемдә ничек?

– Әлегә 12 процент мәйданда чәчү эшләре башкарылган килеш, – ди Илдус Габдрахманов. – Тәүлегенә 50 мең гектарда чәчә башладык инде. Көннәр яхшы торып, җирләр тиешенчә өлгергән очракта, тәүлегенә 120-130 мең гектарда эшне башкарырга мөм­кинлегебез бар.

Районнарның эшчәнлегенә килгәндә, Чүпрәле районында чәчүнең яртысы төгәлләнеп бара. Буа, Апас, Кайбыч, Тәтеш, Зәй, Азнакай, Сарман, Чистай районнарында да 20-40 процент мәйдан чәчелгән. Башка районнарны тән­кыйтьләргә әлегә иртәрәк. Туфрак һәр районда да тигез өл­герми. Көньяк район басуларында эш гөрләгәндә, төньякта урнашканнарында әле дә булса урыны белән кар катламын кү­рергә була.
Чәчүлек орлык белән кыенлыклар булмаска тиеш, диләр. Ягулык-майлау материалларына килгәндә, язгы эшләр өчен 80 мең тонна ягулык каралган булган. Шуның әлегә 55 мең тоннасы гына базаларга кайтартылган килеш.

Тубал белән чәчәләр

Азнакай районы “Марс” ху­җа­лыгында 30 процент мәйданда чәчү эшләрен башкарырга өл­гер­гәннәр. Биредә кыр эшләренә замана техникасы белән түгел, нәкъ менә бабайлардан калган ысул белән, тубал ярдәмендә керешә­ләр. Аннан соң гына кырлар тракторлар тавышына кү­мелә.
– Ничә еллар дәвамында авы­лыбызның өлкәннәре чәчүне баш­лап җибәрә, – ди хуҗалык җитәкчесе Рамил Зарипов. – Аяк­ларына чабата киеп, тубал яр­дәмендә орлыкларны җиргә иң­дерәләр. Мәчет картлары дога кыла. Басуга килгән бөтен кеше буразналарга йомырка тәгә­рәтә. “Ипиебез күп булсын, тавык йомыркасы кебек зур булсын”, – дип теләк тели. Беренче орлык­ларны да басуга атка төяп алып киләбез.

“Бисмилла әйтеп эшкә ке­решкәнгә, ел саен мул уңыш алабыз“, – ди хуҗалык җитәкчесе. Уз­ган елда да һәр гектардан 27 центнер бөртек җыеп алганнар.

Көзге культуралар ни хәлдә?

Республика кырларындагы күпьеллык үләннәрнең – 75, көз­ге культураларның 80 проценты тукландырылган инде.

– Узган көз 582 мең гектарда бөртек чәчелгән иде. Белгечләр әлеге мәйданнарны тикшергән­нән соң 90 процент уҗымның яхшы хәлдә булуын ачыклады. 9 процент кырларның торышы канәгатьләнерлек. Бары 1 процент мәйданны гына яңадан чә­чәргә туры киләчәк, – ди Илдус Габдрахманов.

Министр урынбасары ачык­лык керткәнчә, бүгенге һава торышы көзге культуралар өчен менә дигән. Аларны тиешенчә тәрбияләгән очракта, мул уңыш­ка өметләнергә була.

Югалтулар булмасын

Соңгы елларда республиканы корылык сынады. Игенчелек тармагы шактый югалтуларга дучар булды. Һава торышының шун­дый тотрыксыз булуын искә алып, кайбер белгечләр чәчкән игеннәрне иминиятләштерергә кирәклеген ассызыклады. Тик бу эш шактый чыгымлы һәм шул ук вакытта катлаулы да. Иминият­ләштерү компания­ләрендә аның төгәл генә кагыйдәсе булмау да аграр тармактагылар өчен кыенлыклар тудырды. Ниһаять, кайбер мәсьәләләр хәл ителде булса кирәк. Хөкүмәт тарафыннан да бу уңайдан җитди сөйләшүләр алып барылды.

Россиядә – 12, Татарстанда 36 процент басу-кырларны ими­ниятләштергән булганнар. Ими­ниятләштергән вакытта соңгы биш елның уртача күрсәткече алына, дип аңлата белгечләр. Билгеле булганча, корылык булганлыктан, республикада иген­нәр яхшы уңмады. Шуңа да бездә уртача күрсәткеч гектарыннан 18 центнер гына. Табигать бәла-казасы белән аннан азрак уңыш аласың икән, иминият акчасына өмет итәргә була. Тик моны дә­лилләргә кирәк. Шул ук вакытта барлык техно­логияләрне саклап, җиргә сакчыл караганда гына килгән зыянны каплатырга була. Сүз уңаеннан, республикада көз­ге культураларның яртысыннан күбесе иминиятләш­терел­гән.