Җиңүләрдән – җиңүләргә...

“Җиңүләрдән-җиңүләргә алып бара партия”... Шулай дип тә җырлыйлар иде заманында. Кайсын теләсәң, катыгын аша дигәндәй, тыңкыш бер җырчы башкаруында аның “җигүләрдән җигүләргә” булып ишетелгәнен дә хәтерлим кебек.

Ул чакларда газеталарда елның-елында “Дуңгызчылык – табышлы тармак”, “Икмәк булса, җыр да була” атлы мәкаләләр дөнья күрүе истә калган. Аларның төп максаты – республикабызда мул уңыш үстерүдә һәм дуңгыз ите җитештерүдә халкыбызны яңадан-яңа уңышларга җилкендерү иде кебек. “Суверенитет” елларында матбугатыбызны бөртеклеләрдән гектарыннан 60-70 центнер уңыш җыеп алынуы хакындагы рапортлар бизәде. Дуңгызлар санын миллионга җиткерү бурычын гамәлгә ашыру хакында да хәбәрдар булып тордык. Хикмәти Хода, узган атнада район газетасы кушымтасыннан укып, бәяләр төшү сәбәпле, Татарстан Авыл хуҗалыгы министрлыгының дуңгыз үрчетүне киметергә, ә мөгезле эре терлек асрау һәм каз үрчетүгә игътибарны арттырырга дигән киңәшенә тап булдым. Баксаң, республикабызда каты борыннар саны шактый кимеп, дүрт йөз мең чамасы гына калган икән инде. Сандугач сайравын чучка чинавына алмаштыру җәһәтеннән яулаган үребездән 2013 елда ук бишенче урынга тәгәрәгәнбез... Дөрес, бу тәгәрәүне, бик теләгәндә, кыйбла табу, иманга кайта башлау, ягъни җиңү дип тә гөманлап була...

Икмәк һәм тамаша! Шуларны даулаган борынгы римлеләр. Ә бит бүген дә адәм баласына шул кирәк. Һәм илебез хакимиятенә ошбу җәһәттән үпкәләр урыныбыз юк шикелле. “Тамак тук, өс бөтен, үбәбез марҗа битен”, – дип мактанып язган, имеш, читкә киткән бер татар егете әти-әнисенә юллаган хатында. Шул зимагур шәрехләвенә аваздаш түгелме бүген хәл-әхвәлләребез? Ә тамаша дигәннәре исә, гомумән, тын алырга да бирми башлады кебек.

Дәреслекләрдән билгеле: борынгы Римда гладиаторлар аренада чын корал тотып сугышканнар. Җан кыюларны тамаша кылган гражданин үзенең җиңүче кавем вәкиле булуын тоеп, бер хозурланса, күңеленә хуш гладиатор өчен җан атып, ул өстен чыкса, җиңү хисенә тиенеп тә хушланган. “Җиңү”, “җиңелү”ләр әйләнеше канны сафландыра, яу кырында булачак чын орышларга әзерлек сызыгында тота. Бүген хоккей, футбол матчлары да, ат, машина узышы, спортның башка төрләре дә меңнәрне җиңү хисе белән туендыру мәшәкатендә, миңа калса. Әвәлерәк мин фәкыйрегез миллионнар алучы уенчылар, тренерлар тоткан командаларны бюджет хисабына асрау, хакимият вәкилләре һәм аларның туган-тумачалары булган хәтәр акционерлар кесәсенә акча аксын өчен генә дип уйлый идем... Әмма максатның олысы – гавәмне җиңү хисе белән исерткәләү бугай. Әлбәттә, һәр проектның экономик нигез өлеше була һәм бу матавыкта матди файда күрүчеләр дә бар, билгеле...

Тормыш тоташ җиңүләрдән генә тормый һәм аны тикмәгә генә буй-буйлы зебрага тиңләмиләрдер... Җиңүләр холыкны ныгыта, рухны үткенли һәм чарлый. Ә менә гел-гел җиңелеп кенә яшәү бик яман, чөнки һаман-һаман изелү, тапталу һәм шуңа күнү рухи бөкрелекка китерә, битарафлыкка турылый, хурлыклы бетүгә якынайта. Үлгән балык агым уңаена гына йөзә, дигән әйтем бар. Бәгъзе шагыйребез әйтмешли, балык белән халык рифмалаша. Миңа калса, кешелек тарихында туктаусыз барган сугышларның асыл максаты байлык талауга гына кайтып калмаган. Каннарда инстинктлар куәтен яңарту бурычын да хәл иткән бугай алар. Өстәвенә сугышлар –биниһая тамаша да бит әле.. Ә тамашаның иң тәэсирлесе – үзең катнашканы. Миллионнар – гладиаторлар ролендә. Ахырдан бер өлеш җиңдек дип тантана итә. Ихтимал, мондый афәтләрне хөҗерләнеп тамаша кылучы замана “римлеләр”е дә бардыр. Бүген дөнья игътибары Сүриядәге канлы “тамаша”да иде, инде Украинадагы хәлләргә төбәлгән. Сценарий кайда, кем заказы белән языла – безгә нәмәгълүм. Кырымның диңгез юган яры буенда мул нефть запаслары да табылган бугай. Кайсы як җиңә яки җиңелә, яки ике як та оттырамы – белгән юк. Кораб батканда, аннан күселәр беренче булып кача диләр. Кораб капитаны бортны соңгы кеше булып кына ташлый ала. Шундый алтын канун. Ә бу күпчелек очракта капитан өчен исән калу форсатын калдырмый. Мондый кагыйдәгә тугры калу да – җиңү! Ил корабы өчен дә бу шулай, әлбәттә. Виктор Януковичның купкан корт оясы хәленә төшкән илен ташлап качуы үзе өчен ничектер – анысы караңгы, ә менә украин халкы өчен хурлык.

