поиск новостей
  • 19.03 "Ләйлә вә Мәҗнүн" Кариев театры, 18:30
  • 19.03 ПРЕМЬЕРА "Флешка, рэп һәм мәхәббәт" Тинчурин театры, 18:30
  • 20.03 "Ут чәчәге" Кариев театры, 13:00
  • 20.03 ПРЕМЬЕРА "Флешка, рэп һәм мәхәббәт" Тинчурин театры, 18:30
  • 21.03 "Анна Ахматова:Вакыт кайтавазы" Кариев театры, 13:00
  • 21.03 "Эх, алмагачлары!" Тинчурин театры, 18:30
  • 22.03 "Корт" Кариев театры, 18:30
  • 22.03 "Ай, былбылым!" Тинчурин театры, 18:30
  • 23.03 "Йосыф" Кариев театры, 18:00
  • 23.03 "Бәхетле көнем" Кариев театры, 13:00
  • 23.03 "Яратам! Бетте-китте!" Тинчурин театры, 17:00
  • 24.03 "Әлифба:Хәрефләр дөньясында" Кариев театры, 13:00
  • 24.03 "Мәдинә" Тинчурин театры, 17:00
  • 26.03 "Мио, минем Мио!" Кариев театры, 18:30
  • 26.03 "Җилкәнсезләр" Тинчурин театры 12:00 һәм 18:30
  • 27.03 "Гөлчәчәк" Кариев театры, 19:00
  • 27.03 "Идегәй" Тинчурин театры, 18:30
  • 28.03 "Ак чәчәкләр кебек..." Кариев театры,18:30
  • 28.03 "Җан Баевич" Тинчурин театры, 18:30
  • 29.03 "Рөстәм маҗаралары" Кариев театры, 13:00
Бүген кемнәр туган
  • 19 Март
  • Татьяна Водопьянова - дәүләт эшлеклесе
  • Камил Гайнуллин - актер
  • Ренат Вәлиуллин - дәүләт эшлеклесе
  • Илшат Вәлиулла - язучы
  • Гөлнур Корбанова - шагыйрә
  • Коттедж төзэргэ кирэк казанда минэм номер 89274905164
  • Баян сатыла. Казан. Тел.:89003238614
  • татар теленең аңлатмалы сүзлеге сатыла, 3 томда, Казан, Татарстан китап нәшрияты, 1981 ел. тел.8 919 647 47 91
  • Казанда оч булмэле фатирнын залына тэртипле кыз эзлим. Бигичев урамы. Риелторсыз 89600347300
  • Исэнмесез! Бенто тортларга hэм капкейкларга заказлар кабул итэм! Казан шэhэре. 89377708700 Динара.
  • Ассаляму алейкум! Казанда, центрга якынрак булган гостинка яисэ булмэ снимать итергэ телим. Риелторсыз. 89872312932 (ватсап)
  • Кому требуется шпаклевка, обои, по городу Казани также Арск обращаться по тел +7 (917) 266-37-64.
  • Яр Чаллыда 2-бүлмәле фатир сатыла:Яңа шәһәр, 30 комплекс. Мәйданы 52 кв.м. Планировкасы әйбәт - распашонка. Җылы, яхшы хәлдә. Хуҗасы сата. Телефон:8-9631571216
  • Хәерле көн! "Салават Купере 2" торак комплексында бөтен унайлыклары булган 2 бүлмәле квартира арендага бирелә. 3 этажда. Өр-яңа ремонт, мебель. "Бәхетле" артында урнашкан. Тәртипле татар гаиләсе эзлибез. Йорт хайваннарсыз. Төп шарт: тәртип, чисталык, вакытында түләү. Риелторларсыз. Элемтәләр өчен телефон: 89534975861
  • Студентлар өчен өстәмә эш. 8-917-880-94-77
Архив
 
16.04.2014 Авыл

Язның бер көне ел туйдырырмы?

