Хисмәтләрнең токмачлы ашы

Г.Камал исемендәге Татар дәүләт академия театрының танылган актеры, Татарстанның халык артисты Әсхәт Хисмәтов һәм аның хәләл җефете Рәшидә ханым белән гаилә турында сөйләшә башлауга ук, сүзебез буыннан-буынга килгән традицияләрдән башланып китте.

Тотрыклы гаилә формуласы

– «Барган җиреңдә таш бул» – татарда шундый әйтем бар, – ди Әсхәт абый. – Ул кияүгә чыккан кызга әйтелгән. Кайнана өенә килен булып, төшкән кыз, гомер буе таш булып шунда төпләнеп калырга тиеш булган. Дөрес, яшь кызны анда җәберләгәннәрдер. Бу хакта күп кенә язучыларның әсәрләреннән укып беләбез инде. Әмма ике якның да нәсел-нәсәбен өйрәнеп, кыз белән егетне өйләнештерү дөрес гадәт булган. Бүген рәсми никахсыз яшәгән яшь парларны бик үк кабул итеп бетерә алмыйм. Бәлки, мин картайганмындыр.

– Гаилә тотрыклылыгының берәр формуласы бардыр, бәлки? Тормыш иткән кеше моны яхшырак беләдер, – дип сорыйм Әсхәт абыйдан.

- Моның бернинди дә формуласы юк инде, – ди ул. – Бер-береңне хөрмәт итеп яши белергә кирәк. Минем сүзем генә сүз ,дип яшәп булмый. Уртак фикергә килеп гомер итү зарур. Кыз белән егет булып йөрешкәндә, бер-береңнең гадәтләрен белеп тә бетермисең. Ә өйләнешкәч, син күреп өлгермәгән сыйфатлар тагын да күбәя. Менә шул сыйфатларны кабул итәргә, уртак тел табып яши белергә кирәк.

Әсхәт абый төзелештән театрга килеп, актер булып эшли башлагач, Рәшидәсен беренче тапкыр шунда күреп ала. Ә булачак кәләше курчак театрыннан бирегә килеп төпләнгән генә була әле. Актерларга грим салган, чәчләрен рәтләгән җитез куллы, мөлаем кызга Әсхәт абый шунда ук гашыйк була. Өйләнешәләр, уллары, кызлары туа.

Вак әйберләр кебек

Гаилә ул - бер-береңә гашыйк булдым да шул хисләр белән генә яшәдем, дигән сүз түгел. Күп кенә актерларның сәхнә мәхәббәтенә бәйле спектакльләреннән соң гаилә трагедиясе башлана. Ул хәтта аерылышуга кадәр барып җитә.

- Миннән еш кына танышларым, син Әсхәттән көнләшмисеңме, дип сорыйлар, – ди Рәшидә апа. – Актерның һәрвакыт гастрольләрдә йөрүен, аның көннең теләсә кайсы вакытында иҗат итүен аңлый белергә кирәк. Безнең Әсхәт токмачлы аш ярата. Бу вак әйбер кебек, әмма ир-ат өчен мөһим мәсьәлә. Командировкадан кайтканда, ул аш өстәлдә әзер булырга тиеш. Мин аның әлеге гадәтен яхшы беләм. Хәзер улыбыз Булат та берәр кая китсә, телефоннан: «Әни, токмачлы аш кына пешереп куй әле», – дип шалтырата. Балалар әти-әниләренең гадәтләрен шулкадәр тиз сеңдерәләр.

Иҗат кешесенең тормышы авыр, әлбәттә. Әмма гомерләрен театрга багышлаган танылган актерлар Ринат Таҗетдинов, Равил Шәрәфиев, Әзһәр Шакировларның гаиләләрен күрәсең дә, алардан үрнәк алырга кирәк, дип уйлый башлыйсың. «Әлеге артистларның хатыннары театрда эшләми, әмма ирләре өчен шулкадәр янып-көеп йөриләр, – ди Әсхәт абый. – Әзһәр абый хәләл җефетенең, минем ирдән дә танылган артист юк, дип сөйләве генә дә үзе ни тора? Ринат абыйның хатыны бирегә килеп, даруыңны эчтеңме әле, онытма, дип һәрвакыт актерны күз уңында тота. Ә Равил абый аягын сындыргач, аның тормыш иптәше ничек сәхнә артында чабып йөргәнен күрсәгез икән?!»

Рәшидә ханым да Әсхәтен әнә шулай сакларга тырыша. Чөнки гаилә тылың нык булмаса, иҗат итүе авыр булуын бик яхшы аңлый ул. Туганнарыннан, дусларыннан: «Әсхәт – талантлы артист, талантлы җырчы, аны саклый күр», – дигәннәрен һәрдаим ишетеп тора.

Тыйнак егетләргә сан бетте

«Ир – баш, хатын – муен, дигән принцип сакланамы сездә?»– дигән сорау-га:

- Әсхәт баш инде, аның һәрвакыт үз сүзе була, – дип җавап бирде Рәшидә ханым. – Гаиләнең башлыгы ир-ат булырга тиеш. Ул – тормыш итүче, акча табучы, балаларны аякка бастыручы. Әсхәт сүзен әйттеме, аны үти торган кеше. Берәр нәрсә планлаштыра икән, аны кичекмәстән тормышка ашыра. Бу - ир-атка иң кирәкле сыйфат, дип уйлыйм.