Сүз дә юк, карусызлыкка, коллыкка күнү бәндәнең иреген һәр күзәнәгеннән сыпылдыра. Ә рухсызлар көтүе, аңлашылса кирәк, азмы ул сан ягыннан, күпме – барыбер халык, милләт дип хисаплана алмый. Кырымдагы өч йөз мең кырым татары – минемчә, милләт тә, халык та! Аларның рухи ныклыгын, егәрен, корычтай ихтыярын дөньякүләм таныйлар, хисаплашалар. Ә интернетка эленгән җырлары нинди! Башкаручыларның киенүләре дә зәвыклы, төс-кыяфәт һәм буй-сыннары да соклангыч, үз-үзләрен тотышларыннан затлылык бөркелә, башкару осталыклары искиткеч, дөньяның иң мәшһүр сәхнәләрендә дә йөзгә кызыллык китерерлек түгелләр. Кардәшләребезнең сөргеннәрдән ватаннарына кайтып урнашулары, әлбәттә, искиткеч җиңү. Аларны Хак Тәгалә яңа бәла-казалардан саклый күрсен иде. Русия, Татарстан президентлары аларга ирештергән вәгъдәләрендә торырлар дип өметләник.

Кеше яшәү ямен тойсын өчен аңа ватаны, милләте, туган теле, әти-әнисе, сөйгән яры, торыр урыны, яраткан эше булуы кирәк. Ә булмаса? Ул очракта тормышка ябышып яшәр өчен өмет кала. Ә аны сүндермәс өчен һичьюгы вак-төяк булса да җиңүләр ярап тора. Коры куаныч дәрәҗәсендәгеләре дә, домино сукканда – кәҗә, кәрттә дурак калдыру, шахмат-шашка уенында өстен чыгулар да үзенә күрә җиңүчекләр ләбаса! Гаилә кору, туй, юбилейләр уздыру, йорт җиткерү, машиналы булу, кәттә уку йорты тәмамлау, ару эшкә урнашу. Мактау кәгазьләре, орден-медальләр алу, мандатлы булу, исем-титулларга лаек булулар да шул исемлектә. Җан сату, җинаять кылу аша ирешкәннәрне дә җиңүләр исемлегенә кертү, анысы инде, аңлашылса кирәк, зәвык эше.

Диндә Хак Тәгалә миңа гына табыныгыз, миңа гына коллык итегез дигәннең тәрҗемәсе бер бәндәгә дә – патшамы ул, түрәме, гаскәр башымы, кем генә булмасын, табынмагыз, коллык итмәгез, намусыгыз, вөҗданыгызны бүтән бер кеше ихтыярына тапшырмагыз, рухыгызны, иманыгызны саклагыз, аннан Аллаһы ясамагыз дигәнне аңлата. Баксаң, бәндә өчен җиңүләрдән җиңүләргә баруны дин үзенчә җайга салган түгелме? Көненә бишвакыт намаз уку – җиңү. 30 көн ураза тоту – җиңү. Хәләл хезмәт белән яшәү – җиңү. Хәләл тапканың белән хаҗ кылу – җиңү. Иң зур җиһад – нәфесеңә каршы сугыш, фәхештән, рибадан, исерткечләрдән, буш сүз сөйләүдән, кеше хакына керүдән тыелу. Иң зур җиңү – нәфесеңне иярләү. Ул сине иярләсә – беттең, бу – җиңелү. Гомерең өзелгән мәлдә акылың камил хәлдә булып, Аллаһы Тәгалә һәм Рәсүлебезне телгә алу да җиңү.

Безнең илдә сканворд, кроссвордлар елдан-ел популярлаша бара. Шулардан гына гыйбарәт матбугатның гомуми тиражы 56 миллионга җиткән, имеш. Алар татар матбугатына да үрмәли. Мәгълүм ки, болар белән вакыт үтерү өчен шөгыльләнәләр. Примитив сораулардан торган “башваткыч”ны чишәсең дә, үзеңнең акыллылыгыңа шаккатасың, син – җиңүче. Әле бит, компьютерга җаны белән берегеп, пенсионер әби-бабайлары белән бәхәсләшеп, талашып гомер уздыручы яшьләр күпме? Яраткан һөнәре барлар, хакыйкый иҗатка, фәнгә бирелгәннәр, чын эшкә, бизнеска кереп киткәннәр, ягъни хакыйкый җиңүчеләр, уңышлылар өчен шундый әмәл белән вакытны үтерү, гомерне заяга туздыру – ахмаклык. Тик әтрәгәләмнәрне һәм мескеннәрне дә аңлап була, ихтыяр көчләре нүлгә төшкәннәрнең дә күңелләре кечтеки генә булса да җиңүчекләргә мохтаҗ... Ни хәл итмәк кирәк, яшәү – җиңү. Яшәүдән баш тарту – тар-мар булу.