Узган еллардан аермалы буларак, быел язгы ташу да, гөрләвекләр дә үзен артык сиздермәде. Төннә­ре шактый салкын булса да, көндезләрен тотрык­лы җылы һава тәэси­рен­дә әкренләп эрегән кар сулары җиргә сеңә барды. Авыл хуҗалыгы белгечлә­ре бу кадәресен дә уңайга юрый: җирнең өске өле­шендә дым катламы башка еллардагыдан күбрәк булыр дигән өмет бар. Көзге культураларның тамыр системасы ныгып китсен өчен нәкъ менә шундый һава торышы кулайрак, диләр.

Исәпләсәң, исләр китә

2 миллион 800 мең гектар мәйданда язгы кыр эш­ләрен башкарып чыгасы бар. Шуларның 1 миллион 580 мең гектарын – бөртекле һәм кузаклылар, 563 мең гектарын – көзге, 981 мең гектарын – күпьеллык үлән, 286 мең гектарын – техник культуралар, 184 мең гектарын кукуруз тәшкил итә. Җирнең 500 мең гектарын тирәннән сө­реп, калганын өстән эш­кәр­теп чыгасы бар. Бу кадәр эшне вакытында һәм сыйфатлы итеп башкарып чыгу мөм­кинме? Моның өчен тагын ниләр эшләргә?

Татарстан Авыл хуҗа­лыгы һәм азык-төлек министрлыгы белгечләре әйтүен­чә, республика кырларында язгы эшләрне башкарып чыгу өчен 11,2 миллиард сум акча кирәк. Ә барлык чыгымнарны исәпкә алганда, бу сум­ма тагын да арта – 27 миллиард сум акча булу шарт. Мондый астрономик сумманы хәтта Татарстан кебек киң колачлы республикага да тиз генә табуы, билгеле, җиңел түгел. Ярый әле күп хуҗалыклар язгы кыр эшләренә шактый вакыт алдан әзерләнә башлый. Га­мәлдә бу эш урып-җыю тә­мамлану белән үк башланып китә.

Чыгымнар турында сүз башлаганбыз икән, инде бер гектар чәчүгә күпме акча кирәген дә ачыклап узыйк. Үзем белгән кадәресен генә санаганда да, 1 гектар чәчүгә тотылган чыгымнар уртача 3900 сум тәшкил итә. Шул исәптән орлыкка – 350 сум, орлык препаратларына – 200 сум, запас частьларга 350 сум кирәк. Моңа тагын гектарына 60 кг тәэсир итү көченә ия булган минераль ашламалар, 800 сумлык ягу­лык-майлау материалларын һәм башка чыгымнарны да кушасы. Әле бит хезмәт өчен түлисе дә бар.

Тулаем алганда, респуб­лика хуҗалыкларында язгы кыр эшләренә әзерлек начар түгел. Акчасы да, мөмкинлек­ләре дә табыла тора. Иген­челәр республика җитәкче­легенә рәхмәтле. “Татнефть” һәм “ТАИФ” җәмгыятьләре, узган еллардагы кебек, быел да авыл хуҗалыгына кулдан килгән кадәр ярдәм итә.

Дымны ничек саклыйсы?

Ярый, бу эшләрне вакытында башкарып чыктык та ди. Гектарыннан, ким дигән­дә, 25-30 центнер уңыш алырлык чыгымнар сарыф ителеп тә, табигать шартлары без көткәнчә булмаса? Ни генә дисәк тә, бу кадәресе Ходай хозурында шул инде.