Ир – баш, хатын – муен, дигән гыйбарәгә Әсхәт абыйның да үз фикере бар. «Муен кая бора, баш шунда борыла, анысы да бар бит әле, – ди ул. – Әлбәттә, бүген тормыш үзгәрде. Хатын-кызлар үпкәләмәсен, алар бүген ир дә, хатын-кыз да, дөресрәге, баш булырга ярата. Исерек, җебек ир белән яшәгәнче, ялгыз гына яшәүне хуп күрәләр. Урамга күз салсагыз, ун машинаның тугызына хатын-кыз утырган. Машинасын йөртә, кайберләренең авызларында – тәмәке. Ир-ат гадәтләрен барысын да үзендә туплаган, «менә мин шундый» дип күкрәк киереп яши бирә. Шуңа күрә ир-атның дәрәҗәсе төште, тыйнаграк егетләргә бөтенләй сан бетте».

«Гаиләдә бер артист җиткән»

Элек авылда эшләп үскән яшьләр белән бүген шәһәрдә трай тибеп йөргән кызлар һәм егетләрнең тормышы бик нык аерыла. Бу заман шау-кымында бала тәрбияләү дә авырлаша. Гаилә башлыгы улы Булатны да, эшсезлектән каңгырып йөрмәсен дип, 6 яшеннән музыка мәктәбенә баян классына укырга керткән. «Баштарак өйдә уйнарга теләми иде. Хәтта унар сум акча биреп уйнатырга теләгән вакытлар да булды, – ди Әсхәт абый. – Ә музыка мәктәбендә серен таптылар».

Музыка мәктәбендә егет чынлап торып баянга гашыйк була. И.Әүһәдиев исемендәге музыка училищесына укырга керә, аны кызыл дипломга тәмамлый. Аннан укуын Казан дәүләт консерваториясендә дәвам итә. Хәзер инде ул «Казан нуры» оркестрында эшли икән.

Уллары Булат, кызлары Илсөяр кечкенәдән сәхнәдә уйнап үссәләр дә, берсе дә әтисе юлыннан китми. Дөрес, кызлары, мин артист булырга телим, дип хыялланганда, Әсхәт абый каршы килә: «Гаиләдә бер артист җиткән», – дип куя. Чөнки хатын-кызлар өчен актриса булып китүнең четерекле якларын яхшы аңлый ул. Үзе шул театр казанында кайнаган кеше буларак, Әсхәт абый Илсөярне туктатып кала.

«Җыр-моңга да сәләтле, актерлык осталыгына да хирыс, – ди Әсхәт абый. – Әмма уйлады-уйлады да КФУның политология бүлегенә укырга керде. Алга таба күз күрер. Укыганда да КВНнарда катнашып йөри. Балачакта сәхнәдә уйнап үскән рольләр барыбер тынгылык бирми, күрәсең».

Бәхетне ничек итеп аңлыйсың?

Гаилә белән бергәләп ял итәргә бакчага баралар. Чит илләр дә, Канар утрау-лары да кирәк түгел, ди алар. Әсхәт абый бакчада яратып эшли икән. «Бер алмагачка ботаклар ялгап, җиде төрле алма үстерәм, бик күп чәчәкләрем бар», – ди ул, сабыйларча куанып.

Бигрәк тә авылына кайтып, Әлки ягындагы табигатькә хозурланырга ярата. «Минем әти исән-сау, Рәшидәнең әнисе дә. Аллаһка шөкер, аларның хәлләрен белеп торабыз», – ди ул. Бәхетле гаилә әнә шулардан җыела торгандыр. Туган җиреңә кайтып баш иярлек нигезең булу, балаларның исән-сау, тигезлектә яшәүләре, туганнарың белән бергәләп гомер итү – үзе зур бәхет.

– Иртән торып аягыңда басып тору да бәхет, – ди Әсхәт абый. – Әйтик, Фәнис Яруллин гомер буе урын өстендә ятты һәм ул үзен бик бәхетле санаган. Бәхетне ничек итеп аңлыйсың бит?! Аллаһка шөкер, яраткан эшем бар. Ул минем икенче гаиләм. Җырчы булам дип хыялланган идем. Театрдагы барлык музыкаль спектакльләрдә төп геройларны уйнадым. Бик күп телевизион спектакльләрдә төштем. Бу – зур бәхет.

«Тынгы бирми әремнәрнең, әле исе, әле тәме»... Әсхәт Хисмәтовның «визит карточкасы» булган «Әрем исе»н тыңлыйм. Бәгырьләрне айкарлык моңлы тавышлы актер тамашачы күңелендә үзенең җырлы Булаты, Ильясы, Хәйретдине, Шәйдулласы, Хәсәне белән тирән эз калдырды һәм калдырачак әле. Юкка гына Рәшидә ханымга: «Әсхәтеңне саклый күр», – дип әйтми торганнардыр. Андый Әсхәтне сакларга кирәк.  

1

2

3

4

5