Игенченең бурычы исә – югары уңыш алыр өчен үзен­нән торганның барысын да эшләү. Татарстан шартларында сөрү җирендә көзен, кышын, язын һәм җәен җы­елган дымны мөмкин кадәр озак саклау бик мөһим. Татарстан авыл хуҗалыгы фән­ни-тикшеренү институты га­лимнәре әйтүенчә, соңгы дүрт-биш елда корылык никадәрле генә аяк чалырга маташса да, барлык технологик таләпләрне үтәп барган хуҗалыкларда уңыш елына күрә яхшы булды. Моның өчен бары тик туфракның өске катламында дым уртача 99 миллиметрдан да киме­мәскә генә тиеш. Татарстанда ул 2010 елда – 99 миллиметр, 2011 елда – 137, 2012 елда – 87, ә узган ел нибары 62 миллиметр булган. Барлык тиешле агротехник чараларны вакытында башкарып чыгу, шул исәптән “коры сугару”, ягъни бөртекләр шы­тып чыкканчы һәм шытып чыккач та кырларны тыр­малау кирәк, ди бел­гечләр.

Тычканнар азына


Көзге культураларга кил­гәндә, аның мәйданы быел узган елгы белән чагыштырганда күбрәк. Көзге бодай – 272 мең, арыш исә 300 мең гектарда чәчелгән. Моңа әле 15400 гектар мәйданда чә­челгән тритикалене дә өс­тисе була.

Игеннәрнең торышы яхшы булса да, кырда тыч­каннарның үрчеп китүе борчый. “Россельхозцентр”ның Татарстан филиалы белгеч­ләре әйтүенчә, тычканнар көзге культуралар белән беррәттән күпьеллык үлән­нәр үскән ышыграк урыннарны, бигрәк тә урман һәм юл буйларын үз итә. Тычкан ояларының саны көзге куль­тураларның бер гектарында 30дан, күпьеллык үлән мәй­данында 70тән арткан очрак­ларда зарарланган мәйдан­нарны махсус препаратлар белән эшкәртү киңәш ителә. Тычканның үсемлекләр өчен генә түгел, кеше организмы өчен дә куркыныч тудыру мөмкинлеген онытырга ярамый.

Чүпрәлеләр иң алда


Апрель аеның тотрыксыз һава шартлары язгы кыр эшләре барышын шактый тоткарлады дияргә була. Кар инде эреп юкка чыкты дип, көзге культураларны тук­ландырырга чыккан игенче­ләрне шиккә салып, респуб­ликаның барлык тө­бәклә­ре­нә диярлек янәдән кыш килде. Өстән кар явып торганда уҗымнарны тук­ландыруның файдасы шул­кадәр генә булырга да мөмкин иде шул. Дөрес, язын яуган карның гомере кыска була. Игенче­ләребез берничә көннән янә кырда иде. Кем әйтмешли, көнне төнгә ялгап эшләү нә­тиҗә­сендә, республика ху­җа­лыкларындагы көзге культу­раларның – 46,6, күпь­еллык­ларның 20 проценттан артыгы тукландырылды да инде.

Язгы кыр эшләрендә өл­герлек күрсәтүче районнар арасында соңгы елларда беренче тапкыр диярлек Чүп­рәле районы хуҗалыклары булуы да сөендерә. Чүпрә­леләр – 7 мең гектарга якын мәйданда көзге культураларны ашларга өлгергән. Уҗымнарны тукландыру шулай ук Буа, Апас, Зәй, Сарман һәм башка кайбер район хуҗалыкларында да оешкан төстә бара. 


Камил СӘГЪДӘТШИН
Ватаным Татарстан
№ 54 | 15.04.2014
Ватаным Татарстан печать

▲ Өскә
Матбугат-инфо
Матбугат.ру
Ватаным Татарстан
Шәһри Казан
Бердәмлек
Рәшит Ваһапов фестивале
Камал театры
Тинчурин театры
Татар дәүләт филармониясе
Ирек мәйданы
Татарстан яшьләре
Кариев театры
Идел
Өмет
Татарстан китап нәшрияты
Милли Музей
Шаян
Татаркино
Ханский дом
Татар телен һәм ТР яшәүче халыклар вәкилләренең<br />туган телләрен саклау, үстерү мәсьәләләре комиссиясе
«Элита»